Spoorlijn Innsbruck - Bludenz

De spoorlijn Innsbruck - Bludenz ook wel Arlbergspoorlijn genoemd (Duits: Arlbergbahn), is een spoorlijn in Oostenrijk die de Arlberg, een bergkam tussen de Bundesländer (deelstaten) Vorarlberg en Tirol, doorkruist. De lijn ligt tussen de plaatsen Innsbruck in Tirol en Bludenz in Vorarlberg. Op het traject wordt ook de Arlbergspoortunnel tussen Langen en St. Anton gepasseerd, die met 10.648 meter lengte (tot 2001 10.249 meter) een stuk korter is dan de Arlbergtunnel voor het wegverkeer. Het traject is grotendeels dubbelspoor, alleen tussen Ötztal en Kronburg, Landeck en Schnann en Klösterle en Bludenz ligt enkelspoor.

Arlbergbahn 501 / 601 Innsbruck - Bludenz
Totale lengte	136.72 km
Spoorwijdte	(normaalspoor) 1435 mm
Geopend	21 september 1884
Huidige status	in gebruik
Geëlektrificeerd	ja
Aantal sporen	2, deels 1
Baanvaksnelheid	160 km/u
Beveiliging of treinbeïnvloeding	Indusi
Treindienst door	ÖBB
Traject
Legenda Unterinntalbahn van Wörgl Hbf, Kufstein 75,130 -0,434 Innsbruck Hbf 582 m. Brennerbahn naar Bolzano/Bozen “Konzertkurve” Stubaitalbahn naar Fulpmes naar Innsbruck Hbf-Frachtenbf 1,325 Innsbruck Westbf vroeger Wilten 583 m. Mittenwaldbahn naar Garmisch-P A12 Inntalautobahn 6,910 Völs 584 m. 10,442 Kematen i. T. H-Lst, AWANST 593 m. Unterperfuss 14,247 Zirl 596 m. 16,911 Inzing 601 m. 19,163 Hatting 605 m. 20,370 overloopwissel Zirl 2 21,412 Flaurling H-Lst, AWANST 609 m. 25,000 25,085 Fehlerprofil 25,545 Oberhofen im Inntal 620 m ü. A. 26,800 Telfs-Pfaffenhofen 623 m. 31,056 Rietz 635 m. 34,647 Stams 639 m. 36,223 Mötz 644 m. 38,223 Silz 648 m. 42,458 Haiming 669 m. 45,420 Ötztal 692 m. 45,874 46,152 46,320 Fehlerprofil (-168 m) 47,2 Ötztaler Achbrücke B171 Tiroler Straße 50,056 Roppen 54,698 Imst-Pitztal L16 Pitztalstraße 59,070 Imsterberg 63,015 Schönwies 65,570 aansluiting (AWANST) tot Firma Streng Bau 65,780 65,891 Fehlerprofil (-111 m) 65,911 Abzw Schönwies 1 66,550 Kronburgtunnel (L 330 m) 68,3 B180 Reschenstraße 68,580 Zammer Tunnel Ostportal (L 2.335 m) 70,980 Zams 768 m. Zammer Tunnel Westportal Ende Linienverlegung 71,837 Landeck-Zams 776 m. geplande Reschenbahn naar Mals 72,031 eind 2e-spoor / begin 1-spoor 72,150 aansluiting tot Firma Donauchemie AG 72,406 72,650 Fehlerprofil (-244 m) 73,404 Innbrücke (L 188 m, H 25,0 m) 73,800 Landeck-Perfuchs 816 m. 76,447 Zappelbachbrücke (L 34 m, H 11,2 m) 77,981 Pians 78,277 Ganderbachbrücke (L 22 m, H 14,8 m) 78,918 Mayenthalbrücke (L 53 m, H 15,0 m) 79,495 Burgfriedbrücke (L 72 m, H 10,0 m) 79,680 Wolfsgruberbachbrücke (L 50 m, H 14,3 m) 79,949 Wiesberg 80,253 Trisannabrug (L 207 m, H 87,4 m) 80,486 Weinzierltunnel (L 212 m) 80,7 80,810 Moltertobeltunnel (L 1.643 m) 82,308 82,200 Fehlerprofil (+108 m) 82,5 82,496 Geigertobelbrücke (L 81 m, H 11,5 m) 83,073 Strengen 85,114 Süßwaldbrücke (L 59 m, H 11,0 m) 85,308 Klausbachaquädukt (L 20 m) 87,274 Flirsch 87,564 Rosannabrücke I (L 28 m, H 7,9 m) 88,055 Rosannabrücke II (L 56 m, H 8,1 m) S16 Arlbergschnellstraße 88,483 Steinschlaggalerie (L 33 m) 90,150 eind 2-spoor / begin 1-spoor 90,176 Schnann 90,420 Schnann 1.162 m. 91,028 Innere Maienbachgalerie (L 354 m) 91,363 aansluiting (AWANST) tot ÖBB-Trafostation 91,528 Rosannabrücke III 92,330 Aprestunnel (L 189 m) 93,334 Pettneu 1.193 m ü. A. 93,476 Pettneu 1.196 m ü. A. 93,767 overloopwissel Flirsch 2 94,275 Vadisengalerie (L 579 m) begin nieuwbouwtraject Rosannabrücke IV 96,271 St. Jakob 1.228 m ü. A. 97,357 Wolfsgrubentunnel Ostportal (L 1.743 m) 97,698 Rosannabrücke IV 97,923 Rosannabrücke V 99,100 Wolfsgrubentunnel Westportal 99,360 St. Anton am Arlberg 1.309 m ü. A. 99,590 St. Anton am Arlberg 1.303 m ü. A. 99,500 Arlbergtunnel neues Ostportal (L 10.648 m) 100,127 Arlbergtunnel altes Ostportal (urspr. L 10.250 m) 100,600 100,828 Fehlerprofil (-228 m) eind nieuwbouwtraject 104,241 Scheitelpunkt der Arlbergbahn 1.311 m. 107,622 overloopwissel St. Anton 3 110,377 Arlbergtunnel Westportal 110,480 Alfenzbrücke (L 52 m, H 17,2 m)) 110,715 Langen am Arlberg 1.217 m. Beginn Linienverlegung 111,054 Blisadonatunnel Ostportal (L 2.411 m) 111,120 Simastobeltunnel (L 140 m) 111,670 Großtobeltunnel (L 505 m) 112,464 Brücke (L 62 m, H 8,4 m) 112,663 Kleines Lawinendach (L 34 m) 112,744 Brücke (L 32 m, H 6,7 m) 112,934 eind 2e-spoor / begin 1-spoor 112,973 Wälditobelbrücke (L 59 m, H 35 m) 113,031 Klösterle 113,1 afbuiging van hoofdtunnel, voorbeeld voor geplande uitbouw 113,465 Blisadonatunnel Westportal 113,547 113,463 Fehlerprofil (+84 m) 113,604 Großes Lawinendach (L 510 m) 114,113 Lawinenschutzdach In der Hose (L 53m) 114,166 Lawinenschutzdach III (L 163 m) 114,2 114,374 Wildentobeltunnel (L 1.158 m) 114,583 Wildentobelaquädukt (L 15 m) 115,452 Spreubachbrücke 115,6 116,074 Wald am Arlberg (vorm.Dannöfen 116,630 Glongtobelbrücke 117,995 Stelzitobelbrücke (L 28 m, H 6,0 m) 118,342 Radonatobelbrücke (L 80 m, Höhe 21,0 m) 119,192 Brücke (L 23 m, H 6,1 m) 119,279 Lawinenschutzdach Mühltobel (L 91 m) 119,531 Lawinenschutzdach IV (L 144 m) 119,692 Lawinenschutzdach Gipsbruchtobel (L 35 m) 119,944 Lawinenschutzdach V (L 22 m) 121,253 Dalaas 121,563 Höllentobelbrücke (L 96 m, H 24,2 m) 121,920 Röckentunnel (L 68 m) 122,420 Schmiedtobeltunnel (L 94 m) 122,654 Schmiedtobelbrücke (L 120 m, H 55,8 m) 122,954 Engelwandtunnel (L 280 m) 123,349 Lawinenschutzdach Engelwand (L 31 m) 123,432 Brunntobelbrücke (L 74 m, H 24,6 m) 123,722 Engelwäldchentunnel (L 209 m) 124,856 Fünffingertobelgalerie (L 32 m) 124,888 Fünffingertobeltunnel (L 78 m) 125,177 Hintergasse 125,666 Schanatobelbrücke (L 70 m, H 18,8 m) 125,749 Lawinenschutzdach Böcktöbele (L 36 m) 126,425 Pfaffentobeltunnel (L 97 m) 126,684 Plattentobeltunnel (L 162 m) 126,881 Rüfeviadukt (L 65 m, H 7,3 m) 127,970 Lawinenschutzdach VI (L 139 m) 127,109 Masontunnel (L 147 m) 127,310 Überwölbter Einschnitt (L 31,8 m) 127,528 Masonbachbrücke 128,168 Mühltobelaquädukt (L 20 m) 129,543 Braz 132,685 Bings 135,743 eind 1-spoor / begin 2-spoor MBS van Schruns 136,286 67,746 Bludenz 559 m. Vorarlbergbahn naar Feldkirch, Lindau Hbf

Bouw en geschiedenis

Al in 1845 werd over een spoorlijn over de Arlbergpas gesproken toen de Engelsen een spoorverbinding van Engeland naar Egypte wilden aanleggen. In 1847 werd in de textielmagnaat Carl Ganahl uit Feldkirch ook een lokale geldschieter voor de bouw gevonden. Er werden plannen gemaakt, maar de bouw stuitte op te veel technische beperkingen. De opening van de Semmeringspoorlijn in 1854 liet echter zien dat een bergspoorlijn over de Arlberg geen onmogelijkheid moest zijn.

Pas in 1880 kon men met de bouw beginnen. De bouw ging sneller dan gepland (de eindoplevering werd niet verwacht voor de herfst van 1885) en reeds op 29 mei 1883 kon het gedeelte tussen Innsbruck en Landeck in gebruik genomen worden. Op 21 september 1884 volgde het resterende deel van het traject, inclusief de enkelsporige 10,2 kilometer lange Arlbergspoortunnel. In tegenstelling tot andere tunnelprojecten in de Alpen in die tijd waren er geen problemen bij de bouw. Desondanks stierven 92 arbeiders tijdens de constructie van alleen al de tunnel. Met de brokstukken die vrijkwamen tijdens de aanleg werden de gebouwen langs het spoor gebouwd, zoals ook bij Semmeringspoorlijn was gedaan. Veel van de spoorgebouwen zijn nog bekleed met een kenmerkend rood gesteente, dat in het Arlberggebied op enkele plekken aan de oppervlakte komt.

De Zwitserse spoorwegingenieur Achilles Thommen adviseerde bij de bouwwerkzaamheden.

Ontwikkeling van de spoorlijn

Aanleg van de 10.249 meter lange Arlbergspoortunnel in 1882, aan de kant van Langen (Vorarlberg)

Met de opening werd een nieuwe verbinding tussen het Bodenmeer en de Adriatische Zee gemaakt. Het verkeer ontwikkelde zich goed en op 15 juli 1885 kon het tweede spoor door de tunnel in gebruik genomen worden. Paradepaardje van de lijn werd de Arlberg-Oriënt-Express, die met uitsluitend slaaprijtuigen eerste klasse van Londen naar Boekarest reed.

De stoomlocomotieven zorgden voor een groot probleem. Met stijgingen tot 31 promille op het westelijke tracé en 27 promille op het oostelijke tracé, zorgden de stoomlocomotieven voor veel te veel zwavelzuur in de tunnel en werden afgeschaft. Op 20 november 1924 werd de geëlektrificeerde tunnel heropend. In 1925 werden ook de overige trajectdelen geëlektrificeerd met een 15 kV, 16 2/3 Hz systeem, wat ertoe leidde dat veel zwaardere treinen het spoor konden berijden. Wel moesten hiervoor het spoor en diverse bouwwerken vanwege de verhoogde asdruk worden verstevigd. Zo werd in 1964 de Trisannabrug bij slot Wiesberg vernieuwd.

Het verkeer ontwikkelde zich, ondanks concurrentie van de autotunnel, zo sterk dat de toevoerlijnen ook bijna geheel dubbelsporig zijn gemaakt. Over de verbinding rijden snelle Eurocitytreinen van Wenen naar Vorarlberg en Zwitserland. Het station St. Anton is in het kader van de wereldkampioenschappen skiën in 2001 aldaar verplaatst vanuit het centrum naar de rand van de plaats.

Treindiensten

ÖBB

De Österreichische Bundesbahnen of ÖBB (Oostenrijkse Staatsspoorwegen) is de grootste spoorwegmaatschappij van Oostenrijk. De Oostenrijkse staat bezit alle aandelen in de ÖBB-Holding AG.

EuroCity

Zie EuroCity voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Op 31 mei 1987 richtten de spoorwegmaatschappijen van de Europese Unie, Oostenrijk en Zwitserland met 64 treinen het EuroCity-net als opvolger van de Trans Europ Express (TEE) op. In tegenstelling tot de TEE kent de EuroCity naast eerste klas ook tweede klas.

De Euro City Transalpin werd voortgezet als Eurocity van de internationale trein Transalpin die sinds 1 juni 1958 tussen Wenen en Basel reed.

De Transalpin reed op dit traject tussen Innsbruck en Bludenz.

Sinds 2013 rijdt de EC TransAlpin weer, maar dan mijn route Zürich-Buchs-Feldkich-Bludenz-Innsbruck-Bischofshofen-Leoben-Graz en is geïntegreerd in de RailJet diensten van/naar Zürich.

RailJet

Over het gehele traject rijdt ten minste 1x per uur een RailJet met diverse begin en eindpunten:

• 1x per 2 uur Zürich-Buchs-Feldkirch-Bludenz-Innsbruck-Salzburg-Wien-Bratislava/Budapest/WienFlughafen
• 1x per 2 uur Bregenz-Feldkirch-Bludenz-Innsbruck-Salzburg-Wien-Bratislava/Budapest/WienFlughafen

InterCity's

• 1x per dag Innsbruck-Bludenz-Feldkirch-Bregenz-Lindau Reutlin-Ulm Hbf-Stuttgart Hbf-Mannheim Hbf-Mainz Hbf-Koblenz Hbf-Köln Hbf-Wuppertal Hbf-Hagen Hbf-Dortmund Hbf, deze trein is geïntegreerd in de RailJet dienst van/naar Bregenz.

Elektrische tractie

Het traject werd geëlektrificeerd met een spanning van 15.000 volt 16 2/3 Hz wisselstroom.

Literatuur

• Eisenbahnatlas Österreich. Schweers + Wall, Aachen 2005, ISBN 3-89494-128-6.

Zie ook

• Lijst van beroemde spoorlijnen en treinen

Externe links

Mediabestanden

• Oostenrijkse Spoorwegen

Afbeeldingen

• 
  Innbrug in Landeck (Tirol)
• 
  ÖBB 4011 (ICE) en 4024 Landeck
• 
  Trisannabrug
• 
  Arlbergspoortunnel

Bronnen, noten en/of referenties

• Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Arlbergbahn op de Duitstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.