en: see Image:Nederlandgodsdienst1849-en.PNG

de: siehe Image:Nederlandgodsdienst1849-de.PNG

nl: Gegevens in de kaart zijn afkomstig van de volkstellingsuitslagen, te vinden op www.volkstellingen.nl De kaart zelf is eigen werk.

Op gemeenteniveau is telkens met een kleur weergegeven welke godsdienstgroep er de meerderheid heeft: rood voor protestants, groen voor katholiek. Is deze meerderheid groter dan 66,66% (= 2/3 van de bevolking), dan is een donkere kleur gebruikt; is de meerderheid tussen de 50,0% en 66,66%, dan is een lichte kleur gebruikt. Er zijn zeven gemeenten blauw gekleurd: hier is geen van beide groepen in de meerderheid. In zes gemeenten zijn beide groepen ongeveer of precies even groot: Avenhorn (NH), Mijdrecht (Ut), Oegstgeest (ZH), Oudwulven (Ut), Portengen (Ut) en Stad Delden (Ov). De gemeente Tempel (ZH) is onbevolkt en daarom eveneens blauw gekleurd.

Ter aanvulling zijn ook de godsdienstenclaves weergegeven, allemaal katholiek in protestants gebied, voor zover deze niet blijken uit de (lichtere) kleur van de gemeente. Als enclave wordt beschouwd een dorp of groep van dorpen/buurtschappen volledig omringd door andersgodsdienstig gebied, met zelf in meerderheid een afwijkende godsdienst. Er zijn dertien enclaves weergegeven: in Groningen Kloosterburen / Den Hoorn; in Friesland Bakhuizen, Blauwhuis e.o., Buren (op Ameland), Roodhuis e.o. en Sint Nicolaasga; in Drenthe De Maten, Nieuw-Schoonebeek, Steenwijksmoer e.o., Zandberg en Zorgvlied; in Overijssel Slagharen; in Zuid-Holland Achthuizen e.o. (op Goeree-Overflakkee). Dorpen die weliswaar in de eigen gemeente afwijken qua godsdienst, maar grenzen aan of in de buurt liggen van een gebied dat dezelfde godsdienst heeft, zijn niet weergegeven. Uitzondering vormen Nieuw-Schoonebeek en De Maten, die weliswaar grenzen aan katholiek gebied in Duitsland, maar toch zijn weergegeven omdat Duitsland buiten de kaart valt. Na 1849 zijn in het zuidoostelijk veengebied van Drenthe, hoofdzakelijk door immigratie uit Duitsland, nog een aantal in meerderheid katholieke dorpen ontstaan: Barger-Compascuum, Barger-Oosterveld, Klazienaveen-Noord, Weiteveen en Zwartemeer.

Al met al bieden de volkstellinggegevens van 1849, doordat onkerkelijkheid toen nog haast niet bestond, een mooi overzicht van de godsdienstige achtergrond van de verschillende gemeenten en streken in Nederland. Duidelijk zichtbaar is de godsdienstgrens die dwars door Nederland van zuidwest naar oost loopt (grotendeels te herleiden tot de bestandsgrens tijdens het Twaalfjarig Bestand, 1609 - 1621), maar ook opvallend is het gemengde karakter van grote delen van Noord- en Zuid-Holland en Utrecht. De katholieken zijn hier, net als in de enclaves, nakomelingen van hen die tijdens de Reformatie vasthielden aan het 'oude geloof'.

I, Dimitri, de auteursrechthebbende van dit werk, maakt het hierbij onder de volgende licenties beschikbaar:

Toestemming wordt verleend voor het kopiëren, verspreiden en/of wijzigen van dit document onder de voorwaarden van de GNU-licentie voor vrije documentatie, versie 1.2 of enige latere versie als gepubliceerd door de Free Software Foundation; zonder Invariant Sections, zonder Front-Cover Texts, en zonder Back-Cover Texts. Een kopie van de licentie is opgenomen in de sectie GNU-licentie voor vrije documentatie.http://www.gnu.org/copyleft/fdl.htmlGFDLGNU Free Documentation Licensetruetrue

	Dit bestand is gelicenseerd onder de Creative Commons-licentie Naamsvermelding-Gelijk delen 3.0 Unported
	Naamsvermelding: I, Dimitri
	De gebruiker mag: Delen – het werk kopiëren, verspreiden en doorgeven Remixen – afgeleide werken maken Onder de volgende voorwaarden: naamsvermelding – U moet op een gepaste manier aan naamsvermelding doen, een link naar de licentie geven, en aangeven of er wijzigingen in het werk zijn aangebracht. U mag dit op elke redelijke manier doen, maar niet zodanig dat de indruk wordt gewekt dat de licentiegever instemt met uw werk of uw gebruik van zijn werk. Gelijk delen – Als u het materiaal remixt, transformeert of erop voortbouwt, moet u uw bijdragen verspreiden onder dezelfde licentie als die van het origineel, of een licentie die daarmee verenigbaar is.
	Deze licentietag is toegevoegd aan dit bestand in verband met de GFDL licentie-update.http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/CC BY-SA 3.0Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0truetrue

Dit bestand is gelicenseerd onder de Creative Commons-licentie Naamsvermelding 2.5 Unported

Naamsvermelding: I, Dimitri

De gebruiker mag:

• Delen – het werk kopiëren, verspreiden en doorgeven
• Remixen – afgeleide werken maken

Onder de volgende voorwaarden:

• naamsvermelding – U moet op een gepaste manier aan naamsvermelding doen, een link naar de licentie geven, en aangeven of er wijzigingen in het werk zijn aangebracht. U mag dit op elke redelijke manier doen, maar niet zodanig dat de indruk wordt gewekt dat de licentiegever instemt met uw werk of uw gebruik van zijn werk.

https://creativecommons.org/licenses/by/2.5CC BY 2.5 Creative Commons Attribution 2.5 truetrue

U mag zelf één van de licenties kiezen.