California Zephyr

De California Zephyr (CZ) is een reizigerstrein in de Verenigde Staten die uitgebaat wordt door de nationale spoorwegmaatschappij Amtrak. De trein verbindt Chicago in de staat Illinois met Emeryville in de San Francisco Bay Area in Californië en rijdt onderweg verder door de staten Iowa, Nebraska, Colorado, Utah en Nevada.

California Zephyr
De California Zephyr te Altamont tijdens proefritten in 1949
Land(en)	Verenigde Staten
Eerste rit	20 maart 1949
Spoorwegmaatschappij(en)
Huidige	Amtrak
Voormalige	Chicago, Burlington and Quincy Railroad, Denver and Rio Grande Western Railroad en Western Pacific Railroad
Treindienst
Frequentie	Dagelijks
Startpunt	Chicago
Eindpunt	San Francisco
Afstand	4075 km
Voorzieningen
Slaaprijtuigen	4
Restauratie	1
Uitzichtrijtuigen	5
Bagage	1
Technische gegevens
Spoorwijdte	1435 mm
Portaal    Verkeer & Vervoer

De huidige route is 3.924 km lang en is daarmee de langste Amtrak-lijn die dagelijks gereden wordt. De rit duurt rond de 52 uur en onderweg kan geslapen en gegeten worden. Het is een van de schilderachtigste routes met uitzichten over Rocky Mountains en de Sierra Nevada en daarom ook een toeristische attractie. In het boekjaar 2011 reden er meer dan 350.000 passagiers met de Zephyr, een daling van 6% ten opzichte van het jaar daarvoor. De omzet steeg in 2011 echter met 2,3%.

Geschiedenis

Voor de langeafstandstreinen werden vanaf midden jaren 30 de Streamliners ontwikkeld, eerst als treinstellen en later ook als losse rijtuigen. Na afloop van de Tweede Wereldoorlog gingen de Amerikaanse spoorwegmaatschappijen over tot de modernisering van het rollend materieel. Drie maatschappijen, de Chicago, Burlington and Quincy Railroad (CB&Q), de Denver and Rio Grande Western Railroad (D&RGW) en de Western Pacific Railroad (WP), hadden ter gelegenheid van de Golden Gate International Exposition in 1939 de Exposition Flyer in dienst genomen om bezoekers aan de tentoonstelling van Chicago naar San Francisco te vervoeren. Voortbouwend op deze samenwerking bestelden de drie maatschappijen in oktober 1945 nieuwe rijtuigen bij rijtuigbouwer Budd, voor een nieuwe gezamenlijke treindienst. De trein kreeg de naam California Zephyr, genoemd naar de staat Californië en de Zephyr, de westenwind die over de Stille Oceaan naar de Amerikaanse westkust blaast. De California Zephyr was de eerste trein die was uitgerust met uitzichtsrijtuigen (vista-dome) en dankt haar bijnaam Silver Lady aan de roestvaststalen bovenbouw. De eerste trein werd op 19 maart 1949 in San Francisco gedoopt door filmster Eleanor Parker in het bijzijn van de vice-gouverneur van Californië, de burgemeester van San Francisco en de directeur van de Western Pacific Railroad.

Reizigersdienst

De reizigersdienst startte op 20 maart 1949 tussen Chicago Union in het oosten en de Oaklandpier in het westen. Reizigers met bestemming San Francisco moesten vanaf de Oaklandpier met de pont verder naar de stad. De dienstregeling was zo gemaakt dat de trajecten door de Sierra Nevada en de Rocky Mountains bij daglicht werden afgelegd om de trein ook toeristisch aantrekkelijk te maken. De woestijn van Nevada en de vlaktes in het middenwesten werden 's nachts doorkruist.

De trein reed door drie tijdzones, "Pacific Time" (PT) ten westen van Utah, "Central Time" (CT) ten oosten van McCook en "Mountain Time" (MT) daartussenin. De trein reed bij alle maatschappijen onder hetzelfde treinnummer, 17 westwaarts en 18 oostwaarts. Het eerste uitzichtrijtuig had een afgesloten deel voor vrouwen en kinderen, de volgende twee beschikten over zitplaatsen, de coach-klasse. Onder de uitzichtkoepels bevonden zich de sanitaire voorzieningen, apart voor mannen en vrouwen.

Voor het ontbijt en de lunch konden de reizigers, zonder te reserveren, in de restauratie terecht. In de trein waren stewardessen, de zephyrettes, die de reizigers ten dienste stonden. De zephyrettes regelden o.a. de reserveringen voor het diner in het restauratierijtuig. Het diner werd in drie groepen geserveerd en kon desgewenst, tegen extra betaling van 50 cent per persoon, ook in de eigen coupé worden bezorgd.

Route en dienstregeling in 1950

De California Zephyr in de Sierra Nevada

De California Zephyr in Glenwood Springs

De California Zephyr rijdt de Moffattunnel in op weg naar het westen.

De California Zephyr in Galesburg Illinois

Oostwaarts	km	Maatschappij	Station	Staat	km	Westwaarts
9:00	0	veerpont	San Francisco	Californië	4075	++16:50
9:20	7		Oakland Pier		4068	++16:30
9:30		WP			4068	++16:15
9:44	11		Oakland		4064	++16:00
11:51	151		Stockton		3924	++13:37
11:53						++13:34
12:50	223		Sacramento		3851	++12:28
13:39	288		Marysville		3787	++11:38
14:11	330		Oroville		3745	++11:05
14:14						++11:02
17:27	517		Portola		3558	++7:42
17:30						++7:39
18:26	598		Herlong		3477	++6:42
19:33	705		Gerlach	Nevada	3370	++5:38
21:05	856		Winnemucca		3219	++4:08
21:12						++4:01
23:15	1070		Elko		3005	++1:57
23:17 (PT)						++1:55 (PT)
+5:20 (MT)	1493		Salt Lake City	Utah	2582	+22:40 (MT)
+5:40		D&RGW				+22:20
+6:32	1564		Provo		2511	+21:21
+8:36	1685		Helper		2390	+19:21
+11:35	1968		Grand Junction	Colorado	2107	+15:58
+11:46						+15:43
+13:35	2113		Glenwood Springs		1962	+14:01
+15:09	2203		Bond		1872	+12:38
+15:12						+12:35
↓	2330		Moffattunnel		1745	↑
+19:00	2411		Denver		1664	+8:40
+19:15		CB&Q				+8:20
+21:13	2591		Akron		1484	↑
+23:09 (MT)	2821		McCook	Nebraska	1254	+3:55 (MT)
++0:14 (CT)						+4:49 (CT)
++2:06	3032		Hastings		1043	+2:52
++2:09						+2:49
++3:40	3188		Lincoln		887	+1:19
++3:55						+01:04
++4:55	3277		Omaha		798	23:59
++5:00						23:45
↓	3362		Red Oak	Iowa	713	22:30
++6:58	3442		Creston		633	21:45
++7:02						21:42
++8:53	3625		Ottumwa		450	19:48
++8:55						19:46
++10:07	3744		Burlington		331	18:35
++10:53	3814		Galesburg	Illinois	261	17:50
++10:58						17:45
++12:44	4014		Aurora		61	16:06
++13:30	4075		Chicago		0	15:30

+ de volgende dag

Rollend materieel

De trein werd getrokken door een driedelige F3 en later F7 (1 A-unit en 2 B-units) van de betreffende maatschappij, de loc-wisselingen vonden plaats in Salt Lake City en Denver. De D&RGW zette ook regelmatig haar driedelige ALCO-PA/PB/PA-locomotieven in voor de rit door de Rocky Mountains. De aanvankelijke bestelling bij Budd bestond uit zes stammen van ieder tien rijtuigen. Al begin 1946 werd besloten om zes extra rijtuigen te bestellen, zodat iedere stam elf rijtuigen kreeg. Gerelateerd aan het aandeel in de totale afstand gingen bijna drie stammen naar CB&Q, twee naar WP en één naar D&RGW, daarnaast gingen nog een aantal rijtuigen naar WP en D&RGW om het totaal van 66 te bereiken. De dienst kon worden uitgevoerd met vijf van de zes stammen, maar voor de slag naar New York was een extra slaaprijtuig nodig. De Pennsylvania Railroad (PRR) schafte een streamliner-slaaprijtuig aan voor de doorgaande dienst naar New York, waarmee het initiële wagenpark uit 67 rijtuigen bestond. De rijtuigen van de verschillende maatschappijen werden door elkaar gebruikt en door de dienst naar New York wisselde ook telkens een slaaprijtuig van stam. Soms werd zelfs een ander slaaprijtuig van de PRR in de trein opgenomen waarmee de eenheid werd verstoord door de rode kleur van het PRR-rijtuig. In 1950 werd het wagenpark met 6 eersteklasslaaprijtuigen uitgebreid. In 1952 werden nog vier rijtuigen bijgebouwd om fricties in de omloop te ondervangen, waarmee het totale wagenpark op 77 rijtuigen kwam.

De eerste treinsamenstelling was: 1 bagagerijtuig, drie uitzichtrijtuigen, 1 uitzichtrijtuig met bar en personeelsvertrekken, 2 slaaprijtuigen (10/6), 1 restauratierijtuig, 1 slaaprijtuig met middengang (type 16), 1 slaaprijtuig coast to coast (type 10/6), 1 sluitrijtuig met uitzichtkoepel en eersteklaslounge. Het slaaprijtuig coast to coast werd in Chicago afwisselend meegegeven met de PRR of New York Central voor de verdere rit naar New York. In 1950 werd het restauratierijtuig tussen de uitzichtrijtuigen en de slaaprijtuigen geplaatst. In 1951 werd het aantal 1e-klasslaapplaatsen uitgebreid door een slaaprijtuig type 6/5 tussen de restauratie en de slaaprijtuigen te plaatsen, waarmee de trein voortaan uit 12 rijtuigen bestond. In 1963 en 1964 werden de rijtuigen met 16 slaapstoelen omgebouwd tot zuivere zitrijtuigen met 48 plaatsen. Deze werden als tweede rijtuig in de trein, direct achter het bagagerijtuig, opgenomen. In 1968 werd een van de 10/6-rijtuigen uit de samenstelling gehaald en bestond de trein weer uit 11 rijtuigen.

De Silver Roundup ontspoorde op het spoor van de Western Pacific en werd gesloopt, als schadevergoeding gaf WP de Silver Chalet aan CB&Q. CB&Q handhaafde de naam maar gaf de Silver Chalet wel het nummer van de Silver Roundup.

De rijtuigen kregen allemaal een naam waardoor de reizigers hun rijtuig konden vinden.

Rijtuignaam	Type	Maatschappij	Baknummer	Opmerkingen
Silver Beaver	Bagage	WP	801
Silver Dollar	Uitzicht	WP	811	met afdeling voor moeder en kind
Silver Palace	Uitzicht	WP	813	voorzien van conducteursruimte
Silver Schooner	Uitzicht	WP	815
Silver Châlet	Uitzicht/bar	WP	831	overgedragen aan CB&Q als nr 252
Silver Arroyo	10/6	WP	861
Silver Canyon	10/6	WP	862
Silver Plate	Restaurant	WP	841
Silver Palm	16	WP	871
Silver Mountain	10/6	WP	863
Silver Cresent	Sluit	WP	881
Silver Stag	Bagage	WP	802
Silver Feather	Uitzicht	WP	812	met afdeling voor moeder en kind
Silver Sage	Uitzicht	WP	814	voorzien van conducteursruimte
Silver Scout	Uitzicht	WP	816
Silver Hostel	Uitzicht/bar	WP	832
Silver Palisade	10/6	WP	864
Silver Range	10/6	WP	865
Silver Platter	Restaurant	WP	842
Silver Poplar	16	WP	872
Silver Bay	10/6	WP	866
Silver Planet	Sluit	WP	882
Silver Bear	Bagage	CB&Q	903
Silver Bridle	Uitzicht	CB&Q	4716	met afdeling voor moeder en kind
Silver Ranch	Uitzicht	CB&Q	4719	voorzien van conducteursruimte
Silver Saddle	Uitzicht	CB&Q	4721
Silver Club	Uitzicht/bar	CB&Q	250
Silver Surf	10/6	WP	867
Silver Point	10/6	CB&Q	423
Silver Cafe	Restaurant	CB&Q	193
Silver Maple	16	CB&Q	400	nr 4742 na ombouw in 1964
Silver Shore	10/6	CB&Q	424
Silver Horizon	Sluit	CB&Q	375
Silver Buffalo	Bagage	CB&Q	904
Silver Lodge	Uitzicht	CB&Q	4717	met afdeling voor moeder en kind
Silver Rifle	Uitzicht	CB&Q	4720	voorzien van conducteursruimte
Silver Stirrup	Uitzicht	CB&Q	4722
Silver Lounge	Uitzicht/bar	CB&Q	251
Silver Butte	10/6	CB&Q	425
Silver Cliff	10/6	CB&Q	426
Silver Diner	Restaurant	CB&Q	194
Silver Larch	16	CB&Q	401	nr 4743 na ombouw in 1964
Silver Falls	10/6	CB&Q	427
Silver Penthouse	Sluit	CB&Q	376
Silver Coyote	Bagage	CB&Q	905
Silver Lariat	Uitzicht	CB&Q	4718	met afdeling voor moeder en kind
Silver Colt	Uitzicht	D&RGW	1106	voorzien van conducteursruimte
Silver Thistle	Uitzicht	WP	817
Silver Roundup	Uitzicht/bar	CB&Q	252	verongelukt en vervangen door Silver Chalet
Silver Valley	10/6	CB&Q	428
Silver Pass	10/6	D&RGW	1130
Silver Restaurant	Restaurant	CB&Q	195
Silver Aspen	16	D&RGW	1120
Silver Summit	10/6	D&RGW	1131
Silver Solarium	Sluit	CB&Q	377
Silver Antelope	Bagage	D&RGW	1100
Silver Bronco	Uitzicht	D&RGW	1105	met afdeling voor moeder en kind
Silver Mustang	Uitzicht	D&RGW	1107	voorzien van conducteursruimte
Silver Pony	Uitzicht	D&RGW	1108
Silver Shop	Uitzicht/bar	D&RGW	1140
Silver Gorge	10/6	D&RGW	1132
Silver Creek	10/6	D&RGW	1133
Silver Banquet	Restaurant	D&RGW	1115
Silver Pine	16	D&RGW	1121
Silver Glacier	10/6	D&RGW	1134
Silver Sky	Sluit	D&RGW	1145
Silver Rapids	10/6	PRR	8449
Silver Crane	6/5	WP	851	bijgebouwd in 1950
Silver Swallow	6/5	WP	852	bijgebouwd in 1950
Silver Dove	6/5	CB&Q	450	bijgebouwd in 1950
Silver Quail	6/5	CB&Q	451	bijgebouwd in 1950
Silver Thrush	6/5	CB&Q	452	bijgebouwd in 1950
Silver Gull	6/5	D&RGW	1135	bijgebouwd in 1950
Silver Lookout	Sluit	CB&Q	378	bijgebouwd in 1952
Silver Cedar	16	CB&Q	403	bijgebouwd in 1952, nr 4744 na ombouw in 1964
Silver Crag	10/6	CB&Q	429	bijgebouwd in 1952
Silver Chasm	10/6	CB&Q	430	bijgebouwd in 1952

• type 10/6 heeft 10 slaapstoelen 2e klas aan een middengang en 6 slaapplaatsen 1e klas verdeeld over drie coupées.
• type 16 heeft 16 ligplaatsen aan een middengang en worden aangeduid als roomettes.
• type 6/5 heeft 6 tweepersoonsslaapkamers waarvan 5 gecombineerd met een zitkamer.

Amtrak

De Rio Grande Zephyr te Castle Gate juni 1975

De San Francisco Zephyr van Amtrak

De California Zephyr, bestaande uit superliners, rijdt westwaarts langs de Book Cliffs in Utah.

Superliner Panoramarijtuig in de California Zephyr

Ondanks de concurrentie van het vliegtuig daalde het aantal reizigers met de California Zephyr slechts heel langzaam. De kosten voor de exploitatie van de trein stegen echter ook en midden jaren 60 wilde de Western Pacific van de trein af. De toezichthouder ICC wees, na grote publieke verontwaardiging, het verzoek van Western Pacific om haar deel van het traject uit de dienstregeling te halen af.

Dit was slechts uitstel want de Amerikaanse spoorwegmaatschappijen raakten allemaal in de rode cijfers met hun reizigersvervoer. In 1970 greep de federale overheid in om de langeafstandstreinen in stand te houden en bijna alle particuliere maatschappijen droegen hun treinen over.

Vervolgens werd Amtrak opgericht voor het beheer van het reizigersverkeer. De Denver and Rio Grande Western Railroad, die het deel door de Rocky Mountains verzorgde, weigerde echter mee te doen met Amtrak wat ook het voorlopige einde van de California Zephyr betekende. Op 20 maart 1970, 21 jaar na de eerste rit viel het doek voor de particuliere exploitatie van de California Zephyr. D&RGW zette de diensten tussen Salt Lake City en Denver voort onder de naam Rio Grande Zephyr.

Amtrak kon geen gebruik meer maken van de route door Colorado en startte de San Francisco Zephyr voor de verbinding tussen Chicago en San Francisco. Hierbij werd voor een deel de route gevolgd van de voormalige City of San Francisco, de concurrent van de California Zephyr die tot 1970 door de Milwaukee Road, Union Pacific en Southern Pacific werd uitgebaat. Deze volgde de route van de transcontinentale spoorweg over de Shermanpas ten noorden van Colorado en kwam via Ogden weer op de route van de California Zephyr.

In 1983 besloot de D&RGW alsnog haar reizigersvervoer in Amtrak in te brengen, de Rio Grande Zephyr en de San Francisco Zephyr werden weer samengevoegd tot California Zephyr, nu onder leiding van Amtrak.

In de jaren 80 zijn de streamliners vervangen door superliners die over de hele lengte dubbeldeks zijn. Ten oosten van Salt Lake City volgt de trein de oorspronkelijke route, ten westen daarvan wordt gebruikgemaakt van de 150 kilometer kortere Southern Pacific in plaats van de Western Pacific. Het westelijke eindpunt is nu Emeryville, vanwaar de reizigers met een pendelbus naar het dichtstbijzijnde metrostation worden vervoerd. Met de metro kunnen de reizigers, nu onder water, San Francisco bereiken.

Route en dienstregeling in 2014

Oostwaarts	km	Spoorbeheerder	Station	Staat	km	Westwaarts
9:10	0	UP	Emeryville	Californië	3924	++16:10
9:22	13		Richmond		3911	++15:59
9:54	43		Martínez		3881	++15:26
10:36	115		Davis		3809	++14:44
11:09	137		Sacramento		3787	++14:13
11:35	165		Roseville		3759	++12:57
12:21	221		Colfax		3703	++11:48
14:38	324		Truckee		3600	++9:37
16:06	380		Reno	Nevada	3544	++8:36
19:08	856		Winnemucca		3240	++5:40
21:31 (PT)	913		Elko		3011	++3:03 (PT)
+3:05 (MT)	1336		Salt Lake City	Utah	2588	+23:30 (MT)
+3:30						+23:05
+4:35	1408		Provo		2516	+21:26
+6:37	1529		Helper		2395	+19:20
+7:59	1643		Green River		2281	+17:58
+10:23	1814		Grand Junction	Colorado	2110	+16:10
+12:10	1956		Glenwood Springs		1968	+13:53
+15:12	2133		Granby		1791	+10:37
+15:50	2154		Fraser-Winter Park		1770	+10:07
↓	2173		Moffattunnel		1751	↑
+18:38	2254		Denver		1670	+8:05
+19:10		BNSF				+7:15
+20:25 (MT)	2379		Fort Morgan		1545	+5:05 (MT)
+23:49 (CT)	2664		McCook	Nebraska	1260	+3:43 (CT)
++0:54	2788		Holdrege		1136	+2:34
++1:42	2875		Hastings		1049	+1:47
++3:20	3031		Lincoln		893	+0:14
++3:26					893	+0:08
++4:59	3119		Omaha		805	23:05
++5:14						22:55
++7:04	3291		Creston	Iowa	633	20:41
++7:40	3346		Osceola		578	20:09
++9:09	3474		Ottumwa		450	18:53
++9:54	3549		Mount Pleasant		375	17:59
++10:36	3593		Burlington		331	17:25
++11:31	3663		Galesburg	Illinois	261	16:38
++12:23	3757		Princeton		167	15:44
++13:43	3879		Naperville		45	14:34
++14:50	3924		Chicago		0	14:00

+ de volgende dag

De route van California Zephyr in 2014

Externe links

• (en) Officiële website (Amtrak)
• (en) California Zephyr Museum Online

Mediabestanden

Zie de categorie California Zephyr (1949-1970) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Mediabestanden

Zie de categorie California Zephyr (Amtrak train) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.