Carlisme

Het carlisme is een traditionalistische beweging in Spanje die wordt geleid door een pretendent naar de Spaanse troon.

Geschiedenis

Het carlisme wortelt in de Pragmatieke Sanctie die koning Ferdinand VII in 1830 uitvaardigde. Ferdinand had alleen dochters en zou daarom worden opgevolgd door zijn broer Carlos. Door de maatregel konden ook vrouwen de troon bestijgen en zou Ferdinand worden opgevolgd door zijn dochter Isabella II. Carlos accepteerde dit niet en riep zich na Ferdinands dood in 1833 onder de naam Carlos V uit tot koning van Spanje. Zijn reactionaire, klerikale en regionalistische aanhangers noemde men carlisten. Kort na Carlos' proclamatie brak de Eerste Carlistenoorlog (1833-1840) uit. Zijn zoon Carlos (VI) voerde van 1846 tot 1849 zonder succes de Tweede Carlistenoorlog, maar de Derde Carlistenoorlog (1872-1876), onder Carlos (VII), bracht vrijwel heel Noord-Spanje in handen van de carlisten. Na de troonsbestijging van Isabella's zoon Alfons XII in 1874 moesten ze echter het onderspit delven.

Na de dood van de laatste afstammeling in mannelijke lijn van Carlos (V), Alfonso Carlos, erkenden veel carlisten Alfons XIII als legitieme koning. Een deel zette de beweging echter voort en beschouwde de door Alfonso Carlos als opvolger aangewezen Xavier (I) als koning. Zijn zoon Carel Hugo (I) (de voormalige echtgenoot van prinses Irene) trok zich in 1979 uit de politiek terug. Zijn jongere broer Sixtus Hendrik werd toen troonpretendent. In 2003 hernieuwde Carel Hugo zijn claim op de troon, die na zijn dood in 2010 werd geërfd door zijn zoon Carlos Javier I.

Sociale en economische achterban

De carlistische beweging had vooral steun onder de rurale bevolking van regio's als Baskenland en Catalonië. Ze vochten gedurende de Spaanse Burgeroorlog aan de nationalistische zijde van Francisco Franco.

Pretendenten

periode	naam	eigenlijke naam	opmerking
1833-1845	Carlos V	Carlos María Isidro de Borbón
1845-1860	Carlos VI	Carlos Luis de Borbón
1861-1868	Juan III	Juan de Borbón
1868-1909	Carlos VII	Carlos María de los Dolores de Borbón
1909-1931	Jaime III	Jaime de Borbón
1931-1936	Alfonso Carlos I	Alfonso Carlos de Borbón
1936-1975	Xavier I	Xavier van Bourbon-Parma	tot 1952 als regent, vanaf 1952 als pretendent in eigen recht
1943-1953	Carlos VIII	Karel Pius van Oostenrijk	afstammeling in vrouwelijke lijn, slechts door een minderheid erkend
1975-2010	Carlos Hugo I	Carel Hugo van Bourbon-Parma	afstand als pretendent in 1979, hernieuwde claim 2003
1979-heden	Enrique V	Sixtus Hendrik van Bourbon-Parma	regent
2010-heden	Carlos Javier I	Carlos de Bourbon de Parme

Stamboom

Hieronder volgt een stamboom van de Spaanse koningen (vetgedrukt) en de belangrijkste carlistische pretendenten (cursief).

Filips V

koning 1700-1746

Karel III
koning 1759-1788

Filips
hertog van Parma 1748-1765

Karel IV

koning 1788-1808

Ferdinand
hertog van Parma 1765-1802

Ferdinand VII

koning 1814-1833

Carlos (V)
pretendent 1833-1845

Francisco de Paula

Lodewijk I

koning van Etrurië 1801-1803

Isabella II
koningin 1833-1868

Francisco de Asís

titulair koning

Carlos (VI)
pretendent 1845-1860

Juan (III)
pretendent 1861-1868

Karel II
hertog van Parma 1847-1849

Alfons XII

koning 1875-1885

Carlos (VII)
pretendent 1868-1909

Alfonso Carlos (I)
pretendent 1931-1936

Karel III
hertog van Parma 1849-1854

Alfons XIII

koning 1902-1931

Jaime (III)
pretendent 1909-1931

Robert I
hertog van Parma 1854-1860

Jaime (IV)
pretendent 1964-1969

Juan (III)
pretendent 1941-1977

Xavier (I)
pretendent 1936-1975

Juan Carlos I

koning 1975-2014

Karel Hugo (I)
pretendent 1975-1979

Sixtus Hendrik (I)
pretendent 1979-heden

Felipe VI van Spanje

Zie de categorie Carlism van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.