Catharina Sophia
Catharina Sophia was een suikerrietplantage aan de Saramaccarivier in het district Saramacca in Suriname. De plantage lag rechts bij het opvaren, grenzend stroomopwaarts aan koffieplantage Anna-Maria en stroomafwaarts aan plantage Judashoop. De plantage diende een tijdje als modelplantage van de koloniale overheid.
| Catharina Sophia | |
 | |
| Land | Suriname |
| Waterlichamen | Saramacca |
| Produceert | Rietsuiker |
| Beschreven op | www.surinameplantages.com |
Geschiedenis
bewerkenAanleg
bewerkenCatharina Sophia werd in 1797 aangelegd door gouverneur Jurriaan François de Friderici. Dit gebeurde na de aanleg van de militaire post Groningen in 1790. De plantage was vernoemd naar de echtgenote van De Friderici. Tot 1833 was de plantage in bezit van de erven van De Friderici.
Modelplantage
bewerkenIn 1833 werd de plantage door de Particuliere West-Indische bank gekocht omdat een verstrekte lening niet kon worden afgelost. In 1843 werd Catharina Sophia overgenomen door de overheid. Deze wilde er een modelplantage van maken, met een hoog rendement wat met behulp van de nieuwste technieken moest worden bewerkstelligd. De plantage zou dienen als een voorbeeld dat door particulieren kon worden nagevolgd. In 1844 werd daartoe een ultramoderne suikerfabriek neergezet.
De plantage groeide uit tot de grootste suikeronderneming van Suriname en werd in de volksmond Soekroegron (suikergrond) genoemd. In 1829 en in 1847 werden er ongeregeldheden geregistreerd op Catharina Sophia naar aanleiding van de arbeidsomstandigheden. In 1850 telde de slavenmacht 640 personen. In 1857 waren er 720 slaven plus nog een aantal contractarbeiders. In de jaren 1854 tot 1858 produceerde de plantage circa 587 ton suiker per jaar. Toch werd deze fabriek een mislukking. In plaats van winst draaide de plantage met verlies.
Contractarbeid, emancipatie
bewerkenIn oktober 1853 arriveerde de eerste groep van 18 contractarbeiders op de plantage. Het waren op Java aangeworven Chinezen. Zij werden tewerkgesteld als suikerkokers en veldarbeiders. In 1857 was Christiaan Johannes Hering belast met de suiker- en rumproductie en hij schreef enkele boeken over dit onderwerp.
In 1863 werkten op de plantage 407 slaven en een klein aantal contractanten. De plantage kwam wel voor in de emancipatieregisters, maar niet in de bijbehorende eigenarenregisters. Aan de overheidsplantages werd namelijk geen geld uitgekeerd. De plantage werd in dat jaar opgewaardeerd tot een moderne plantage met nieuwe machines. Een jaar later werd Catharina Sophia verkocht aan Anthony Dessé uit Nickerie.
Bij de afschaffing van de slavernij in Suriname werden op Catharina Sophia 93 nieuwe familienamen geboekstaafd, te weten: Aarding, Alberg, Almodder, Amand, Amber, Ardin, Arnolds, Atters, Avans, Bar, Bomgart, Bönnigheimer, Borgt, Brandvoort, Burger, Bijstam, Cent, Coriander, Cragen, Cummingsbor, Dal, Dank, Dieper, Dors, Drayer, Druis, Elde, Enkel, Etman, Etnaar, Fenkel, Fingaar, Flinkstein, Gedwee, Goudblad, Grasveld, Groeizaam, Gunst, Halstad, Hoop, Hornberger, Ivan, Kalf, Klink, Klinkenburg, Koornaar, Kraag, Kras, Laden, Landes, Landolf, Leider, Lelienstein, Lokhorst, Lutther, Meervort, Merel, Muler, Oldeweld, Oliander, Olstan, Paalwijk, Palmtak, Pan, Pink, Prijs, Ras, Roet, Roosblad, Roosensteel, Rooser, Roostak, Rust, Scherm, Sluisrad, Varen, de Veld, Velder, Veldman, Vis, Vischnet, Vlammen, Welde, Westhout, Wieder, Wiel, Wilg, Wijnakker, Zager, Zeeuw en Zorger.
A. Dessé
bewerkenAnthony Dessé was een grote plantage-eigenaar. In 1854 was hij eigenaar van drie katoenplantages in Coronie en Nickerie: Leasowes & Clyde, Good Intent en Inverness. In 1856 en 1857 kocht hij bovendien de katoenplantage Sarah en de suikerplantage Paradise. Op Catharina Sophia schakelde Dessé over op de productie van koffie en cacao.
In 1866 arriveerde een tweede groep Chinese arbeiders, ditmaal in China aangeworven, en daarna in 1872 nog een derde groep. Deze derde groep kwam niet uit China; zij arriveerde vanuit Nickerie met het schip Eleanor Dessé. In totaal heeft de plantage 108 Chinese arbeiders geworven. Tussen 1873 en 1931 arriveerden 320 Hindoestaanse en 245 Javaanse contractarbeiders op de plantage.
20e eeuw
bewerkenIn 1908 was W. van Genderen de eigenaar. Er werd toen cacao, koffie en rijst geproduceerd.
In de jaren dertig was Thomas Waller de plantage-eigenaar. Hij bezat ook de nabijgelegen plantages Margaretha's Gift en La Poule. en de plantages Berlijn en Elisabethshoop aan de Commewijne.
In 1982 begon de Staatsolie Maatschappij Suriname N.V. op de plantage met de exploitatie van het Tambaredjo-olieveld.
Galerij
bewerken-
Ingang van het bos bij Catharina Sophia, pentekening van Arnoldus Borret, 1878 -
Hindoestaanse man leunend op een stok, aquarel van Arnoldus Borret, 1878 -
Wachter, aquarel van Arnoldus Borret, 1878
- Aa, A.J. van der (1841): Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden., deel 3, p. 44, Gorinchem: Jacobus Noorduyn.
- Benjamins, H.J., Snelleman, J.F. (1917): Encyclopaedie van Nederlandsch West-Indië, p. 199, Martinus Nijhoff/E.J. Brill, Den Haag/Leiden.
- Brown, C. (1793-1795): Surinaamsche Staatkundige Almanach. Paramaribo: Wilkens.
- Dikland, Philip: Oud archief der burgerlijke stand in Suriname.
- Hove, Okke ten & Heinrich E. Helstone & Wim Hoogbergen (2003): Surinaamse emancipatie 1863. Familienamen en Plantages. Amsterdam: Rozenberg Publishers [Bronnen voor de studie van Suriname, deel 24]. ISBN 978 90 5170 777 9
- Oudschans Dentz, Frederik (1944): De herkomst en betekenis van Surinaamse plantagenamen, in: De West-Indische Gids, jrg. 26, nr. 27, pp. 147-161.
- Notariële archieven van Suriname. Den Haag: Nationaal Archief.
- Maatschappij tot Nut van 't Algemeen (1820-1930): Surinaamsche Almanak, Paramaribo.
- (1935-1938): De Gids. Almanak voor Suriname, Paramaribo: Marcus.
- Wolbers, Julien (1861): Geschiedenis van Suriname, Amsterdam: De Hoogh, 1861. [Fotomechanische herdruk 1970: Amsterdam: Emmering, p. 723]
- Stipriaan, Alex van (1993): Surinaams contrast. Roofbouw en overleven in een Caraïbische plantagekolonie 1750-1863, Bijlage 9: Opstandigheid op plantages 1820-1863, pp. 448-449, Leiden: KITLV Uitgeverij [Caribbean Series 13].
