Ferguut

De Ferguut alias De Ridder met het Witte Schild is een Middelnederlandse niet-historische Arthurroman, geschreven in de voor de Middelnederlandse epiek gebruikelijke gepaard rijmende verzen, vermoedelijk in het derde kwart van de 13e eeuw. De Ferguut is een vertaling/bewerking van de Oudfranse Arthurroman in verzen Fergus alias Le Chevalier au Biel Escu (ca. 1200?) van Guillaume le Clerc, die op basis van zijn taalgebruik en continentale toponiemen ("Namur" en "Dinant") vrijwel zeker afkomstig was uit de zuidelijke Nederlanden (Wallonië), vermoedelijk uit het graafschap Namen/Namur of het prinsbisdom Luik/Liège. De Fergus sluit nauw aan bij romans van Chrétien de Troyes: Érec et Énide, Cligès, Yvain ou le Chevalier au Lion, maar vooral de Conte du Graal, beter bekend als de Perceval, naar de hoofdpersoon, en behoort tot de hoogtepunten van de Arthurromans die geschreven werden in navolging van en/of als reactie op de romans van de bedenker van het genre: Chrétien de Troyes.

'Fragment uit 'Ferguut'

Het fragment begint op versregel 3402.
Ferguut heeft net een charge te paard
uitgevoerd en de heks met zijn lans gestoken,
maar daar heeft ze geen last van.
Van een slag van zijn zwaard
op haar hoofd evenmin.
Daarop bijt de heks dwars door zijn harnas
in zijn schouder en Ferguut valt van zijn paard:
Varinge spranc hi op weder,
Snel sprong hij terug op zijn paard
Met beiden handen hise sloech;
en sloeg haar met beide handen
Metten swerde hi hare af droech
hakte haar met het zwaard
Vanden buke die rechterhant
van de romp de rechterhand af
Datsi neder viel int sant.
zodat die in het zand viel
Ferguut wart doe harde blide
Ferguut was toen erg verblijd
Ende gaf hare enen slach met nide,
en gaf haar een driftige slag
Dat hise geraecte wel ter core
zodat hij ze op de juiste plaats raakte
Ende sloechse toten tanden dore.
en kloofde haar het hoofd
Dus bleef Pantasale doet.
Zo bleef Pantasale dood
Ferguut van sinen orsse doe scoet
Ferguut steeg toen van zijn paard
Ende warp hem op derde schire.
en sprong snel op de grond
Hi sach vore hem dien torre diere
Voor zich zag hij het dierbare kasteel
Daer in hinc die witte scilt.
Daarin hing het witte schild
Dat vreseleke serpent, datne hilt,
Die vreselijke draak die het bewaakte
Lach vore den torre ende sliep.
lag voor het kasteel en sliep
Ferguut toten scilde liep,
Ferguut liep tot aan het schild
Hi namen ende helsden sere
Hij drukte het stevig tegen zich aan
Ende dankes onsen Here
en dankte onze Heer
Dat hi den scilt heft vercregen.
Dat hij het schild had verkregen
Ane sinen hals heft hine verdregen.
Om zijn hals heeft hij het gehangen.

Overlevering

De Middelnederlandse roman omvat ongeveer 5600 verzen. Het is een van de weinige volledig overgeleverde Arthurromans. Voor ongeveer de helft is het een licht bekortende vertaling van de Oudfranse Roman de Fergus. Opvallend is dat vanaf ongeveer regel 2590 de vertaler veel losser omgaat met zijn bron en de vertaling verandert in een vrije bewerking. Daarom is geopperd dat het tweede deel van de Ferguut door iemand anders is geschreven dan het eerste deel. Het enige handschrift van de Ferguut wordt bewaard in de Universiteitsbibliotheek Leiden, ms. Ltk 191. De afkorting Ltk slaat op de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde waarvan de handschriften in Leiden worden bewaard.

Verhaal

Fergus, of Ferguut, is de zoon van een boer, maar zijn moeder is van adel. Hij groeit op op het platteland en weet niets van ridders en avonturen, totdat hij op een dag een ridder ontmoet. Na deze ontmoeting wil Ferguut niets liever dan ook ridder worden. Hij maakt zich hier in eerste instantie belachelijk mee door op allerlei manieren te blunderen, maar ontvangt dan toch enige scholing en neemt zich voor de Zwarte Ridder te verslaan. Ondertussen wordt de beeldschone Galiëne verliefd op Ferguut, en zij probeert hem openlijk te verleiden. Ferguut wijst dit echter af. Galiëne schaamt zich hierna zo dat ze vlucht.

Ferguut verslaat de Zwarte Ridder en beseft dan pas zijn fout tegenover Galiëne. Van de weeromstuit wordt Ferguut nu ook verliefd op haar en hij besluit haar te gaan zoeken. Dit heeft weinig succes, en Ferguut vervreemdt en verwildert meer en meer. Uiteindelijk ontmoet hij dan een dwerg die hem "geneest" en hem een nieuwe opdracht geeft, namelijk het zoeken naar het witte schild. Deze queeste doet zijn ster rijzen, en na een succesvol toernooi wint Ferguut dan toch zijn Galiëne en wordt hij koning van een groot rijk.

Tekstfragment

In het volgende fragment openbaart Galiëne haar liefde aan Ferguut. Ferguut wijst haar af met te zeggen dat hij eerst nog moet vechten (battaelgie). Wel belooft hij terug te komen.

"Ay! her ridder, en secges nemmeer:

Ghi hebt mijn herte, gi doet mi seer.

Ghi hebter qualijc omme gesien,

Dat gi mi wech hetet vlien.

Si es tuwen dienste lude ende stille.

Ghi moget met mi doen uwen wille.

Ic en werde nemmer blide

Sonder u in enegen tide.

Om u ben ic in groter noet:

Ghi hebt mijn leven ende mijn doet."

Al lachende so sprac Ferguut:

"Joncfrouwe, omme ander dinc ben ic uut,

Dan omme dusdane saken, comen.

Ene battaelgie hebbic genomen,

Die ic emmer voldoen moet.

Joncfrouwe, gevalse mi goet,

Tote u salic werder keren..."

Externe links

Literatuur

Ferguut, uitgegeven met inleiding en aantekeningen door E. Rombauts, N. de Paepe en M.J.M. de Haan, 's-Gravenhage, 1976 (1982²)
M.J.M. de Haan, Ferguut. A facsimile of the only extant Middle Dutch manuscript (Leiden, University Library, Ms. Letterkunde 191), Leiden, 1974
Willem Kuiper, Die Riddere metten Witten Scilde. Oorsprong, overlevering en auteurschap van de Middelnederlandse Ferguut, gevolgd door een diplomatische editie [...], Amsterdam, 1989
Roel Zemel, Op zoek naar Galiene. Over de Oudfranse Fergus en de Middelnederlandse Ferguut. Deel 1, Amsterdam, 1991
Ferguut of de ridder met het Witte Schild (vertaling Willem Kuiper), Amsterdam, 2002. Griffioen, Nederlandse literatuur voor 1850
Willem Kuiper (und Geert Claassens), 'Fergus'/'Ferguut', in Höfischer roman in Vers und Prosa. Germania Litteraria Mediaevalis Francigena (GLMF) V. Herausgegeben von René Pérennec und Elisabeth Schmid. Redaktion Nils Borgman, Berlin/New York, 2010, p. 311-329

Wikibooks heeft meer over dit onderwerp: Vertaling van fragment uit Ferguut.