Gewone boon

Gewone boon
	Snijboon
Taxonomische indeling
Rijk:	Plantae (Planten)
Stam:	Embryophyta (Landplanten)
Klasse:	Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade:	Bedektzadigen
Clade:	'nieuwe' Tweezaadlobbigen
Clade:	Fabiden
Orde:	Fabales
Familie:	Fabaceae (Vlinderbloemenfamilie)
Geslacht:	Phaseolus
Soort
	Phaseolus vulgaris; L. (1753)
	De oorsprong van Phaseolus vulgaris
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
	Gewone boon op Wikispecies
Portaal	Biologie

De gewone boon (Phaseolus vulgaris) is een plant uit de vlinderbloemenfamilie (Fabaceae of Leguminosae). De soort is afkomstig uit Zuid-Amerika en heeft in het Middellandse Zeegebied bijna het volledige bestand van peulvruchten verdrongen. De plant is eenjarig, van oorsprong windend, doch meerdere 'stamvarianten' werden ontwikkeld. De bloeiwijze is een tros, en de bloei vindt plaats van juni tot september.

'Boon' is de algemene benaming voor de eetbare zaden van een groot aantal soorten binnen de vlinderbloemenfamilie. Er zijn dus ook 'bonen' die tot andere soorten behoren, zoals bijvoorbeeld de limaboon (Phaseolus lunatus). Van de gewone boon wordt ook de gehele peul (de vrucht met de zaden erin) in veel gevallen 'boon' genoemd.

Toepassingen

Al vlug leerde de mens de voedzame kenmerken van de plant en vooral diens vrucht kennen, en cultiveerde tal van varianten. Bonen bevatten wat gevaarlijke stoffen, zoals fytohemagglutinine, die verdwijnen bij het koken: ze moeten klaargemaakt worden om ze te kunnen eten.

De boon wordt vaak als voorbeeld gebruikt in het onderwijs bij practica over de beginontwikkeling van de plant, van kieming tot enkele weken oud.

Vlinderbloemigen hebben de speciale eigenschap om bacteriën in wortelknollen in symbiose te onderhouden en die bacteriën zijn in staat om stikstof uit de lucht te binden, waardoor vlinderbloemigen geen of veel minder meststoffen nodig hebben om te groeien. Hierdoor kunnen ze ook veel meer eiwitten produceren dan andere planten.

Rassen

De boon kent veel rassen die onderling in uiterlijk en smaak kunnen verschillen. Voor de Nederlandse markt zijn vooral de witte boon, bruine boon, nierboon (kidneyboon), flageolet, zwarte boon, kievitsboon, sperzieboon en snijboon van belang. Van de laatste twee wordt de hele peul gegeten.

Verschillende rassen
Nierboon
Soldatenboon

Verwante soorten

Enkele nauwer verwante soorten van de gewone boon zijn onder meer de pronkboon (Phaseolus coccineus) en de limaboon of wilgenbladboon (Phaseolus lunatus, boterboon in Vlaanderen). Iets minder verwante soorten van de gewone boon zijn de mungboon (Vigna radiata) en de tuinboon (Vicia faba).

De kapucijner, suikererwt (sugar snaps) en peultjes zijn alle variëteiten van de erwt (Pisum sativum), een soort uit dezelfde familie, maar uit een ander geslacht.

Wereldwijde productie

Topproducenten van gewone boon 2018^[1]
Land	Productie (ton)
India	6.220.000
Maleisië	4.779.927
Brazilië	2.915.030
Verenigde Staten	1.700.510
China	1.324.407
Tanzania	1.210.359
Mexico	1.196.156
Oeganda	1.039.109
Kenia	765.977
Ethiopië	607.929