Johan Svendsen

Johan Svendsen
	Johan Svendsen
Algemene informatie
Volledige naam	Johan Severin Svendsen
Geboren	30 september 1840
Geboorteplaats	Oslo
Overleden	14 juni 1911
Overlijdensplaats	Kopenhagen
Land	Noorwegen
Werk
Genre(s)	Klassiek
Beroep	Componist, muziekpedagoog, dirigent
	(en) AllMusic-profiel; (en) Discogs-profiel; (en) MusicBrainz-profiel;
Portaal	Muziek

Johan Severin Svendsen (Oslo, 30 september 1840 — Kopenhagen, 14 juni 1911) was een Noors componist, dirigent en muziekpedagoog.

Levensloop

Svendsens vader, Guldbrand Svendsen, speelde in een militaire kapel en gaf Johan zijn eerste muzieklessen. Hij kreeg vioollessen van Fredrik Ursin, maar hij speelde ook fluit en klarinet. Op 11-jarige leeftijd schreef hij zijn eerste compositie voor viool. Op 15-jarige leeftijd ging hij in militaire dienst en speelde al spoedig in een militaire kapel. Daarnaast speelde hij ook in dansorkesten en in het orkest van het theater in Kristiania (nu Oslo). Van 1857 tot 1859 musiceerde hij als violist bij de zogenoemde "Abonnementsconcerten", een serie van concerten die door Halfdan Kjerulf en J.G. Conradi samengesteld waren.

De algemene situatie, in het bijzonder de culturele armoede in Kristiania in de jaren vijftig en zestig van de 19e eeuw, bood hem geen mogelijkheden voor een verdere muzikale ontwikkeling. Ook een concertreis in 1862 bracht daar weinig verandering in. Met een studiebeurs van de Noorse koning Karel kon hij van 1863 tot 1867 in Leipzig studeren aan het Koninklijk Conservatorium (thans de Felix Mendelssohnschool voor muziek en theater). Zijn leraren waren daar Ferdinand David (1810-1873), viool) en orkestdirectie, Carl Reinecke (1824-1910), compositie, Moritz Hauptmann (1792-1868), muziektheorie, en Ernst Friedrich Richter (1808-1879), contrapunt.

Svendsen had last van een van zijn handen, waardoor hij zich vanaf 1865 op het componeren en dirigeren concentreerde. Geïnspireerd door reizen naar onder meer Parijs, Rome en Bayreuth en door bijeenkomsten met Richard Wagner, schreef hij in korte tijd van 1865 tot 1881 zijn belangrijkste werken. Met het Oktet voor strijkers, op. 3 uit 1866 en de 1e Symfonie in D-groot, op. 4 uit 1866-1867, die beide onafhankelijk van zijn leraar Reinecke ontstonden, kreeg hij voortaan internationaal succes. Tijdens een reis in de Verenigde Staten leerde hij zijn eerste vrouw, Sarah Levett, kennen. Hij trouwde met haar in 1871. In hetzelfde jaar ontving Svendsen de Zweedse koninklijke onderscheiding Litteris et Artibus.

Van 1872 tot 1877 en van 1880 tot 1883 was hij dirigent van de Musikforening Kristiania (Oslo). Al spoedig was hij een gerenommeerd dirigent. Van 1883 tot 1908 leidde hij als hofkapelmeester Det Kongelige Kapel in Kopenhagen. Deze werkzaamheden in de tweede helft van zijn leven brachten hem economische onafhankelijkheid en gaven hem tijd om te componeren.

Stijl

Net als Edvard Grieg en Christian Sinding, de andere twee belangrijke persoonlijkheden uit het 19e-eeuwse Noorse muziekleven, bediende Svendsen zich van elementen uit de Noorse volksmuziek, maar zijn werken bleven zeer aan het 'Europese' idioom van de 'Leipziger Schule' verbonden. Zijn belangrijkste composities zijn een mengeling van romantische vormprincipes en uit de Scandinavische traditie overgeleverde melodiek. Naast belangrijke werken als het vioolconcert, het celloconcert, het strijk octet en twee strijkkwartetten, zijn vooral zijn beide symfonieën en de Romance voor viool en orkest een garantie voor zijn blijvende bekendheid als componist. In aanleg zo veel mogelijk classicistisch, laten deze werken hem zien als een meester van instrumentatie, van het stralende coloriet en het dynamische raffinement. Met name met deze werken legde hij de basis voor het symfonische repertoire van Noorwegen.

3e Symfonie en verdere leven

Ook de compositie Zorahayda, een eenvoudig, maar gevoelig verhaal dat tegelijkertijd de legende van de "eeuwige Jood", van De Vliegende Hollander en andere geliefde bevrijdingsverhalen van de 19e eeuw combineerde, was voor Svendsen van groot belang. In Parijs had hij een Joods-Amerikaanse erfgename leren kennen, met wie hij in 1871 in New York trouwde. Na korte tijd trad Sara Levett toe tot het christendom, waarbij zij de doopnaam Bergljot Svendsen aannam. Bij deze gebeurtenis waren Richard Wagner en Cosima Wagner de peetoom en -tante.

In de winter 1882-83 had Svendsen zijn 3e symfonie voltooid, maar zijn echtgenote Sarah gooide de partituur in een aanval van jaloezie en woede in het vuur. In kunstenaarskringen werd dit verhaal spoedig bekend. Voor Henrik Ibsen werd het de basis voor het drama Hedda Gabler. Na deze desastreuze gebeurtenis was Svendsen een gebroken man. Een kleine tien jaar componeerde hij niet meer. Deze dramatische gebeurtenis deed het huwelijk geen goed. In 1884 gingen hij en zijn echtgenote uit elkaar. Sarah Levett verhuisde naar Parijs. Nadat de scheiding van zijn eerste vrouw definitief was geworden (10 december 1901), trouwde hij op 23 december 1901 met Juliette Haase, met wie hij reeds lang samenleefde en met wie hij drie kinderen had. Tijdens zijn studietijd in Leipzig was Svendsen reeds vader geworden van een buitenechtelijk kind, Johann Richard Rudolph (1867-1933).

Composities

Werken voor orkest

Symfonieën

1866-1867: 1e Symfonie D-groot, op. 4
1874-1876: 2e Symfonie Bes-groot, op. 15
1. Allegro
2. Andante sostenuto
3. Intermezzo: Allegro giusto
4. Finale: Andante – Allegro con fuoco – Stretto
1882-1883: 3e Symfonie

Concerten voor instrumenten en orkest

1869: Concert in A-groot, voor viool en orkest, op. 6
1870: Concert in d-klein, voor cello en orkest, op. 7

Andere orkestwerken

1871: Sigurd Slembe ouverture, symfonische inleiding tot het drama van Bjørnstjerne Bjørnson, op. 8
1872: Carnival in Paris, episode voor orkest, op. 9
1872: Sørgemarsch i anledning Kong Carl den 15des død, voor orkest, op. 10
1873: Polonaise Nr. 1 "Festpolonaise", op. 12
1873: Kroningsmarsj, op. 13
1874-1879: Zorahayda, legende voor orkest, op. 11 (gebaseerd op de vertelling Tales of the Alhambra (1838) van Washington Irving)
1874: Norsk kunstnerkarneval (Noorse kunstenaarscarnaval), op. 14
1874: Twee IJslands melodieën, voor strijkorkest, op. 30
1874: I fjol gjætt’e gjeitinn, voor strijkorkest, op. 31
1875: Fantasie: Romeo und Julia, op. 18
1876: Twee Zweedse volksliederen, voor strijkorkest, op. 27
1876: Noorse Rapsodie Nr. 1, op. 17
1877: Noorse Rapsodie Nr. 2, op. 19
1877: Noorse Rapsodie Nr. 3, op. 21
1877: Noorse Rapsodie Nr. 4, op. 22
1881: Romance in G-groot voor viool en orkest, op. 26
1882: Polonaise Nr. 2 in D-groot, op. 28
1892: Andante funebre, voor orkest
Bryllupet på Dovre, voor orkest
Holbergs-kantate, voor orkest
Norsk springdans, voor orkest
Persisk dans, voor orkest
Venetiansk serenade, voor orkest

Werken voor harmonieorkest

1894: Preludium (bewerkt door J. Eriksen)
Axvalla marsch
Noorse kunstenaarscarnaval, op. 14 (bewerkt door Chomel)
Noorse Rapsodie Nr. 3, op. 21 (bewerkt door Johan F. Pala)
Festpolonaise, op. 12 (bewerkt door Johan F. Pala ook door Øivind Westby)

Muziektheater

Balletten

Voltooid in	titel	aktes	première	libretto	choreografie
1892	Foraaret kommer – En festballett, op. 33

Werken voor koor

1866 To mannskorsanger, voor mannenkoor, op. 2
1881 Cantata voor de Inauguratie van het Henrik Wergeland Monument, voor bariton, gemengd koor en orkest, op. 25b
1892 Festkantate, voor gemengd koor en orkest, op. 32 – tekst: W. Bergsøe
1892 Kantate – Ved Christiania universitets fest i anledning af DDKKHH Gustav og Victorias formæling, voor gemengd koor en orkest, op. 29 – tekst: L. Dietrichson

Kamermuziek

1865 Strijkkwartet in a-klein, op. 1
1866 Octet in A-groot, voor strijkers, op. 3
1867 Strijkkwintet in C-groot, op. 5

Discografie

Chandos 10693 – Johan Svendsen: Orchestral Works Vol 1 – Bergen Philharmonic Orchestra o.l.v. Neeme Järvi (15 november 2011)

Bibliografie

Jozef Robijns, Miep Zijlstra: Algemene muziek encyclopedie, Haarlem: De Haan, 1979-1984, ISBN 978-90-228-4930-9
Finn Benestad en Dag Schjelderup-Ebbe: Johan Svendsen. The Man, the Maestro, the Music, Noorwegen 1990, (Engelse vertaling van: William H. Halverson, Columbus, 1995.
Harald Herresthal, Ladislav Řezníček: Rapsodie norvégienne – Les musiciens norvégiens en France au temps de Grieg, Caen: Office Franco-Norvégien; Université de Caen, 1994, 305 p.
Wolfgang Suppan, Armin Suppan: Das Neue Lexikon des Blasmusikwesens, 4. Auflage, Freiburg-Tiengen, Blasmusikverlag Schulz GmbH, 1994, ISBN 3-923058-07-1
Wolfgang Suppan: Das neue Lexikon des Blasmusikwesens, 3. Auflage, Freiburg-Tiengen, Blasmusikverlag Schulz GmbH, 1988, ISBN 3-923058-04-7
Wolfgang Suppan: Lexikon des Blasmusikwesens, 2. ergänzte und erweiterte Auflage, Freiburg-Tiengen, Blasmusikverlag Fritz Schulz, 1976
Harald Herresthal: Norwegische Musik von den Anfängen bis zur Gegenwart, 2. Ausgabe, Oslo: Norsk Musikkforlag, 1987, 120 p., ISBN 978-82-7093-064-7
Harald Herresthal: Norwegische Musik von den Anfängen bis zur Gegenwart, Oslo: Norsk Musikkforlag, 1984, 130 p., ISBN 82-7093-033-4
Paul E. Bierley, William H. Rehrig: The heritage encyclopedia of band music: composers and their music, Westerville, Ohio: Integrity Press, 1991, ISBN 0-918048-08-7
Ella Arntsen: Johan Severin Svendsen, in: Norske klassikere. Oslo 1985. S. 466-477.
Mogens Wenzel Andreason: Kongens musikanter: Det kongelige Kapels koncerter 1883-1983, Copenhagen: Gyldendal, 1983
Nils Grinde: Norsk Musikkhistorie: Hovedlinjer i norsk musikkliv gjennom 1000 år, Oslo: Universitetsforlaget, 1981, 417 p.
H. Earle Johnson: First performances in America to 1900: works with orchestra, Detroit: Information Coordinators, 1979, 446 p.
Nils Schiorring: Musikkens historie i Danmark, Bind 3 1870-1970'erne, Copenhagen: Politikens Forlag, 1978
Gösta Morin, Carl-Allan Moberg, Einar Sundström: Sohlmans musiklexikon – 2. rev. och utvidgade uppl., Stockholm: Sohlman Förlag, 1975-1979, 5 v.
Gösta Morin, Carl-Allan Moberg, Einar Sundström: Sohlmans musiklexikon: nordiskt och allmänt upplagsverk för tonkonst, musikliv och dans, Stockholm: Sohlmans Förlag, (1951-)
John H. Yoell, Antal Dorati: The nordic sound: explorations into the music of Denmark, Norway, Sweden, Boston: Crescendo Publishing Co., [1974], viii, 264 p.
Tore Uppström: Pianister i Sverige, Stockholm: Ab Nordiska Musikförlaget, edition Wilhelm Hansen, 1973
Bjarne Kortsen: Grieg the writer, Vol. 1: essays and articles., Bergen: Bjarne Kortsen, 1972, 146 p.
Gustaf Hilleström: Utländska ledamöter, in: Matrikel 1771-1971: Kungl. Musikaliska Akademien, Strängnäs: Nordiska Musikförlaget i distribution, 1971, 286 p.
Marc Honneger: Dictionnaire de la musique, Paris: Bordas, 1970-76
Øivind Eckhoff: Noen særdrag ved Johan Svendsens instrumentalstil, Festskrift til Olav Gurvin. Drammen 1968. S. 56-72.
Poul Nielsen, Carsten E. Hatting, Thorkild Knudsen, Harald Krebs, Sigurd Berg: Dansk musik, Copenhagen: Studier, 1968
Vagn Kappel: Contemporary Danish composers against the background of Danish musical life and history, Copenhagen: Det Danske Selskab, 1967
David Ewen: Great composers 1300-1900 – A biographical and critical guide, New York: H. W. Wilson Company, 1966, 429 p., ISBN 978-0-8242-0018-3
Otto Schumann: Handbuch der Orchestermusik, Wilhelmshaven: Heinrichshofen's Verlag, 1954, ISBN 978-3-88199-108-7
Joaquín Peña, Higinio Anglés, Miguel Querol Gavalda: Diccionario de la Música LABOR, Barcelona: Editorial Labor, 1954, 2V, 2318P.
Niels Friis: Det Kongelige Kapel: fem aarhundreder ved hofet, paa teatret og i koncertsalen, Copenhagen: P. Haase & Sons, 1948, 350 p.
Ejnar Jacobsen: Musikkens mestre: danske komponister, Copenhagen: Jul. Gjellerups Forlag, 1947
Toimittanut Sulho Ranta: Sävelten mestareita: palestrinasta nykypäiviin, Osakeyhtiö: Werner Söderström, 1945
Bio-bibliographical index of musicians in the United States of America since colonial times, Prepared by the District of Columbia Historical Records Survey Division of Community Service Programs Works project Administration, Washington, DC: 1941, 439 p.
Johan Svendsen, Røster i radio, no, nr. 39, 1940
Theodore Baker: Baker's biographical dictionary of musicians – Fourth edition, New York: G. Schirmer, 1940
Per Lindfors: Johan Svendsen: ett hundraårsminne, Vår sång, vol. 13, 1940, p. 62-64
Carlo Schmidl: Dizionario universale dei musicisti, Milan: Sonzogno, 1937, 2V p.
Paul Frank, Wilhelm Altmann: Kurzgefasstes Tonkünstler Lexikon: für Musiker und Freunde der Musik, Regensburg: Gustave Bosse, 1936, 730 p.
-m-: Johann Svendsen. Zur 25. Wiederkehr seines Todestages, Schweiz. Instrumentalmusik XXV, 244. Luzern (1936)
Johan Svendsen, Sydsvenska Dagbladet Snällposten, 27 dec. 1930
Tobias Norlind: Allmänt musiklexikon, Stockholm: Wahlström & Widstrand, 1927-28, 2V p.
Edmund Sebastian Joseph van der Straeten: History of the violoncello, the viol da gamba – Their precursors and collateral instruments. – With biographies of all the most eminent players of every country, London: William Reeves, 1915
Johan Svendsen, Dagens Nyheter, 15 jun. 1911
Johan Svendsen, Svensk Musiktidning, vol. 31, 1911, p. 89-90
Eugène d'Harcourt: La musique actuelle dans les États scandinaves – Conservatoires, concerts, théâtres, avec 25 portraits, vues et plans hors texte et deux Médaillons, Paris: Librairie Fischbacher, 1909, 154 p.
Eugène Rapin: Histoire du piano et des pianistes, Bologna: Forni Editore, 1904
Johan Svendsen, Svensk Musiktidning, vol. 22, 1902, p. 89-90
James Duff Brown: Biographical dictionary of musicians. With a bibliography of English writings on music, Paisley, Scotland: A. Gardner, 1886, 637 p.
Johan Svendsen, Ny ill. tidn., vol. 19, 1883, p. 153-156
Johan Svendsen, Svensk Musiktidning, vol. 3, 1883, p. 66-68
David Baptie, A handbook of musical biography, London: W. Morley, 1883, 256 p.

Externe link

Bladmuziek van Johan Svendsen op de website van het International Music Score Library Project