Kingmatille (buurtschap)
Kingmatille (Fries: Keimpetille) is een buurtschap in de gemeente Waadhoeke, in de Nederlandse provincie Friesland. Het is gelegen ten oosten van de stad Franeker, ten zuidwesten van het dorpen Zweins en Dronrijp. De bewoning van de buurtschap is gelegen aan beide zijde van het Van Harinxmakanaal. De buurtschap bestaat uit een buurtje van huizen de gelegen zijn aan de gelijknamige weg ten noorden van het kanaal en een aantal losse bewoning ten zuiden van het kanaal.
Buurtschap in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Friesland
| ||
| Gemeente |  Waadhoeke
| ||
| Coördinaten | 53° 11′ NB, 5° 36′ OL | ||
| Woonplaats (BAG) | Zweins / Dronrijp / Welsrijp | ||
| |||
In de smalste zin wordt de buurtschap beperkt tot de noordelijke bewoning. Volgens allecijfers.nl op basis van het kadaster- en het CBS-gevens telde de buurtschap in 2024 dan 14 adressen. Op zijn breedst wordt ook de bewoning rondom de molen Kingmatille erbij gerekend. Deze windmolen aan de Hatsumeropvaart uit 1870 is gelegen in de polder van Hatsum en is vernoemd naar de buurtschap. De noordelijke bewoning is gelegen binnen het dorpsgebied van Zweins. De zuidelijke bewoning is gelegen binnen het dorpsgebied van Dronrijp en één woning valt binnen het dorpsgebied van Welsrijp.
Geschiedenis
bewerken
De buurtschap is onstaaan bij een brug over de Harlinger trekvaart en werd in 1718 Kingma Tille genoemd. Deze brug was een vaste brug over de trekvaart, tille was daarvoor de benaming. De plaatsnaam verwijst naar het feit dat de brug op het grondgebied lag van de state van de familie Kingma. Deze state, Kingsma State lag ten zuiden van Zweins ook in de buurt van de trekvaart. Het werd voor het eerst genoemd in de 17e eeuw, maar is waarschijnlijk ouder. De state werd vlak voor diens algehele afbraak in 1864 door Albert Martin. De state op de tekening was twee bouwlagen hoog, zeven raamvensters lang en had twee evenwijdige vleugels die van elkaar versprongen. Ook de singel van bomen was goed te zien op de tekening.
De state was vermoedelijk onderdeel van een oudere terpnederzetting. In 1413 was er namelijk sprake van de terp en nederzetting Kinghum, um betekent heem, oftewel woonplaats van, in dit geval Kuna of Kuni, een gereconstrueerde Germaanse persoonsnaam dat later een familienaam is geworden, King of Kingma. In 1514 spelt men de terpnedezetting als Kenghem (1514), in 1546 en rond 1700 als Kingum en in 1653 als Kyngum. Na de komst van de brug ontstond er een nieuwe nederzetting aan de noordelijke oever van de trekvaart en verdween uiteindelijk de oudere nederzettingsnaam.
In de 19e eeuw was de vaste brug een ophaalbrug geworden. Door de verbreding van de trekvaart tot het huidige Van Harinxmakanaal werd de brug in 1947 afgebroken en vervangen door een veerpont. Deze pont werd in 1963 uit de vaart genomen wegens te hoge kosten. In de zomer van 2011 werd er het fiets- en voetveer Keimpetille (met de pont Jacob Petrus, varend op zonne-energie) in gebruik genomen.
Externe link
bewerken- plaatsengids.nl pagina Kingmatille via web.archive.org (archiefversie 7 februari 2023) Geraadpleegd op 14 november 2024.
- 'Nieuwe encyclopedie van Fryslân' 2016, Tresoar (kopje Zweins — Sweins) Geraadpleegd op 14 november 2024. Geraadpleegd op 14 november 2024.
- allecijfers.nl over woonkern Zweins, gebieden met buurtschapduiding op basis van kadaster- en CBS-gegevens Geraadpleegd op 14 november 2024.
- Stinseninfriesland.nl, pagina Kingma State te Zweins Geraadpleegd op 14 november 2024.
- 'Nederlandse plaatsnamen verklaard' (2018), G. van Berkel en Kees Samplonius via etymologiebank.nl, pagina Kingmatille Geraadpleegd 14 november 2024.
- 'Friese Plaatsnamen: Alle steden, dorpen en gehuchten' (2007), Karel F. Gildemacher via etymologiebank.nl, pagina Kingmatille Geraadpleegd op 14 november 2024.
