HFC is waarschijnlijk opgericht op 15 september 1879 door een aantal Haarlemmers, waaronder Frans Peltenburg en Pim Mulier. In 1894 schreef medeoprichter Mulier het volgende over het begin van HFC, in zijn boek Athletiek en Voetbal: ‘Te Haarlem speelden in den winter van 1879 – 80 een 50-tal jongens, de meesten ca. 13 à 14 jaar oud, het voetbalspel. Wij speelden Rugby naar een boekje, hetwelk ik uit Engeland had gekregen en het ging er lustig bij toe. (…) Op een vergadering in de vrije lucht constitueerden wij ons tot de Haarlemsche Football Club.’[1] Er bestaan twee voetbalclubs langer (UD en HC&VV), maar deze werden oorspronkelijk als cricketclub opgericht. In de beginjaren speelden Mulier en de zijnen 'football' volgens rugbyregels. Omdat dit te duur werd, schakelde men in 1883 over op 'Association Football', het huidige voetbal. In die tijd werd er nog gespeeld rond drie populieren die op het veld de Koekamp (Frederikspark) stonden. De eerste voetbalwedstrijd op de Nederlandse velden speelde HFC in 1886 ook op de Koekamp tegen AFC "Sport".
De traditionele uitrusting van de Koninklijken bestaat uit een wit tenue met een blauwe broek.
In het jaar 1899 verhuisde men naar de Spanjaardslaan, de huidige locatie. Op dat moment viel het sportpark nog onder de gemeente Heemstede, sinds 1927 behoort het terrein echter aan de gemeente Haarlem. Voor veel jeugdspelers uit Heemstede is Koninklijke HFC wel de dichtstbijzijnde voetbalclub, waardoor de club procentueel veel Heemstedenaren als lid heeft.
De Graaf Carl van der Straten-Ponthoz stelt aan het begin van de 20e eeuw een beker beschikbaar voor een internationaal voetbalconcours. Hij wil de beste voetbalploegen van Europa naar Brussel trekken en stuurt uitnodigingen naar clubs uit Nederland, Duitsland, Frankrijk, Engeland en Zwitserland. De winnaar van het toernooi zal zich kampioen van Europa mogen noemen. In 1905 werd HFC uitgenodigd om deel te nemen aan de zesde editie van de Coupe Ponthoz. Op de eerste speeldag wint HFC met 6-2 van de Belgische rivaal Léopold FC. In de tweede ronde komt HFC uit tegen Union Saint-Gilloise, maar verliest de wedstrijd met 2-1 van de Belgische landskampioen.
Hoewel lange tijd algemeen werd aangenomen dat de Koninklijke HFC in 1879 is opgericht plaatste Nico van Horn in 2004 als eerste openlijk vraagtekens bij de oprichtingsdatum van de HFC. In 2014 herhaalde journalist Frans van den Nieuwenhof deze twijfels. Hij zegt onder andere: 'Als het waar is dat Pim Mulier op 15 september 1879 de Haarlemsche Football Club heeft opgericht, weet hij dat ruim vijftien jaar goed verborgen te houden. Pas op 13 mei 1895, kort nadat HFC kampioen is geworden in de westelijke eerste klasse, is er in kranten en week-bladen een verwijzing te vinden naar de dag waarop HFC is ontstaan' en 'Juist in die periode zou Mulier naar eigen zeggen in Nederland association football hebben verspreid. Hij verwijst daarbij naar de oprichting van de Haarlemse zusterclub Excelsior in 1883, maar dat jaartal klopt niet. Excelsior is als cricketclub opgericht op 12 april 1887 en zal pas in de winter van 1888/89 het association football gaan spelen. Als de Haarlemsche Football Club in 1879 zou zijn opgericht, dan zou het de enige vereniging uit de 19e eeuw zijn waar eerder voetbal werd gespeeld dan cricket. Dat is zeer onwaarschijnlijk. Alle grote voetbalclubs van Nederland uit die tijd komen voort uit het cricket, omdat de spelers van die tijd naar vermaak zochten in de wintermaanden, als de velden keihard of modderzacht zijn.[2] De Sportalmanak van 1890 noemt 1 september 1881 als oprichtingsdatum.[3]
Jan Luitzen en Wim Zonneveld ontkrachten in hun boek "Hoe voetbal verscheen in Nederland" (uitgegeven op 19 oktober 2018) de grootste mythe omtrent de oprichtingsdatum van de Koninklijke HFC. Uit briefverkeer binnen de familie Van David van Lennep bleek dat het cricketclubje Rood en Zwart van de tieners Mulier en Van Lennep vanaf herfst 1881 tot diep in 1882 rugby speelt. Rood en Zwart transformeert in december 1882 tot ‘de Voetbalclub’ of ‘Haarlemsche Football Club’ als het van rugby overstapt op voetbal. Beiden vinden dat 17 december 1882 als oprichtingsdatum ‘het meest voor de hand liggend’ is, omdat die datum voorkomt in de Sportalmanak 1888, doorgegeven door het toenmalige bestuur van HFC, met Pim Mulier als president.[4]
Bij het 80-jarig bestaan kreeg de club het predicaat "Koninklijk". Vanaf 1923 werd de traditie in het leven geroepen dat het eerste elftal van HFC tegen de ex-internationals speelt op Nieuwjaarsdag. Die traditie bestaat nog steeds, alhoewel de wedstrijd tegenwoordig op de eerste zaterdag na 1 januari wordt gespeeld.
Sinds 2014 is Koninklijke HFC, als oudste voetbalclub van Nederland, lid van de Club of Pioneers.
De Koninklijke HFC is een van de grootste voetbalverenigingen in het land met meer dan 1850 leden, waarvan 1164 jeugdleden (januari 2015). In mei 2014 won HFC de Rinus Michels Award voor innovatief jeugdbeleid. In december 2014 kende de KNVB de Jeugdopleiding van HFC de status van Regionale Jeugdopleiding (RJO) toe.
Voornamelijk in de eerste helft van de jaren negentig in de 19e eeuw waren HFC en RAP elkaars grootste rivalen en de sterkste clubs van Nederland. De boegbeelden van beide clubs Pim Mulier en Kick Schröder waren de grote smaakmakers bij hun clubs, maar kenden verschillende confrontaties met elkaar zowel binnen als buiten het voetbalveld. Bij deze wedstrijden was er wel sprake van een gezonde rivaliteit. Veel spelers waren bevriend met elkaar. De contacten tussen RAP-voorzitter Kees Zeverijn en Pim Mulier waren eveneens goed, ze kenden elkaar van een hardloopwedstrijd en regelden in juni 1888 een vriendschappelijk voetbalduel, waarin er twaalf-tegen-twaalf gespeeld werd.
De eerste bondswedstrijd in het seizoen 1888/89 eindigde in een 1-1 gelijkspel. In het seizoen 1889/90 werd HFC landskampioen door uitgerekend RAP met 2-1 te verslaan. Wanneer de NVAB in januari 1894 het veld van RAP onbespeelbaar verklaart, speelt deze club haar thuiswedstrijden op het veld van HFC. Het hindert RAP niet opnieuw kampioen te worden, met twee punten voorsprong op HFC. Hierop volgend kon RAP tijdens het seizoen 1894/95 de zoektocht naar een eigen veld voortzetten en werd HFC wederom landskampioen. In de onderlinge strijd won RAP de meeste titels, maar speelde HFC uiteindelijk het langst op het hoogste niveau. In 1905 nam RAP definitief afscheid van de Eerste klasse en in 1914 houdt RAP op te bestaan als voetbalclub.
Het Nederlands Elftal speelde drie interlands tegen België in het stadion van HFC: 1-2-verlies en 7-0 winst.
De Koninklijke HFC wist één keer het Holdert-beeld (in 1894) en drie keer de Holdertbeker (voorloper van KNVB beker) te winnen, in de jaren 1904, 1913 en 1915. Tijdens het toernooi 1903/04 won HFC met 25-0 tegen VVV uit Amsterdam, nog altijd een record in de Nederlandse bekercompetitie. Eddy Holdert scoorde dertien keer, ook een record.
Bovendien werd de club drie keer (officieus) kampioen van Nederland in de seizoenen:
HFC promoveerde in 2016 naar de Tweede Divisie, die een jaar eerder was heropgericht. HFC komt in het seizoen 2021/22 voor het zesde seizoen op rij in de Tweede Divisie uit. In het KNVB-Bekertoernooi van 2015/16 wist HFC profclub FC Eindhoven uit te schakelen. In de volgende ronde was Eredivisionist Heracles Almelo te sterk.
↑Onze internationals, Gedenkboek ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van de Haarlemsche Football Club 1879-1919, 1 januari 1919, p.185. Gearchiveerd op 9 juli 2023.
Niet te verwarren met voetbalclub HFC Haarlem.
Haarlem
Dirk Jan Rutgers
Landskampioenschap: 3×
Holdertbeker: 3x
