Korenbouten (familie)

Korenbouten (familie)
	Geelvlekheidelibel (Sympetrum flaveolum)
Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Arthropoda (Geleedpotigen)
Klasse:	Insecta (Insecten)
Orde:	Odonata (Libellen)
Onderorde:	Anisoptera (Echte libellen)
Familie
	Libellulidae; Rambur, 1842
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
	Korenbouten (familie) op Wikispecies
	(en) World Register of Marine Species
Portaal	Biologie ; Insecten

De korenbouten (Libellulidae) vormen een grote en uiteenlopende familie van echte libellen. Het zijn over het algemeen robuuste of compact gebouwde libellen. De kleinste echte libel, de zwarte heidelibel (29 mm), is een van de soorten uit de familie.

Kenmerken

Korenbouten hebben opvallende kleuren en tekening, zodat het vaststellen van het geslacht meestal niet moeilijk is. Ze hebben een spanwijdte tussen 4 en 7,5 cm. Ze hebben een breed, plat achterlijf, dat ze bijzonder wendbaar maakt. Korenbouten zijn forse libellen met in ieder geval op de basis van de achtervleugels, maar vaak ook de op voorvleugels een duidelijk zichtbare donkere vlek. Witsnuitlibellen hebben ook donkere basisvlekken, maar zijn tengerder, met een wit voorhoofd, zwart met gele of rode vlekken en soms wat blauwe berijping.

Gedrag en voortplanting

Korenbouten maken vaak gebruik van zitposten op de grond of bovenin plantenstengels. Ze maken geen lange vluchten zoals glazenmakers en glanslibellen. Jagen en het verdedigen van een plekje aan de waterkant gebeurt ook vanaf een zitpost. Sommige korenbouten rusten in min of meer verticale positie (bijvoorbeeld de viervlek), terwijl andere soorten horizontaal zitten, soms zelfs met het achterlijf naar boven en de vleugels naar voren gehouden (bijvoorbeeld heidelibellen). Vrouwtjes kunnen stil boven het water blijven hangen, terwijl ze hun eitjes afzetten door hun achterlijf telkens weer in het water te dompelen. Het mannetje is daarbij meestal aanwezig: ofwel in tandempositie, ofwel dicht boven het vrouwtje vliegend. De larven leven in modder en molm op de bodem. Sommige soorten vertonen een sterke neiging tot zwerven.

Verspreiding en leefgebied

De korenbouten kennen 35 soorten in Europa, waarvan 21 in Nederland en België en zijn daarmee de soortenrijkste familie. De meeste korenbouten leven bij stilstaande of langzaam stromende wateren die in de zon liggen, met een gevarieerde oevervegetatie.

Geslachten

Acisoma Rambur, 1842 – Priemstaartjes
Aethiothemis Martin, 1908
Aethriamanta Kirby, 1889
Agrionoptera Brauer, 1864
Amphithemis Selys, 1891
Anatya Kirby, 1889
Anectothemis Fraser, 1954
Antidythemis Kirby, 1889
Archaeophlebia Ris, 1909
Argyrothemis Ris, 1911
Atoconeura Karsch, 1899
Atratothemis Wilson, 2005
Austrothemis Ris, 1909
Bironides Förster, 1903
Boninthemis Asahina, 1952
Brachydiplax Brauer, 1868
Brachygonia Kirby, 1889
Brachymesia Kirby, 1889
Brachythemis Brauer, 1868 – Grondlibellen
Bradinopyga Kirby, 1893
Brechmorhoga Kirby, 1894
Calophlebia Selys, 1896
Camacinia Kirby, 1889
Cannaphila Kirby, 1889
Celebophlebia Lieftinck, 1936
Celebothemis Ris, 1909
Celithemis Hagen, 1861
Chalcostephia Kirby, 1889
Chalybeothemis Lieftinck, 1933
Congothemis Fraser, 1953
Cratilla Kirby, 1900
Crocothemis Brauer, 1868 – Vuurlibellen
Cyanothemis Ris, 1915
Dasythemis Karsch, 1889
Deielia Kirby, 1889
Diastatops Rambur, 1842
Diplacina Brauer, 1868
Diplacodes Kirby, 1889 – Moriaantjes
Dythemis Hagen, 1861
Edonis Needham, 1905
Elasmothemis Westfall, 1988
Eleuthemis Ris, 1910
Elga Ris, 1911
Epithemis Laidlaw, 1955
Erythemis Hagen, 1861
Erythrodiplax Brauer, 1868
Fylgia Kirby, 1889
Gynothemis Calvert in Ris, 1909
Hadrothemis Karsch, 1891
Hemistigma Kirby, 1889
Huonia Förster, 1903
Hydrobasileus Kirby, 1889
Hylaeothemis Ris, 1909
Hypothemis Karsch, 1889
Idiataphe Cowley, 1934
Indothemis Ris, 1909
Ladona Needham, 1897
Lanthanusa Ris, 1909
Lathrecista Kirby, 1889
Leucorrhinia Brittinger, 1850 – Witsnuitlibellen
Libellula Linnaeus, 1758 – Korenbouten
Lokia Ris, 1919
Lyriothemis Brauer, 1868
Macrodiplax Brauer, 1868
Macrothemis Hagen, 1868
Malgassophlebia Fraser, 1956
Miathyria Kirby, 1889
Micrathyria Kirby, 1889
Micromacromia Karsch, 1890
Microtrigonia Förster, 1903
Misagria Kirby, 1889
Nannodiplax Brauer, 1868
Nannophlebia Selys, 1878
Nannophya Rambur, 1842
Nannophyopsis Lieftinck, 1935
Nannothemis Brauer, 1868
Neodythemis Karsch, 1889
Nephepeltia Kirby, 1889
Nesciothemis Longfield, 1955
Nesogonia Kirby, 1898
Nesoxenia Kirby, 1889
Neurothemis Brauer, 1867
Nothodiplax Belle, 1984
Notiothemis Ris, 1919
Notolibellula Theischinger & Watson, 1977
Oligoclada Karsch, 1890
Olpogastra Karsch, 1895
Onychothemis Brauer, 1868
Orchithemis Brauer, 1878
Orionothemis Fleck, Hamada & Carvalho, 2009
Orthemis Hagen, 1861
Orthetrum Newman, 1833 – Oeverlibellen
Oxythemis Ris, 1909
Pachydiplax Brauer, 1868 – Blauwschichten
Pacificothemis Asahina, 1940
Palaeothemis Fraser, 1923
Palpopleura Rambur, 1842
Paltothemis Karsch, 1890
Pantala Hagen, 1861 – Wereldzwervers
Parazyxomma Pinhey, 1961
Perithemis Hagen, 1861
Phyllothemis Fraser, 1935
Planiplax Muttkowski, 1910
Plathemis Hagen, 1861
Pornothemis Krüger, 1902
Porpacithemis Fraser, 1954
Porpax Karsch, 1896
Potamarcha Karsch, 1890
Protorthemis Kirby, 1889
Pseudagrionoptera Ris, 1909
Pseudoleon Kirby, 1889
Pseudothemis Kirby, 1889
Pseudotramea Fraser, 1920
Raphismia Kirby, 1889
Rhodopygia Kirby, 1889
Rhodothemis Ris, 1909
Rhyothemis Hagen, 1867 – Vlinderlibellen
Risiophlebia Cowley, 1934
Scapanea Kirby, 1889
Selysiothemis Ris, 1897 – Windvaantjes
Sleuthemis Fraser, 1951
Sympetrum Newman, 1833 – Heidelibellen
Tapeinothemis Lieftinck, 1950
Tauriphila Kirby, 1889
Tetrathemis Brauer, 1868
Thalassothemis Ris, 1909
Thermochoria Kirby, 1889
Thermorthemis Kirby, 1889
Tholymis Hagen, 1867
Tramea Hagen, 1861 – Zwermers
Trithemis Brauer, 1868 – Zonnewijzers
Trithetrum Dijkstra & Pilgrim, 2007
Tyriobapta Kirby, 1889
Uracis Rambur, 1842
Urothemis Brauer, 1868 – Zonlibellen
Viridithemis Fraser, 1960
Ypirangathemis Santos, 1945
Zenithoptera Selys, 1869
Zygonoides Fraser, 1957
Zygonychidium Lindley, 1970
Zygonyx Hagen, 1867 – Watervallibellen
Zyxomma Rambur, 1842

Soorten in Nederland en België

In Nederland en België komen vijf geslachten voor:

Geslacht Crocothemis
- Vuurlibel (Crocothemis erythraea)
Geslacht Leucorrhinia
- Gevlekte witsnuitlibel (Leucorrhinia pectoralis)
- Noordse witsnuitlibel (Leucorrhinia rubicunda)
- Oostelijke witsnuitlibel (Leucorrhinia albifrons)
- Sierlijke witsnuitlibel (Leucorrhinia caudalis)
- Venwitsnuitlibel (Leucorrhinia dubia)
Geslacht Libellula
- Bruine korenbout (Libellula fulva)
- Platbuik (Libellula depressa)
- Viervlek (Libellula quadrimaculata)
Geslacht Orthetrum
- Beekoeverlibel (Orthetrum coerulescens)
- Gewone oeverlibel (Orthetrum cancellatum)
- Zuidelijke oeverlibel (Orthetrum brunneum)

Bloedrode heidelibel (Sympetrum sanguineum)

Geslacht Sympetrum
- Bandheidelibel (Sympetrum pedemontanum)
- Bloedrode heidelibel (Sympetrum sanguineum)
- Bruinrode heidelibel (Sympetrum striolatum)
- Geelvlekheidelibel (Sympetrum flaveolum)
- Kempense heidelibel (Sympetrum depressiusculum)
- Steenrode heidelibel (Sympetrum vulgatum)
- Zuidelijke heidelibel (Sympetrum meridionale)
- Zwarte heidelibel (Sympetrum danae)
- Zwervende heidelibel (Sympetrum fonscolombii)

Bronnen, noten en/of referenties

David Burnie (2001). Animals, Dorling Kindersley Limited, London. ISBN 90-18-01564-4 (naar het Nederlands vertaald door Jaap Bouwman en Henk J. Nieuwenkamp).
Deze informatie is deels overgenomen van De Vlinderstichting – Libellennet – http://www.libellennet.nl/ (geraadpleegd 03-05-2015) en is vrijgegeven onder de licentie Creative Commons CC-BY-SA 3.0