De Nieuwe Ooster

De Nieuwe Ooster
	Ingang
Plaats	Amsterdam
Ligging	52° 21′ NB, 4° 56′ OL
Gesticht in	1 mei 1894
Uitbreiding(en)	1904; 1927
Monumentale status	rijksmonument
Architectuur en landschap
Architect(en)	Leonard Anthony Springer
Oppervlakte	33 hectare
Detailkaart
	;
	Officiële website; Find a Grave-pagina;
Portaal	Mens & maatschappij

De Nieuwe Oosterbegraafplaats is een begraafplaats in Amsterdam. Deze is gelegen aan de Kruislaan in de Watergraafsmeer in Amsterdam-Oost en heeft een oppervlakte van 33 hectare. Op 1 mei 1894 ging de begraafplaats open. Hij wordt tegenwoordig De Nieuwe Ooster genoemd, vanwege de bouw van een crematorium in 1994, naar een ontwerp van R. van Liesveld.

De Nieuwe Oosterbegraafplaats verving de in 1866 aangelegde (Oude) Oosterbegraafplaats, net buiten de Muiderpoort.

Geschiedenis

De gemeente Amsterdam kocht in 1888 een stuk terrein van 16 hectare in de toen nog zelfstandige naburige gemeente Watergraafsmeer voor een nieuwe begraafplaats, aangezien elders niet voldoende ruimte meer was.

De begraafplaats is in 1892 ontworpen door Leonard Anthony Springer. Deze landschapsarchitect heeft bij zijn ontwerp veel aandacht besteed aan de bomen.

In 1893 maakte gemeentearchitect van Amsterdam, Adriaan Willem Weissman, vier ontwerpen voor een aula voor de Nieuwe Oosterbegraafplaats (zie hieronder). Op aanraden van P.J.H. Cuypers, destijds gemeenteraadslid van Amsterdam, werd het derde en tevens meest eenvoudige ontwerp (ontwerp C) uitgevoerd.^[1] In de jaren nul van de 21e werd het Asbestemmingsgebied De Nieuwe Ooster aangelegd op de achterterreinen.

Ontwerp A
Ontwerp B
Ontwerp C

In 1904 kocht de gemeente het aangrenzende terrein van het landgoed Oud-Roosenburgh. De uitbreiding was 8 hectare groot en werd naar het ontwerp van Springer aangepast. In 1927 werd de begraafplaats opnieuw uitgebreid, tot aan de Zaaiersweg (Betondorp) en is nu 33 hectare groot.

Rijksmonument, arboretum en museum

De begraafplaats werd in 2003 een Rijksmonumentencomplex met een aantal rijksmonumenten zoals de Toegangspoort De Nieuwe Ooster. In 2005 is het terrein uitgeroepen tot arboretum. Daarin bevindt zich de monumentale boom De rode beuk, geplant voordat de begraafplaats geopend werd. Er zijn vele soorten heesters, rozen, iepen, kastanjes, eiken, berken, magnolia's, coniferen en rododendrons. Schoolklassen organiseren vanwege de tuinbeplanting botanische lessen in het park.

Op het terrein bevindt zich het eind 2007 geopende Nederlands Uitvaart Museum Tot Zover. In 2014 is de Gouden Piramide toegekend voor de meerjarige restauratie van het park en de gebouwen. Toen is ook de 'Kleine aula' in de voormalige barenloods in gebruik genomen voor kleinere gezelschappen

Graven van bekende Nederlanders

Graftombe van Joannes Benedictus van Heutsz

Grafmonument van Piet van Nek, wielrenner.

Grafmonument van Thérèse Schwartze, schilderes.

Graf van Wally Tax

Grafmonument van Gerardus Frederik Westerman, grondlegger van Artis.

Er liggen vele bekende Nederlanders begraven. Veel graven hebben de status van monument gekregen. Hieronder een overzicht:

Cornelis Johannes Karel van Aalst (1866-1939), bankier (24-1-0040)
Karin Adelmund (1949-2005), PvdA politica (NL-SAA-3300062)
Jan Albregt (1829-1879), acteur, aanvankelijk begraven op de Oude Oosterbegraafplaats
Wim Anderiesen (1903-1944), voetballer (41-3-0098)
Ko Arnoldi (1883-1964), acteur (B-42-643)
Feike Asma (1912-1984), organist (AA-24-58z)
Barend Barendse (1852-1935), acteur (43-3-0216)
Herman Bavinck (1854-1921), politicus en predikant
Bet van Beeren (1902-1967), eigenares van Café 't Mandje op de Zeedijk (2-62-66)
Thibault Bigot (1871-1930), acteur
Jan Blokker (1927-2010) schrijver, journalist, columnist
Gerrit Bolhuis (1907-1975), beeldhouwer
Willem Breuker (1944-2010) componist, musicus, Grafmonument van Willem Breuker inclusief kunstwerk van Marinus Boezem
Majoor Bosshardt (1913-2007), voluit Alida Margaretha Bosshardt, het bekendste lid van het Leger des Heils. Haar officiële rang was die van luitenant-kolonel.
Johannes van Bree (1801-1857), componist en muziekleider met het Grafmonument van Johannes van Bree
George Breitner (1857-1923), fotograaf en schilder (1-20-054)
Jos Brink (1942-2007), presentator (39-3-0005)
Philippe la Chapelle (1882-1969), acteur (AA-50-20)
Lien la Chapelle-de Jong, actrice (AA-50-20)
Josine van Dalsum, (1948-2009), actrice
Paul Ehrenfest (1880-1933), Natuurkundige, (65-3-F51), graf waarschijnlijk geruimd
Louis Joseph Ferdinand Eduard von Ende (1835-1895), kapitein van het Indisch leger, ridder in de Militaire Willems-Orde
Kees Fens (1929-2008), letterkundige (25-1-0041)
Bobby Haarms (1934-2009), voetbalcoach
Albert Hahn (1877-1918), tekenaar (1-26-001)
Cor van der Hart (1928-2006), voetballer
Joannes Benedictus van Heutsz (1851-1924), generaal, met Grafmonument van Jo van Heutsz
Aaf ten Hoope (1885-1974), actrice
Ed. Hoornik (1910-1970), dichter (AA-25-126), Graf van Ed. Hoornik met dichtregel uit De vis
Rika Hopper (1877-1964), actrice (AA-19-1)
Marijke Höweler (1938-2006), schrijfster
Cornélie Huygens (1848-1902), schrijfster (15-2-0031)
Marnix Kappers (1943-2016), acteur en presentator
George Lourens Kiers (1838-1916), schilder
Maria Kleine-Gartman (1818-1885), actrice (36-1-0040)
Mies Kohsiek (1896-1987), actrice
Hendrik Maarten Krabbé (1868-1931), schilder (1-25-148)
John Kuipers (1937-2013), acteur, danser en choreograaf
Jan ter Laak (1950-2006), naamkundige
Eberhard van der Laan (1955-2017), bestuurder, burgemeester van Amsterdam
Aart Lamberts (1947-2015), beeldhouwer
Johannes Hermanus Leliman (1828-1910), architect (29-1-0035)
Jan Mens (1897-1967), schrijver (AA-01-020g)
Anthony Mertens (1946-2009), letterkundige
Emiel van Moerkerken (1916-1995), fotograaf (28-2-0045a)
Pieter Hendrik van Moerkerken (1877-1951), letterkundige (AA-28-45a)
Anne H. Mulder (1906-2001), letterkundige, schrijfster, radiospreekster (24-3-199)
Piet van Nek sr. (1885-1914), wielrenner (2-2-0084)
Nescio (1882-1961), schrijver (3-79-119)
Loudi Nijhoff (1900-1994), actrice (47-3-0275)
Melle Oldeboerrigter (1908-1976), schilder en tekenaar (AA-62-103 ij)
Jacob Olie (1834-1905), fotopionier en bouwkundige (mogelijk per ongeluk geruimd)
Cas Oorthuys (1908-1975), fotograaf (2-12-92)
Henk Oosterhuis (1893-1962), vakbondsbestuurder
Theresia van der Pant (1924-2013), beeldhouwer en tekenaar
Egbert van Paridon (1920-2011) acteur, regisseur
Elja Pelgrom (1951-1995), actrice (21-1-0013)
Jacques Perk (1859-1881), dichter, aanvankelijk begraven op de oude Oosterbegraafplaats. (01-2-0019)
Marie Adrien Perk (1834-1916), dominee, vader van Jacques Perk (01-2-0019)
Koko Petalo (1942-1996), zigeunerkoning (11-4-1996)
Rudy Polanen (1943-2008), predikant
Everhardus Johannes Potgieter (1808-1875), schrijver, aanvankelijk begraven op de Oude Westerbegraafplaats. (22-1-0017)
Ronnie Potsdammer (1922-1994), chansonnier
Ronny Rens (1933-2009), Surinaams journalist
Klaas Ris (1821-1902), socialist en voorvechter van de werkende klasse.
Lex van Rossen (1950-2007), popfotograaf
Alexander Saalborn (1853-1924), regisseur (41-3-0014)
Liane Saalborn (1923-1989), actrice (3-41-14)
Louis Saalborn (1891-1957), acteur en regisseur (41-3-0014)
Suze Sablairolles (1829-1867), actrice, aanvankelijk begraven op de oude Oosterbegraafplaats. (06-2-0016)
Eric Schuttelaar (1938-1990), acteur (A-74-201)
Thérèse Schwartze (1851-1918), portretschilderes, aanvankelijk begraven op Zorgvlied. (AA-36-42A)
Ernst Sillem (1864-1919), Nederlands bankier
Willem Frederik Sillem (1895-1960), Nederlands bankier
Jaap Stobbe (1936-2020), acteur
Frederik August Stoett (1896-1936), letterkundige (18-3-0135)
Wally Tax (1948-2005), gitarist en zanger (37-3-0052-AA)
Hendrik Valkenburg (1826-1896), kunstschilder
Arnoldus Nicolaas van der Vegt (1883-1955), circusdirecteur
Willem Frederik Versteeg (1824-1913), luitenant-kolonel en ridder Militaire Willems-Orde
Ab Visser (1913-1982), schrijver (AA-1-343)
Marinus Vreugde (1880-1957), beeldhouwer
Jacqueline van der Waals (1868-1922), dichteres (20-1-0041)
Johannes Diderik van der Waals (1837-1923), natuurkundige en Nobelprijswinnaar
Gerard van Westerloo (1943-2012), journalist, schrijver
Gerardus Frederik Westerman (1807-1890), een van de oprichters van Artis. Op zijn graf is een uit steen gehouwen hond geplaatst. (36-1-0015)
John Wijdenbosch (1973-2017), acteur
August Willemsen (1936-2007), vertaler
Willem Witsen (1860-1923), schilder (1-20-054)
Rob Wout (1928-2001), tekenaar onder het pseudoniem Opland (28-1-0067)

Gedenkmonumenten

Gesneuvelde geallieerden

Monument Buchenwald

Theo Thijssenmonument

Er zijn diverse gedenkmonumenten en -tekens op de Nieuwe Ooster met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog:

Er bevindt zich een monument voor in 1942 18 gefusilleerde verzetsstrijders, ontworpen door beeldhouwer Hildo Krop.
Het Buchenwaldmonument voor omgekomenen in de concentratiekampen Buchenwald en Ravensbrück. In dit monument uit 1956 staat een urn met aarde uit alle martelarenplaatsen van Europa ten tijde van de nazioverheersing.
Het ereveld van de gesneuvelde geallieerde militairen in het zuidoostelijk deel van de begraafplaats. Dit grafveld valt onder de Commonwealth War Graves Commission; er liggen ruim 300 doden uit de Tweede Wereldoorlog begraven, afkomstig uit landen van het Gemenebest en Polen. Van bijna vijftig van hen is de identiteit onbekend.
Het monument "Nooit meer Auschwitz" heeft zestien jaar op de Nieuwe Ooster gelegen. In januari 1977 werd het onthuld, ontworpen als grafbedekking door schrijver-beeldhouwer Jan Wolkers. In 1993 werd dit monument verplaatst naar het Wertheimpark.

Overige monumenten

De SLM-ramp van 7 juni 1989 met het kleurrijk-elftal.
De Bijlmerramp op 4 oktober 1992.
Het Theo Thijssenmonument, ontworpen door Jan Wolkers en onthuld op 16 juni 2005. Geen echt grafmonument want het graf werd in 1955 geruimd^[2]
Een monument van het Amsterdam UMC ter gedachtenis voor de personen die hun lichaam na hun overlijden ter beschikking hebben gesteld aan de wetenschap.

Literatuur

Begraafplaatsen van Amsterdam. M. de Roever & J. Bierenbroodspot. Bas Lubberhuizen, Amsterdam, 2004. ISBN 90-5937-014-7
Hun laatste rustplaats. A. van den Broek, K. Groen et al., Bosch en Keuning, 1985. ISBN 90-246-4517-4
Ter gelegenheid van het eeuwfeest is in 1994 een fotoboek gemaakt waarin duidelijk wordt hoe deze begraafplaats is ontstaan: Een plaats van rust en bezinning. Auteur is Margriet de Roever. ISBN 90-238-3162-4

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Anoniem (19 januari 1895) 'De begraafplaats in de Watergraafsmeer bij Amsterdam', De Opmerker, 30e jaargang, nummer 3. Zie scan TU Delft^{[dode link]}.
↑ Theo Thijssenmonument. Gearchiveerd op 21 juni 2023.

Zie de categorie De Nieuwe Ooster van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] Anoniem (19 januari 1895) 'De begraafplaats in de Watergraafsmeer bij Amsterdam', De Opmerker, 30e jaargang, nummer 3. Zie scan TU Delft^{[dode link]}.

[2] Theo Thijssenmonument. Gearchiveerd op 21 juni 2023.

[1]

[2]