Prudens van Duyse

Prudentius Joannes Maria (Prudens) van Duyse (Dendermonde, 17 september 1804 – Gent, 13 november 1859) was een voorvechter van de Nederlandse taal, auteur van een omvangrijk oeuvre (dichtwerk, geschiedenis, essays) en vanaf 1838 stadsarchivaris van Gent.

Levensloop

Reproductie van een portret van Prudens van Duyse.

Vanaf 1823 werkte Van Duyse als notarisklerk in Laken. In 1826 schreef hij zich in aan de universiteit van Leuven, waar hij een jaar studeerde. Vervolgens volgde hij de rechtenopleiding aan de universiteit van Gent, waar hij in 1832 promoveerde tot doctor in de rechten.

Hij schreef aanvankelijk zogenoemde nationale dichtkunst, maar zijn echte debuut maakte hij in 1829 met het gedicht 'Lofdicht op de Nederlandsche taal'. De Belgische Revolutie was bij hem als orangist niet welkom en hij week een tijdje uit naar Noord-Nederland, waar hij deel uitmaakte van de redactie van de Journal de La Haye, een krant die de politiek van koning Willem tegenover de zuidelijke separatisten steunde. Na zijn terugkeer liet hij zich, samen met zijn vrienden en stadgenoten, de gebroeders Leon en Gustave de Burbure de Wesembeek bij herhaling opmerken als orangist en ontsnapte hij ternauwernood aan veroordelingen. Na de erkenning van de scheiding (Verdrag van Londen (1839)) legde hij zich ook neer bij het koninkrijk België en droomde hij van een grote toekomst voor zijn land.

Hij publiceerde zijn meest gewaardeerde gedichten in de bloemlezingen 'Het Klaverblad' en 'Nazomer'. Van Duyse schreef vooral 'vaderlandslievende' poëzie en schetsen uit het Vlaamse volksleven in een plechtstatige en hoogdravende stijl. Van Duyse vertaalde ook uit het Latijn, Oudnoors en Oudhoogduits. Zijn Verhandeling over den Nederlandschen dichtbouw werd in 1851 bekroond. In 1860 werd hem postuum de vijfjaarlijkse Staatsprijs voor de Vlaamse letterkunde toegekend.

Hij is de vader van musicoloog Florimond van Duyse.

Vlaamse Beweging

Als medeoprichter in 1836 van het genootschap 'De tael is gansch het Volk' gaf hij een belangrijke impuls aan de Vlaamse Beweging.

Hij nam actief deel aan de polemieken rond het invoeren van de commissiespelling (1839-1842). Hij was stichtend lid van het 'Vlaemsch Gezelschap' (1846) en was redacteur van 'De Eendragt' (1846).

In 1846 richtte hij samen met Etienne Evarist Van Maldeghem het Vlaemsch-Duitsch Zangverbond op te Brussel, dat in de daaropvolgende paar jaar zowel in Brussel als in Keulen zangfeesten organiseerde met Vlaamse en Duitstalige liederen.

In 1849 richtte hij mee het 'Nederlandsch Taal- en Letterkundig Congres' op.

Eerbetoon

In 1893 werd in Dendermonde een standbeeld voor Van Duyse onthuld nabij zijn geboortehuis. Het is een beeld door Godefroid Devreese op een sokkel van Victor Horta.
Er is ook een Prudens Van Duysestraat in Dendermonde en een Prudens Van Duyseplein in Gent.

Publicaties

Het standbeeld van Van Duyse in Dendermonde.

Dichtwerk

Dichtstuk over den heldenmoed der Vlamingen tegen de Franschen betoond onder het bestuur van den graaf Guy van Dampière (1825)
Griekenland, lierzang. Waterloo, kantate (1826)
Lofdicht op de Nederlandsche tael (1829)
De wanorde en omwenteling op den Vlaemschen zangberg (1830)
Gedichten (1831)
De Gentsche vaderbeul (1839)
Vaderlandsche poëzy (1840)
Anton Van Dyck, of De reis naar Italië (1841)
De spellingsoorlog (1842)
Godfried, of De godsdienst op het veld (1842)
Natalia (1842)
Groentje (1843)
De zang van den Germaanschen slaaf (1848)
Het klaverblad, Romancen, legenden, sagen (1848)
Gedichtjes voor kinderen (1849)
Nieuwe kindergedichten (1849)
Verhandeling over den Nederlandschen dichtbouw (1854, 2 volumes)
Jacob Van Artevelde (1859)
Nazomer (1859)
Nagelaten gedichten, 10 delen, (1882-1885)
Bloemlezing uit zijn dichtwerk (1942)

Proza

Handschrift van Prudens Van Duyse

(met Joos Schollaert), De Vastenavondfeest te Geeraerdsberge, in: Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands, 1837
Anneessens (1719), in: idem, 1837
De torenbrand van Mechelen, naer het latijn van L. de Meyer, in: idem, 1837
Sidronius Hosschius, in: idem, 1838
Lierzang van Sarbievius, aen de latijnsche dichters van Belgie, in: idem, 1838
De invloed des toneels op de volksbeschaving, in: idem, 1838
Rosiana Coleners, in: idem, 1838
Aen den slaep. Elegie, in: idem, 1838
Willem Becanus, in: idem, 1839
Verlof om van den steen gesneden te worden, in: idem, 1840
De wilde man te Dendermonde, in: idem, 1840
M. van Rysingen, in: idem, 1841
Ragnar Lodbrog, Yslandsche saga, in: idem, 1841
Zegezang op Lodewyk III, verwinnaer der Noordmannen ten jare 883, in: idem, 1841
Spreekwoorden aen geestelyke zaken ontleend, in: idem, 1841
Nalezingen, in: idem, 1841
Nayver der Gentsche schilders jegens die van Antwerpen, in: idem, 1842
Een zegbrief of arbitragie van den abt van Drongen, van het jaer 1360, in: idem 1842
Lalus, in: idem, 1842
Karel van Mander, in: idem, 1842
Brief van Sanderus over eene stadsbibliotheek, te Gent, in: idem, 1842
Pieter Johan Robyn, in: idem, 1843
Zonderling vonnis van het jaer 1443, in: idem, 1843
A.E. Vanden Poel, Vlaemsch dichter, in: idem, 1843
Herman Hugo, in: idem, 1843
Klagten der zieke poorters in het gasthuis te Gent, ten jare 1349, in: idem, 1843
Pieter-Judocus de Borchgrave, in: idem, 1844
Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands, in: idem, 1845
Michiel de Swaen, in: idem, 1845
Kaspar Hendrik van Boekel, Jan Frans Brouwenaar, Prudens van Duyse, Frans Rens, Theodoor van Rijswijck, C.P. Serrure en F.A. Snellaert, Redevoeringen en gedichten op het graf van Willems uitgesproken, in: idem, 1846
De bekroonde Else der Gentsche Schoenmakers, in: idem, 1846
Justus Harduyn, in: idem, 1846
Pater Verhegghen, in: idem, 1846
De rederykkamer van den Heiligen Geest, te Brugge, in: idem, 1846
Levensberigt van Josef Bernard Cannaert, in: idem, 1849
Levensberigt van Norbert Cornelissen, in: Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1850
Verhandeling over den Nederlandschen versbouw, 1854
De Trommelaer en eens Graven Dochter, in: De Vlaemsche zanger, 1856
Middelnederlandsche poëzie, deels hersteld, deels voor 't eerst uitgegeven door Mr Prudens van Duyse, in: Dietsche Warande, 1858
Verhandeling over den drievoudigen invloed der rederijkerskameren, voorafgegaan door een overzicht harer geschiedenis, 1861
Cat's invloed op de Vlaamsche letterkunde, 1861
De trommelaer en eens graven dochter, in: Oude en nieuwe liedjes, 1864
Werkmans-lied, in: Oude en nieuwe liedjes, 1864
De Rederijkerskamers in Nederland. Hun invloed op letterkundig, politiek en zedelijk gebied, 1900-1902

Literatuur

Frans DE POTTER, Prudens Van Duyse herdacht, Gent, 1860.
Frans DE POTTER, Volledige chronologische lijst der werken van Prudens Van Duyse (poëzie, proza, muziek-kompositiën), Gent, 1861.
Jan MICHEELS, Prudens van Duyse, zijn leven en zijn werken, Gent, 1893.
Hendrik CLAEYS, Herdenking der honderdste verjaring van den geboortedag van Prudens van Duyse, in: Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde, 1904, p. 31-35.
Jan BOUCHERY, Prudens van Duyse. Bij de Honderdste verjaring zijner geboorte, in: Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde, 1904, p. 35-45.
Karel VAN DE WOESTIJNE, Prudens van Duyse, in: Verzameld werk. Deel 5. Beschouwingen over literatuur, P.N. van Eyck e.a. (ed.), Bussum, 1949, p. 393-409.
Johan DECAVELE, Prudens van Duyse als stadsarchivaris van Gent, in: Heemkundige Kring De Oost-Oudburg. Jaarboek, 11 (1973-1974), p. 19-29.
Jozef HUYGHEBAERT, De Orangist Prudens van Duyse tegen de antihollandse dichters Domien Cracco en David De Simpel in 1832, in: Biekorf, 1974.
Siegfried BRACKE, Prudens Jan Marie van Duyse, in: Nationaal biografisch woordenboek, T. VIII, Brussel, 1979, kol. 244-260.
Johan DECAVELE, Prudens Van Duyse, 1804-1859, Dendermonde, 1986.
Ada DEPREZ, Prudens van Duyse 1804-1859, Dendermonde, 1988.
Aimé STROOBANTS, Prudens Van Duyse 1804-1859, Dendermonde, 1993.
Jan PAUWELS, Het boekenbezit van Jan Frans Willems, Prudens van Duyse en Philippe Marie Blommaert, in: Spiegel der letteren, 42 (2000), p. 259-295.
Marcel RYSSEN, Om en in Prudens van Duyses Reynaertbewerking. Een fervent Reynaerdist, in: Tiecelijn, 14 (2001), p. 185-211.
Jan PAUWELS, Dichter in ballingschap? Prudens van Duyse en de Belgische omwenteling, in: Spiegel der letteren, 44,2002, p. 148-168.
Jan PAUWELS, Van Duyse, Prudens, in: Literair Gent, 2009.
Karel DE CLERCK, Prudens van Duyse wil Edmond Ronse aanmoedigen, in: Biekorf, 2010.
Michel NUYTTENS, Inventaris van het archief van en over Prudens van Duyse (1804-1859) bewaard in de KANTL te Gent, Gent, 2012.
Sophie GYSELINCK, 'Het Vlaemsch-Duitsch Zangverbond (1846-1848). Waerde Zangbroeders!', in: ADVN-Mededelingen, 2013, nr. 39, p. 10-12.
Timo VAN HAVERE, Dichter en archivaris. Prudens Van Duyse en het Stadsarchief van Gent, in: @rchieflink, 13 (2013), nr. 3, p. 1-3.
Els WITTE, Het verloren koninkrijk. Het harde verzet van de Belgische orangisten tegen de revolutie. 1828-1850, Antwerpen, 2014, p. 161.
Janneke WEIJERMARS, De romantische auteur. Prudens van Duyse (1804-1859), in: Schrijverstypen. De moderne auteur tussen individu en collectief, E. Van Boven en P. Verstraeten (ed.), Hilversum, 2016, p. 13-23.
Johan VANHECKE, De verzamelaar in Prudens van Duyse, in: Zuurvrij, nr. 37, 2019.
(fr) Michael ROSENFELD, « Waterloo ou le tourment national de Prudens Van Duyse, poète flamand », Cahiers de recherche des instituts néerlandais de langue et littérature française, dossier « La Chose de Waterloo ». Une bataille en littérature édité par Damien Zanone, Vol. 63, septembre 2017, p. 195-214.

Zie ook

Vlaamse literatuur

Externe links

Zie de categorie Prudens Van Duyse van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.