Samuel Ampzing
Samuel Ampzing (Haarlem, 24 juni 1590 – Haarlem, 29 juli 1632) was een Nederlandse dominee, dichter en taalzuiveraar.
Levensloop
bewerkenAmpzing werd geboren als zoon van de dominee Johannes Ampzing. In 1616 werd hij zelf dominee te Rijsoord en Strevelshoek, en in 1619 in de Grote Kerk in Haarlem.
In 1617 begon hij met een beschrijving van Haarlem in dichtvorm. Hij werd daarbij terzijde gestaan door Petrus Scriverius. Zijn dichtwerk werd - voorzien van tekeningen van de stad - in 1628 gedrukt en uitgegeven. Als voorwoord bij dit boek schreef Ampzing een verhandeling over de Nederlandse taal, waarin hij onder andere aandacht besteedt aan de regels van de retorica; dit voorwoord is in 1628 ook afzonderlijk uitgegeven onder de titel "Taelbericht der Nederlandsche spellinge".
Zijn dichtwerk wordt niet als heel bijzonder beschouwd, maar zijn verzorgde taalgebruik was opvallend. Anders dan zijn tijdgenoten was Ampzing opmerkelijk zorgvuldig in zijn woordkeuze. Hij was een fervent tegenstander van het gebruik van woorden uit vreemde talen, zoals Latijn en Frans, in Nederlandse teksten. Hij beschouwde de invloed van deze talen als verderfelijk, omdat zij de schone Nederlandse taal vervuilden. Men vermoedt dat hij daarbij mede gedreven werd door het feit dat deze talen door zijn 'religieuze concurrenten' gebruikt werden.
De taalstrijd van Ampzing werd in 1998 nieuw leven ingeblazen bij de oprichting van het Ampzing Genootschap. De leden van dit genootschap strijden - in de geest van Ampzing - tegen het gebruik van overbodige Engelse leenwoorden in de hedendaagse taal. Op initiatief van het Ampzing Genootschap vond op zondag 26 november 2006 op de Oude Groenmarkt te Haarlem de onthulling plaats van het borstbeeld van Ampzing.
Bibliografie
bewerken- Het lof der stadt Haerlem in Hollandt (1621)
- Orden der canonycke boecken beyde des Ouden ende des Nieuvven Testaments, als mede der geener diemen Apocryphos noemt; beneffens het capittel-register: mitsgaders den inhovt ende sommarisch begrip der gemelte boecken (1624)
- Bijbel-poezije (1624)
- Rijm-catechismus d. i. de Christelycke Catechismus, ofte kort begrip der leere der Nederlandtsche kercken, in vragen en antwoorden, ryms-gewyse ingetrocken enz. : beneffens de thien geboden des Wets; de twaelff artyckelen enz. en het Gebedt onses Heeren, enz. Gedichts, ende gesangsgewyse ingestelt (1624)
- Beschrijvinge ende lof der stad Haerlem in Holland: min rijm bearbeyd: ende met veele oude ende nieuwe stucken buyten dicht uyt verscheyde kronijken, handvesten, brieven, memorien ofte geheugeniszen ende diergelijke schriften verklaerd ende bevestigd (1628)
- Taelbericht der Nederlandsche spellinge, Samuelis Ampzingii. Door Christaen vander Heulen oersien en verbeterd (1649) (Oorspronkelende ed.1628)
- Heylige Traenen; ende Heylig Dankoffer: dat is: Alle de Schriftuerlyke Gebeden, ende Lofzangen, des Ouden, ende Nieuwen Testaments, buyten de Psalmen des Koninklyken-Propheten Davids: Rym ende Sangs gewyse in-gesteld (1629)
- Eerverdediginge tegen de Arminiaensche grimmigheijd (1629)
- Naszousche lauren-kranze, voor den Hoog-geboren, en̄ Doorluchtigē Vorst Frederick-Heynrick, van Naszou, Prinze van Oranjen, etc. .. Van wegen de Veroveringe der groote magtige ende sterke Stad 's Hertogen-bosch, Mitsgaders de geluckige Verloszinge der oud-beroemde Stad VVesel (1629)
- Westindische triumphbazuin op de verovering van de zilveren vloot (1629)
- Fasciculus epigrammatum, enz. : een bondelken Sin-dichten van wege de veroveringe van Olinda, de hoofdstad van Fernambuco in Brasiliën, door de vlote vande West-Ind. Compagnie enz. (1630)
- Baals-Hoogten : Ofte Straf-dicht Tegens de opentlijcke Ergerniszen der superstitieuse Overblijfzelen van het Afgodische Pausdom midden inde Gereformeerde Christenheyd: : waer in de doodelijke grouwelen der ydele superstitien van den Antichristischen suerdezem naektelijk vertoond ende wederleyd worden. : Tot onderrichtinge ... in Dicht beschreven, ... (1630)
- De Christen-Hoogtiiden: Rym ende sangs gewyse instellende de heylige Schriftuerlyke Texten over onses Heren Jesus Christus Geboorte, ende Besnydenisse enz. (1631)
- Bibels-tresoor, vervattende de Orden der Kanonyke Boeken des O. ende N. Test., alsmede der gener diemen Apokryphen noemd: Midsg. het Kapittel-register : ... den inhoud der gemelde Boeken, enz. (1631)
- De Christen-hoog-tiiden: rijms ende sangs gewijse, instellende de heylige schriftuerlijke texten over onses Hren Jesus Christus geboorte ende besnijdenisse; etc. : lijden ende sterven; begravenisse; verrijzenisze; hemelvaert; ende verhooginge tot Gods rechter-hand: ende de sendinge des H. Geests op de Apostelen (1631)
- Svppressie Vande vermeynde Vergaderinge der Jesvwyteszen door Vrbanus VIII. by den gedoge Gods Pavs van Romen. Met eenige Poëtische-Theologische Bedenkingen (1632)
