Teko (volk)
De Teko (ook Émerillon) is een inheems Tupivolk, dat woonachtig is in de gemeenten Camopi en Maripasoula in Frans-Guyana, Frankrijk. Ze bevinden zich aan de Camopi en de Tampok rivieren. Er zijn ongeveer 410 Teko (2010) en ze spreken Emerillon of Frans.[1]
| Teko | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Een Teko vrouw weeft een hangmat in Panapie (1903)
| ||||
| Totale bevolking | ~410 (2010) | |||
| Verspreiding | Frans-Guyana | |||
| Taal | Emerillon, Frans | |||
| Geloof | Animisme | |||
| Verwante groepen | Wayampi | |||
| ||||
Geschiedenis
bewerkenDe Teko zijn oorspronkelijke bewoners van het overzeese departement Frans-Guyana. Ze bevonden zich in een groot gebied dat was gecentreerd rond de Approuague en verder zuidwaarts liep tot de Mount Itoupé op de waterscheiding van het Marowijnebekken en het Oyapockbekken. Tegenwoordig bevinden ze zich aan de Camopi bij de Braziliaanse grens, en de Tampok bij de Surinaamse grens.[2]
De Teko werden het eerst vermeld in 1731 als een volk aan de Comté.[3] In 1767, tijdens een expeditie van Patris, werd de grootte van de stam geschat op 350 tot 400 mensen en ze waren verwikkeld in een langdurige oorlog met de eveneens inheemse Kari’na.[3] Gedurende de 19e eeuw waren de Teko verzwakt en praktisch slaven van de Wayampi. Nadat de Franse overheid had gedreigd met een militaire expeditie werden de interne oorlogen beëindigd. In 1849 hadden de oorlogen en de Europese ziektes de stam gereduceerd tot ongeveer 100 personen.[3]
In 1960 werd de Teko in slechte conditie aangetroffen, maar de stam is sindsdien gegroeid door verbeterde gezondheidszorg.[4] De Franse overheid heeft geprobeerd de Teko te concentreren in grotere dorpen, maar met beperkt succes. Er werd een mannelijke granman en mannelijke kapiteins geïnstalleerd volgens de Marron-hierarchie, maar die regeringsstructuur werd niet begrepen als matriarchale samenleving.[5] De Teko zijn het enige inheemse volk dat het Frans staatsburgerschap nog steeds heeft geweigerd.[6]
De economie is gebaseerd op zelfvoorzieningslandbouw, jagen, en vissen.[1]. De Teko vormen een matrilokaliteit waarin de dochters in het dorp van de moeder blijven wonen, en de echtgenoten naar het dorp van de echtgenote verhuizen. Polygamie was vroeger gebruikelijk, maar raakt in verval.[3]
Locatie
bewerken
De Teko vormen een minderheid in de volgende Wayana-dorpen:
De Teko vormen een minderheid in de volgende Wayampi-dorpen:
Taal
bewerkenDe Teko spreken de Emerillon taal die behoort tot de Tupi talen. De meeste Teko hebben Frans leren lezen en schrijven en beheersen de taal ook. Afhankelijk van de locatie van het dorp wordt ook Sranantongo, het met Emerillon verwante Wayampi en Portugees gesproken.[4][7] De Emerillon taal wordt beschouwd als bedreigd.[4]
Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Teko people op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
- ↑ a b Davy 2012, p. 9.
- ↑ Perle Møhl, Omens and Effect: Divergent Perspectives on Emerillon Time, Space and Existence, juli 2002, p.17, Semeion Editions (en)
- ↑ a b c d Jean Hurault, Les Indiens Émerillon de la Guyane française, 1963, Journal de la société des américanistes #52, pp. 134-135
- ↑ a b c Françoise Rose, A typological overview of Emerillon, a Tupi-Guarani language from French Guiana, 2008, pp.432-437, Linguistic Typology #12 (en)
- ↑ Davy 2012, p. 17.
- ↑ Éric Navet & Nadia Mohia, Considérations sur la situation des Amérindiens de l'intérieur de la Guyane, 1990, p.223, Journal de la Société des Américanistes #76 (fr)
- ↑ a b c d e Populations de Guyane, Teko - Populations de Guyane (fr)
- ↑ Thomas Malmontet, Spectrum of skin diseases in Amerindian villages of the Upper Oyapock, French Guiana, 2020, p.600, International Journal of Dermatology #59
- (fr) Davy, Damien, Tritsch, Isabelle (2012). Construction et restructuration territoriale chez les Wayãpi et Teko de la commune de Camopi, Guyane française. Confins 16. DOI: 10.4000/confins.7964.
