Bulgaarse Turken
Met Bulgaarse Turken (Bulgaars: Български турци Bǎlgarski Toertsi, Turks: Bulgaristan Türkleri) worden in Bulgarije wonende etnische Turken, of Bulgaren van Turkse afkomst aangeduid. Volgens de volkstelling van 2011 bestaat de Turkse minderheid officieel uit 588.318 personen (oftewel 8,8% van de Bulgaarse bevolking).[1] Hiermee vormen zij de grootste etnische minderheid in Bulgarije en een van de grotere Turkse gemeenschappen in diaspora. De meeste Bulgaarse Turken wonen in de oblast Kardzjali (66%) in het zuiden van Bulgarije, en in de oblasten Razgrad (50%), Silistra (36%), Targovisjte (36%) en Sjoemen (30%) in het noordoosten van Bulgarije. Verder zijn er enkele Turkse enclaves in de oblasten Boergas, Roese, Chaskovo en Dobritsj.
| Bulgaarse Turken Български турци Bulgaristan Türkleri | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Totale bevolking | officieel 588.318 (2011); ±1 miljoen | |||
| Verspreiding |  Bulgarije: 588.318 - 750.000  Turkije: 378.658 tot 480.817  Duitsland  Nederland  België  Cyprus  Zweden
| |||
| Taal | Turks, Bulgaars | |||
| Geloof | meerderheid:  Islam minderheid: christendom, onkerkelijk | |||
| Verwante groepen | Turken, Turken in Roemenië, Turken in Noord-Macedonië, Turken in Kosovo | |||
| ||||
Geschiedenis
bewerkenDe Bulgaarse Turken zijn nakomelingen van Turken die na de Ottomaanse verovering van de Balkan aan het eind van de 14e en vroege 15e eeuw naar de streek kwamen.[2][3] Er is echter ook gesuggereerd dat sommige Bulgaarse Turken, directe etnische afstammelingen zijn van eerdere middeleeuwse Petsjenegen, Oğuzen en Koemaanse Turkse stammen.[4][5][6][7] Naast vrijwillige migraties gebruikten de Ottomaanse autoriteiten massale deportaties (sürgün) als controlemethode over potentieel opstandige elementen in de Balkan en in Anatolië. Ver weg van hun thuisbasis was de potentiële dreiging van dergelijke elementen aanzienlijk verminderd, zoals in het geval van de volgelingen van de opstandige Karamani Pir Ahmed. Stammelijke verzet werd gevolgd door grootschalige overdrachten van Turkmeense nomaden naar Deliorman en Roemelië. Deportaties in beide richtingen vonden plaats in de 14e, 15e en 16e eeuwen.[8]
In 1989 namen 350.000 Bulgaarse Turken de wijk naar Turkije, op de vlucht voor de grote bulgariseringscampagne die in 1985 was begonnen.[9] De assimilatiecampagne, die door het communistisch regime van Todor Zjivkov werd vastgesteld, dwong alle Bulgaarse Turken en andere moslims in Bulgarije Bulgaarse namen aan te nemen en afstand te doen van alle islamitische gebruiken en gewoonten. Het motief van de assimilatiecampagnes van 1984-1989 was onduidelijk; veel deskundigen zijn van mening dat de hogere geboortecijfers van de islamitische Turken in tegenstelling tot de christelijke Bulgaren een belangrijke factor was. Deze gebeurtenissen staan bekend als 'het opwekkingsproces' of 'het proces van wedergeboorte' (Bulgaars: Възродителен процес).
Demografie
bewerken
Omdat de Bulgaarse volkstellingen de etnische groepen door middel van zelf-identificatie registreert en deze vraag optioneel is, wijken sommige cijfers van het Nationaal Statistisch Instituut (NSI) af van de werkelijkheid. Zo identificeren veel Bulgaarstalige Pomaken (Slavische moslims) zich vaak als etnische Turken, maar ook een significant deel van de Turkstalige Roma en de Krim-Tataren. Daarnaast heeft bijna 22% van de Bulgaarse bevolking het censusformulier in februari 2011 onbeantwoord gelaten.
- Ontwikkeling van het aantal etnische Turken in Bulgarije (1900-2011)
Verspreiding
bewerkenBulgarije
bewerken
De Bulgaarse Turken wonen vooral in onderontwikkelde plattelandsgebieden in het noordoosten en in het zuiden van Bulgarije. De urbanisatiegraad onder de Bulgaarse Turken schommelt rond de 38%, hetgeen veel lager is dan die van de Bulgaarse meerderheid (78%).[10]
| Oblast | Turken (1992) |
Turken (2001) |
Turken (2011) |
Turkstaligen (2011) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aantal | % | Aantal | % | Aantal | % | Aantal | % | |
| Kardzjali (Kırcaali) | 136.673 | 67,24% | 101.116 | 61,65% | 86.527 | 66,2% | 86.637 | 66,8% |
| Razgrad (Hezargrad) | 79.490 | 47,48% | 71.963 | 47,21% | 57.261 | 50,0% | 59.653 | 52,4% |
| Silistra (Silistre) | 52.812 | 32,79% | 48.761 | 34,34% | 40.272 | 36,1% | 43.360 | 39,1% |
| Targovisjte (Eski Cuma) | 50.931 | 33,65% | 49.495 | 35,95% | 38.231 | 35,8% | 39.643 | 37,5% |
| Sjoemen (Şumnu) | 64.704 | 29,37% | 59.551 | 29,14% | 50.878 | 30,3% | 54.375 | 32,6% |
| Dobritsj (Dobriç) | 33.939 | 14,58% | 28.231 | 13,12% | 23.484 | 13,5% | 29.603 | 17,2% |
| Boergas (Burgaz) | 58.201 | 13,22% | 58.636 | 13,84% | 49.354 | 13,3% | 51.257 | 14,0% |
| Roese (Rusçuk) | 35.230 | 12,20% | 37.050 | 13,92% | 28.658 | 13,2% | 29.196 | 13,6% |
| Chaskovo (Hasköy) | 34.159 | 11,16% | 31.266 | 11,27% | 28.444 | 12,5% | 28.837 | 12,8% |
| Sliven | 19.419 | 8,27% | 22.971 | 10,51% | 16.784 | 9,7% | 18.030 | 10,5% |
| Bulgarije (totaal) | 800.052 | 9,43% | 746.664 | 9,42% | 588.318 | 8,8% | 604.246 | 9,1% |
| Varna | 33.461 | 7,23% | 37.502 | 8,12% | 30.469 | 7,2% | 33.128 | 7,9% |
| Veliko Tarnovo (Veliko Tırnovo) | 20.824 | 6,54% | 22.562 | 7,70% | 15.709 | 6,7% | 16.144 | 7,0% |
| Plovdiv (Filibe) | 46.964 | 6,35% | 52.499 | 7,33% | 40.255 | 6,5% | 41.934 | 6,8% |
| Blagoëvgrad (Yukarı Cuma) | 35.975 | 10,23% | 31.857 | 9,34% | 17.027 | 6,0% | 6.483 | 2,3% |
| Pazardzjik (Pazarcık) | 22.999 | 7,05% | 20.448 | 6,58% | 14.062 | 5,7% | 15.361 | 6,3% |
| Gabrovo (Gabrova) | 9.629 | 5,94% | 9.109 | 6,32% | 6.464 | 5,6% | 6.497 | 5,7% |
| Stara Zagora (Eski Zağra ) | 18.845 | 4,74% | 18.529 | 5,00% | 15.035 | 4,9% | 16.132 | 5,4% |
| Smoljan (Smolyan) | 10.518 | 6,81% | 6.212 | 4,44% | 4.696 | 4,9% | 4.374 | 4,7% |
| Pleven (Plevne) | 14.900 | 4,30% | 16.931 | 5,43% | 8.666 | 3,6% | 7.719 | 3,2% |
| Lovetsj (Lofça) | 7.798 | 4,10% | 8.476 | 4,99% | 4.337 | 3,3% | 3.884 | 3,0% |
| Jambol (Yanbolu) | 4.594 | 2,60% | 4.181 | 2,68% | 3.600 | 2,9% | 3.791 | 3,1% |
| Sofia (stad) | 4.432 | 0,37% | 6.036 | 0,52% | 6.526 | 0,6% | 6.488 | 0,6% |
| Vratsa (İvraca) | 1.379 | 0,51% | 2.000 | 0,82% | 565 | 0,4% | 381 | 0,2% |
| Sofia (oblast) | 1.032 | 0,36% | 654 | 0,24% | 422 | 0,2% | 540 | 0,2% |
| Pernik | 169 | 0,10% | 108 | 0,07% | 231 | 0,2% | 289 | 0,2% |
| Montana | 322 | 0,15% | 235 | 0,13% | 171 | 0,1% | 274 | 0,2% |
| Kjoestendil (Köstendil) | 358 | 0,20% | 146 | 0,09% | 105 | 0,1% | 109 | 0,1% |
| Vidin | 295 | 0,19% | 139 | 0,11% | 85 | 0,1% | 127 | 0,1% |
| Bronnen: volkstelling van 1992, 2001 en van 2011[11] | ||||||||
De gemeente Tsjernootsjene heeft met 97% het hoogste aandeel etnische Turken in Bulgarije, gevolgd door de gemeenten Venets en Roeen.
Turkije
bewerken
Volgens cijfers van het Turks Statistisch Instituut (TUIK) woonden er in het jaar 2015 zo'n 378.658 personen in Turkije die in Bulgarije geboren waren, 175.363 mannen en 203.295 vrouwen.[12] Dit zijn voornamelijk Bulgaarse Turken die in de jaren 1985-1989 zijn gevlucht voor de grote bulgariseringscampagne. Tussen 1878 en 1990 emigreerden ruim 1,3 miljoen Turken vanuit Bulgarije naar Turkije. De grootste migratiestromen hadden plaats in de periode 1877-1892, 1950-1959 en 1980-1989. De meeste immigranten vestigden zich in de Egeïsche Zeeregio en in de Marmararegio in de steden Istanboel, Bursa, Tekirdağ, İzmir, Kocaeli, Kırklareli, Edirne, Balıkesir en Manisa.[13]
West-Europa
bewerkenNa de val van het communisme in 1989 zijn tienduizenden Turken uit Bulgarije geëmigreerd naar West-Europese landen zoals Nederland, België en Duitsland. In 2019 telde Nederland 31.208 inwoners met een Bulgaarse nationaliteit,[14] waarvan volgens sommige bronnen de meesten, zo'n 75 tot 90 procent, van Turkse origine zijn (of Turkstalige Roma).[15] Ook in het Vlaams Gewest wonen duizenden Bulgaarse Turken, vooral in de stad Gent.
Godsdienst
bewerken
Ongeveer 88 tot 96 procent van de Bulgaarse Turken is islamitisch.[16] De meeste moslims zijn van soennitische strekking (±95%), terwijl een minderheid alevitisch is (±5%). De laatste groep leeft vooral in het noordoosten van het land, met name in de oblasten Silistra (de gemeenten Doelovo en Kaïnardzja), Razgrad (vooral in de gemeente Koebrat), Roese en Sliven (nagenoeg allemaal in de dorpen Jablanovo en Malko Selo in de gemeente Kotel). De alevitische Turken in Bulgarije staan ook wel bekend als Alianen (Turks: Alyanlar, Bulgaars: Алиани).
| Religie | 2001 | 2011 | ||
|---|---|---|---|---|
| Aantal | % | Aantal | % | |
| Bulgaars-Orthodoxe Kerk | 5.425 | 0,7 | 5.279 | 0,9 |
| Protestantisme | 2.066 | 0,3 | 2.400 | 0,4 |
| Katholieke Kerk | 2.561 | 0,3 | 1.182 | 0,2 |
| Islam in Bulgarije | 713.024 | 95,5 | 444.434 | 75,5 |
| Geen religie | 23.146 | 3,1 | 14.698 | 2,5 |
| Geen antwoord + anders | 442 | 0,1 | 120.325 | 20,5 |
| Turken in Bulgarije | 746.664 | 100,0 | 588.318 | 100,0 |
De Bulgaarse Turken zijn gematigd in de leer en vrij seculier ingesteld. Wel worden de meeste jongetjes besneden (88%) en vinden de meeste begrafenissen op de islamitische wijze plaats (96%).[17] Mede door de steun die de Turkse regering van Recep Tayyip Erdoğan geeft aan de Bulgaarse Turken, nemen geloof en cultuur een toenemende positie in binnen de gemeenschap.
In het zuidoosten van Bulgarije, en met name rondom de regio's Kazanlik,[18] Pesjtera, Stara Zagora, Jambol en Sliven, is er een groeiende gemeenschap van Turkstalige en oorspronkelijk islamitische Roma die zich na 1990 tot het evangelisch christendom heeft bekeerd.
Taal
bewerkenNagenoeg alle Bulgaarse Turken spreken het Turks als moedertaal (97%).[16] In totaal hebben 605.802 inwoners de Turkse taal als moedertaal in Bulgarije. In de telling van 2011 werden er ook 1.362 sprekers van het (Krim-)Tataars geregistreerd.
Politiek
bewerkenDe Beweging voor Rechten en Vrijheden is een Bulgaarse liberale politieke partij die de Turkse minderheid in het land vertegenwoordigt. Sinds de oprichting van de partij in 1990 is Ahmed Dogan voorzitter van de DPS. Hij zat onder Todor Zjivkov, de communistische machthebber, van 1987 tot 1989 gevangen.
Bekende Bulgaarse Turken
bewerken- Ahmet Fikri Tüzer (1878-1942), waarnemend premier van Turkije
- İsmet İnönü (1884-1973), tweede president van Turkije
- Kadriye Latifova (1928-1962), zangeres
- Hülya Koçyiğit (1947), actrice
- Yıldız İbrahimova (1952), zangeres
- Ahmed Dogan (1954), politicus
- Ciguli (1957-2014), zanger
- Emel Etem Tosjkova (1958), politica
- Filiz Hoesmenova (1966), politica
- Naim Süleymanoğlu (1966-2017), gewichtheffer
- Şoray Uzun (1967), acteur en presentator
- Metin Kazak (1972), politicus
- Halil Mutlu (1973), gewichtheffer
- Toni Storaro (1976), zanger
- Gürhan Gürsoy (1987), voetballer
- Fiki (1995), zanger
- Suzanitta (2003), zangeres
Referenties
bewerken- ↑ (bg) Nationaal Statistisch Instituut (NSI) - Volkstelling van 2011 p. 25
- ↑ Stein, Jonathan. The Politics of National Minority Participation in Post-communist Europe, p. 238. M.E. Sharpe, 2000. ISBN 0-7656-0528-7
- ↑ R.J.Crampton. "A concise history of Bulgaria", p. 36. Cambridge University Press, 1997.
- ↑ Hupchick 2002, pp.11
- ↑ Nicole 1990, pp.45
- ↑ Norris, Islam in the Balkans, pp. 146–47.
- ↑ https://web.archive.org/web/20180115210024/http://www.youblisher.com/p/784751-%D0%95%D1%80%D0%BA%D0%B5%D1%87%D0%BA%D0%B8-%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B4%D0%B5%D0%BD
- ↑ Hooper, Paul Lovell: Forced Population Transfers in Early Ottoman Imperial Strategy, Princeton University, May 2003 [1]. Gearchiveerd op 16 mei 2023.
- ↑ NRC Handelsblad. Gearchiveerd op 4 oktober 2022.
- ↑ (bg) pagina 5 [2]
- ↑ [3]
- ↑ (en) Turkish Statistical Institute Place of Birth Statistics, 2015 geraadpleegd 29 oktober 2019
- ↑ (tr) - The geographical and cultural factors affecting the dispersion of the Turkish people who immigrated from Bulgaria geraadpleegd 3 november 2019. Gearchiveerd op 3 november 2019.
- ↑ Centraal Bureau voor de Statistiekgeraadpleegd 29 oktober 2019
- ↑ de Volkskrant - De Bulgaren komen geraadpleegd 3 november 2019. Gearchiveerd op 3 november 2019.
- ↑ a b (bg) [4]
- ↑ (en) Bulgaria's Muslims not deeply religious: study. Gearchiveerd op 14 april 2023.
- ↑ Muslim Roma Conversions. Gearchiveerd op 10 juli 2020. Geraadpleegd op 8 juli 2020.