Wenedyk

Wenedyk is een naturalistische kunsttaal, gemaakt door de Nederlander Jan van Steenbergen. Officieel is het een afstammeling van het vulgair Latijn met een sterke Slavische onderlaag, gebaseerd op de fictieve veronderstelling dat de voorouders van de tegenwoordige Polen werden ingelijfd in het Romeinse Rijk. Onofficieel probeert het Wenedyk simpelweg te laten zien hoe het Pools eruit zou hebben gezien als het een Romaanse taal was geweest in plaats van een Slavische. Woordenschat en grammatica zijn derhalve vrijwel volledig gebaseerd op het Vulgair Latijn, fonologie, orthografie en syntaxis op het Pools.

Wenedyk
Auteur	Jan van Steenbergen
Jaar	2002
Gebruikt in	Ill Bethisad
Alfabet	Latijns alfabet, als in het Pools
Classificatie
Algemeen	Kunsttaal
Naar doel	artistieke talen alternatieve talen
Naar herkomst	a posteriori-talen denkbeeldige Romaanse taal, beïnvloed door het Pools
Portaal    Taal

Het Wenedyk dient ter illustratie van bovengenoemd concept. In tegenstelling tot vele andere kunsttalen behoort het bevorderen van de internationale communicatie of het anderszins verwerven van een gebruikersgemeenschap niet tot de doelstellingen ervan.

Het idee voor Wenedyk ontstond naar aanleiding van soortgelijke, op het Keltisch gebaseerde Romaanse talen, zoals Brithenig, Breathanach en Kerno. Naast deze en andere kunsttalen speelt het Wenedyk een rol in de alternatieve geschiedenis Ill Bethisad, waar het een van de officiële talen is van de Republiek van de Twee Kronen.

Orthografie en uitspraak

Het Wenedyk maakt gebruik van het Poolse alfabet, dat bestaat uit de volgende 32 letters:

A Ą B C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P R S Ś T U W Y Z Ź Ż

Voorts zijn er zeven klanken, die door twee letters worden weergegeven::

Ch Cz Dz Dź Dż Rz Sz

De uitspraak is gelijk aan die van het Pools. De klemtoon valt bijna altijd op de voorlaatste lettergreep. Een voorzetsel en een voornaamwoord samen gedragen zich over het algemeen als één woord, zodat het voorzetsel wordt beklemtoond wanneer beide uit één lettergreep bestaan.

Grammatica

Zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden

Het Wenedyk heeft geen lidwoorden. Dit onderscheidt het Wenedyk van de andere Romaanse talen en van andere op het Romaans gebaseerde kunsttalen, zoals het Esperanto en het Ido. De reden hiervoor is, dat in het vulgair Latijn de ontwikkeling van lidwoorden nog in een vroeg stadium verkeerde, terwijl lidwoorden in het Pools en de meeste andere Slavische talen niet voorkomen.

In mindere mate dan bijvoorbeeld het Nederlands is het Wenedyk een flecterende taal. Zelfstandige, bijvoeglijke en voornaamwoorden kunnen drie geslachten (mannelijk, vrouwelijk, onzijdig) hebben, enkel- en meervoud, alsmede drie naamvallen:

• de directe naamval duidt zowel het onderwerp als het lijdend voorwerp aan. In de zin Miej poterz leże libier "Mijn vader leest een boek" staat zowel Miej poterz "mijn vader" als libier "een boek" in de directe naamval.
• de genitief duidt bezit aan, bijvoorbeeld: siedź potrze "mijn vaders stoel", rzejna Anglie "de koningin van Engeland".
• de datief wordt gebruikt om het meewerkend voorwerp aan te duiden, bijvoorbeeld: Da mi ił libier "Geef mij dat boek", Da mi łu "Geef het aan mij".

Het Wenedyk heeft ook een vocatief, die in de meeste gevallen dezelfde vorm heeft als de directe naamval. Er zijn echter uitzonderingen, zoals: O potrze! "O vader!"

Zelfstandige naamwoorden kunnen worden onderverdeeld in vier declinaties, die verwant zijn aan het Latijnse systeem:

• de eerste declinatie bestaat uit alle woorden op -a, waarvan verreweg de meeste vrouwelijk zijn;
• de tweede declinatie bestaat grotendeels uit mannelijke en onzijdige woorden die uitgaan op een medeklinker. Het is een combinatie van de Latijnse tweede en vierde declinatie;
• de derde declinatie bestaat voornamelijk uit vrouwelijke woorden die uitgaan op een medeklinker;
• de vierde declinatie zijn woorden op -ej en komt overeen met de Latijnse vijfde declinatie.

Bijvoeglijke naamwoorden komen in geslacht, aantal en naamval altijd overeen met het zelfdstandig naamwoord waarop zij betrekking hebben. Zij kunnen er zowel voor als achter worden geplaatst.

Persoonlijke voornaamwoorden

In tegenstelling tot zelfstandige naamwoorden, bijvoeglijke naamwoorden en andere voornaamwaarden, maken persoonlijke voornaamwoorden onderscheid tussen de nominatief en de accusatief. De volgende tabel toont hoe zij worden verbogen:

Persoonlijke voornaamwoorden

	enkelvoud					meervoud
	1ste persoon	2de persoon	3de persoon			1ste persoon	2de persoon	3de persoon
			mannelijk	vrouwelijk	onzijdig			mannelijk	vrouwelijk	onzijdig
Nom. Acc. Gen. Dat.	jo mie miej mi	ty cie ciej ci	ił łu łu li	ła łą lej lej	łu łu łu li	nu nosz nosz nów	wu wosz wosz wów	li łosz łór lew	le łasz łar lew	le le łór lew

Werkwoorden

De vervoeging van werkwoorden maakt onderscheid tussen persoon, enkelvoud/meervoud, wijs en tijd. De vormen in de tegenwoordige tijd zijn:

1 sg. – jemu "ik bemin"

2 sg. – jemasz "jij bemint"

3 sg. – jema "hij/zij bemint"

1 pl. – jemamy "wij beminnen"

2 pl. – jemacie "jullie beminnen"

3 pl. – jemą "zij beminnen"

Afgezien daarvan heeft het Wenedyk de volgende tijden en wijzen:

onbepaalde wijs – jemar "beminnen"

tegenwoordige tijd – jemu "ik bemin"

onvoltooid verleden tijd – jemawa "ik beminde"

voltooid verleden tijd – jemie "ik heb bemind"

onvoltooid toekomende tijd – joru jemar "ik zal beminnen"

voltooid verleden toekomende tijd – jemaru "ik zal hebben bemind"

voorwaardelijke wijs – jemarsi "ik zou beminnen, ik zou hebben bemind"

gebiedende wijs – jem "bemin!"

tegenwoordig deelwoord – jemęć "beminnend"

verleden deelwoord – jematy "bemind"

Woordenschat

De woordenlijst van het Wenedyk zoals gepubliceerd op het Internet bestaat uit meer dan 4000 woorden. De volgende lijst van dertig woorden geeft een beeld van hoe het Wenedyk eruitziet in vergelijking met acht andere Romaanse talen:

Vergelijking tussen negen Romaanse talen

Nederlands	Latijn	Portugees	Spaans	Frans	Italiaans	Reto-Romaans	Roemeens	Brithenig	Wenedyk
arm	brachium	braço	brazo	bras	braccio	bratsch	braţ	breich	brocz
dood	mŏrs	morte	muerte	mort	morte	mort	moarte	morth	mroć
ei	ovum	ovo	huevo	œuf	uovo	ov	ou	ew	ów
eiland	īnsŭla	ilha	isla	île	isola	insla	insulă	ysl	izła
groen	vĭrĭdis	verde	verde	vert	verde	verd	verde	gwirdd	wierdzi
hemel	caelum	céu	cielo	ciel	cielo	tschiel	cer	cel	czał
hond	canis	cão	perro	chien	cane	chaun	cîine	can	kań
ik	ĕgo	eu	yo	je	io	jau	eu	eo	jo
leven	vīta	vida	vida	vie	vita	vita	viaţă	gwid	wita
melk	lac	leite	leche	lait	latte	latg	lapte	llaeth	łoc
naam	nōmen	nome	nombre	nom	nome	num	nume	nôn	numię
nacht	nŏx	noite	noche	nuit	notte	notg	noapte	noeth	noc
oog	ŏcŭlus	olho	ojo	œil	occhio	egl	ochi	ogl	okieł
oor	auris	orelha	oreja	oreille	orecchio	ureglia	ureche	origl	urzykła
oud	vĕtus	velho	viejo	vieux	vecchio	vegl	vechi	gwegl	wiekły
paard	ĕquus, cabăllus	cavalo	caballo	cheval	cavallo	chaval	cal	cafall	kawał
school	schŏla	escola	escuela	école	scuola	scola	şcoală	yscol	szkoła
stad	cīvĭtas	cidade	ciudad	cité	città	citad	oraş	ciwdad	czytać
stem	vōx	voz	voz	voix	voce	vusch	voce	gwg	wucz
ster	stēlla	estrela	estrella	étoile	stella	staila	stea	ystuil	ścioła
taal, tong	lĭngua	língua	lengua	langue	lingua	linguatg, lieunga	limbă	llinghedig, llingw	lęgwa
tand	dĕns	dente	diente	dent	dente	dent	dinte	dent	dzięć
vader	pater	pai	padre	père	padre	bab	tată	padr	poterz
vis	pĭscis	peixe	pez, pescado	poisson	pesce	pesch	peşte	pisc	pieszcz
voet	pĕs	pé	pie	pied	piede	pe	picior	pedd	piedź
vriend	amīcus	amigo	amigo	ami	amico	ami	prieten, amic	efig	omik
vuur	ignis, fŏcus	fogo	fuego	feu	fuoco	fieu	foc	ffog	fok
water	aqua	água	agua	eau	acqua	aua	apă	ag	jekwa
wind	vĕntus	vento	viento	vent	vento	vent	vînt	gwent	więt
zwart	nĭger	negro	negro	noir	nero	nair	negru	nîr	niegry

Voorbeeld

Het Onze Vader in Wenedyk:

Potrze nostry, kwały jesz en czałór, sąciewkaty si twej numię.
Owień twej rzeń.
Foca si twa włątać, komód en czału szyk i sur cierze.
Da nów odzej nostry pań kocidzany.
I dziemieć nów nostrze dziewta, komód i nu dziemiećmy swór dziewtorzór.
I nie endycz nosz en ciętaceń, uta liwra nosz dzie mału.
Nąk twie są rzeń i pociestać i głurza, o siąprz. Amen.

Referenties

• Dorota Gut: Now@ Mow@ ("Nieuwe Taal"), Wiedza i Życie, Februari 2004.
• Tilman Berger: Vom Erfinden Slavischer Sprachen.
• Ziemowit Szczerek: Świat, gdzie Polska nie jest Polską ("Een wereld, waar Polen Polen niet is"), Interia.pl, 26 september 2008.

Externe link

• Wenedyk

Kunsttalen (lijst)