Zebra (dier)
Een zebra is een paardachtige (familie: Equidae) afkomstig uit het midden en zuiden van Afrika. De dieren staan vooral bekend om hun zwart-witte strepenpatroon. Algemeen gezien zijn het erg sociale dieren. Zebra's leven met verschillende harems bijeen in een grotere kudde. De mens is er nooit echt in geslaagd ze te domesticeren, in tegenstelling tot paarden en ezels, hun naaste verwanten. Hun paniekinstinct bij onraad bleek moeilijk af te leren.
| Zebra (dier) | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||
| Equus quagga | |||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||
| |||||||||||
| Geslacht | |||||||||||
| Equus | |||||||||||
| Soorten | |||||||||||
| |||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||
| |||||||||||
De zebra is een herbivoor.
Taxonomie
bewerkenEr bestaan drie soorten zebra's: de steppezebra, de grévyzebra en de bergzebra.
- Genus Equus
- Subgenus Hippotigris
- Steppezebra of gewone zebra (Equus quagga of Equus burchelli)
- Quagga (Equus quagga quagga) (Boddaert, 1785) †
- Burchellzebra of dauw (Equus quagga burchellii) (Gray, 1824) (incl. Damarazebra)
- Grantzebra (Equus quagga boehmi) (Matschie, 1892)
- Selouszebra (Equus quagga borensis) (Lönnberg, 1921)
- Chapmanzebra (Equus quagga chapmani) (Layard, 1865)
- Crawshays zebra (Equus quagga crawshayi) (De Winton, 1896)
- Bergzebra (Equus zebra)
- Kaapse bergzebra (Equus zebra zebra)
- Hartmanns bergzebra (Equus zebra hartmannae)
- Steppezebra of gewone zebra (Equus quagga of Equus burchelli)
- Subgenus Dolichohippus
- Grévyzebra (Equus grevyi)
- Subgenus Hippotigris
Opmerking: Er is verschil van mening over het al dan niet voorkomen van de Damarazebra (Equus quagga antiquorum). Soms wordt deze ondersoort tot de Burchellzebra (Equus quagga burchellii) gerekend.
De meest voorkomende zebrasoort in Afrika is de steppezebra. Steppezebra's leven in open vlakten, graslanden en op heuvels, in groepen van 5 tot 20 dieren. De grévyzebra (Equus grevyi) is de grootste soort. Zijn strepen zijn de smalste van alle (onder)soorten.
De bergzebra (Equus zebra) is een zeldzame, vrij kleine zebrasoort. Zijn voortbestaan is ernstig bedreigd.
Hoewel de gebieden van sommige zebrasoorten met elkaar overlappen, paren de soorten niet met elkaar. In gevangenschap echter werden steppezebra's gekruist met bergzebra's. Pogingen om een grévyzebrahengst te kruisen met bergzebramerries resulteerden in enkele miskramen. Ook kruisingen met andere paardachtigen in gevangenschap komen voor. Zo is de zebrezel een nakomeling van een zebrahengst en een ezelin.
Fysieke kenmerken
bewerkenStrepenpatroon
bewerken
Elke zebra heeft een uniek strepenpatroon. Er is bovendien een sterk verschil van het uiterlijk van de strepen bij de verschillende soorten. Overigens lopen de strepen bij alle soorten verticaal, behalve rond de poten, waar ze horizontaal lopen.
Bij de steppezebra of de gewone zebra (Equus burchellii of Equus quagga) lopen de strepen door op de buik, bij de andere soorten is de buik wit. Over het waarom van het streepjespatroon bestaat discussie. Enkelen denken dat de strepen dienen als camouflage. Deze overtuiging stuit op heel wat weerwerk, bedenkend dat de grassen op de savanne noch wit, noch zwart zijn. Anderen menen dat het streepjespatroon verwarrend werkt voor de leeuw, de grootste vijand van de zebra. Doordat de leeuw kleurenblind is zouden de dansende streepjes hem kunnen verwarren. Andere wetenschappers zien er een afweermechanisme in tegen bijtende vliegen[1] zoals de tseetseevlieg, of een louter sociaal herkenningssymbool.
In het westen dacht men aanvankelijk dat zebra's witte dieren waren met zwarte strepen, aangezien de dieren een witte buik hadden. Mensen waren toen gewend het antwoord af te laten hangen van de eigen huidskleur. Embryologisch onderzoek toonde echter het omgekeerde aan: zebra's zijn zwarte dieren met witte strepen. De huid van een zebra is dus zwart - ook onder de witte strepen. Gekleurde huidcellen produceren een pigment dat de haren zwart kleurt; witte strepen zijn gebieden waar pigmentatie ontbreekt.[2]
Zintuigen
bewerken
Zebra's kunnen ongelooflijk goed zien[bron?]. Men gelooft dat ze kleuren kunnen zien (waarnemen). Zoals bij de meeste herbivoren staan de ogen aan de zijkant van het hoofd, waardoor ze een breed gezichtsveld hebben en predatoren, zoals de luipaard, de gevlekte hyena, de leeuw en de Afrikaanse wilde hond, makkelijker kunnen opsporen. Bovendien kunnen zebra's ook in de nacht zien, al is dit kenmerk niet zo uitgebreid als bij zijn predatoren. Zebra's kunnen ook zeer goed horen en de oren zijn relatief groter en ronder dan die van een paard. Zoals de meeste evenhoevigen, kunnen zebra's hun oorschelpen naar bijna elke richting draaien, om zo veel mogelijk geluiden te kunnen opvangen. In vergelijking met hun gehoor en hun zicht, zijn de smaakzin en de reukzin minder goed ontwikkeld.
Ecologie
bewerkenZoals de meeste paarden zijn zebra's sociale dieren. Berg- en steppezebra's leven in kleinere groepen, zogenaamde harems, die bestaan uit een mannetje met enkele wijfjes en hun jongen. Vrijgezelle mannetjes leven ook in groepjes. Anders dan de andere soorten, hebben grévyzebra's niet zo'n sociale relatie. Een groep blijft langer bijeen dan enkele maanden. Volwassen mannetjes leven alleen, maar de jonge vrijgezellen leven ook hier in groepjes.
Zebra's slapen staand en slapen alleen als er soortgenoten in de buurt zijn om hen voor predatoren te waarschuwen. Deze predatoren zijn voornamelijk de luipaard, de gevlekte hyena, de leeuw en de Afrikaanse wilde hond, maar af en toe ook jachtluipaarden (veulens).
Leeuwen en zebra's houden elkaars populatiedichtheid in evenwicht: doordat de leeuwen de oudere en zwakkere eerst doden ontstaat een gezondere en sterke groep dieren.
Domesticatie
bewerkenIn het verleden[(sinds) wanneer?] zijn veel pogingen gedaan om de zebra te domesticeren. Westerse kolonialen wilden een paard hebben dat resistentie vertoonde tegen de Afrikaanse ziekten. Zebra's leken daar interessant voor, maar bleken achteraf niet domesticeerbaar. Hun paniek-instinct bij onraad bleek moeilijk af te leren.
De zebrasoort die wellicht het meest in aanmerking zou komen voor domesticatie, was waarschijnlijk de quagga, omwille van zijn grootte, volgzaamheid en overeenkomst met het Europese paard. Doch de quagga was tegen die tijd reeds uitgestorven.
Trivia
bewerken
- De zebra komt voor in het wapenschild van Botswana.
- Het zebrapad werd genoemd naar deze dieren.
Beeldengalerij
bewerken-
Illustratie van een zebra door Ludolphus -
Heer Rothschild met zijn beroemde zebrakoets (Equus burchelli), waarmee hij dikwijls door Londen reed. -
Een albinozebra in gevangenschap -
Grazende steppezebra in Zambia -
Zebra's in Tanzania -
Zebra's in Botswana -
Grévyzebra in Kenia -
Hartmann-bergzebra in Namibië -
Zebra in Zuid-Afrika
Zie ook
bewerken- ↑ (en) Zebra Stripes Not for Camo, But They Do Something Else. Discovery News (1 april 2014). Gearchiveerd op 2 april 2014. Geraadpleegd op 1 april 2014.
- ↑ (en) Meg Matthias, Are Zebras White with Black Stripes or Black with White Stripes?. Britannica. Gearchiveerd op 8 april 2022. Geraadpleegd op 8 april 2022.