als

Niet te verwarren met: Als, Al's, ALS

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  als    (hulp, bestand)
• IPA: / ɑls / (1 lettergreep)
  • (Noord-Nederland): /ɑs/, /ɑɫs/
  • (Limburg): /ɑls/, /ɑs/, (onbeklemtoond) /əs/

Woordafbreking

• als

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘onderschikkend voegwoord’ voor het eerst aangetroffen in 1200

erfwoord afkomstig van : Middelnederlands: alse Oudnederlands: also Germaans: *alla- + *swē "alles op zich"

Verwant in Germaans: Oudsaksisch: also Engels: as (Oudengels: ealswa) Fries: as (Oudfries: alsa) Duits: als (Oudhoogduits: also)

Voegwoord

als

1. wanneer

   • Als het avond is koelt het meestal snel af. 

2. indien

   • Dit wordt alleen ingeruild als de verpakking nog gesloten is. 

3. in de hoedanigheid van, de rol hebbende of spelende

   • Als wijkbewoner wil ik u zeggen dat het hier prettig wonen is. 

4. in de gedaante van, in de vorm van, onder de benaming van

   • Hij sloeg het bestand als .pdf op. 
   • We kennen het tegenwoordig als Paleis Noordeinde. 

5. in sommige vergelijkingen
   1. even ... als

      Ik ben even dik als Dik Trom.

      Dit is even dik als dat andere bord.

   2. zo ... als

      Dit is zo dik als een boomstam.

   3. zowel ... als

      ▸ ⧖ Het was het toentertijd nog raadselachtig bezit aan specifiek boekhandelcatalogi, zoowel fonds-, antiquariaats-, als veilingcatalogi, raadselachtig naar kwaliteit als naar kwantiteit.

      ▸ Vooral omdat het gebied dat hun voor eigen gebruik was toegewezen op Kungsholmen lag met uitzicht op zee. Dat garandeerde zowel waardevermeerdering als stijgende huuropbrengsten.

   4. (niet-standaardtaal), (spreektaal) na een vergrotende trap van een bijvoeglijk naamwoord of bijwoord, i.p.v. het in dit geval als correct beschouwde dan [1]

      Hij is groter als ik.

Hyponiemen

• evenals, evenmin als, net zomin als, zomin als, zowel als

Afgeleide begrippen

   

alsaan alsdan alsjeblief alsjeblieft alsmaar alsmede alsnog alsnu alsof alsook alstoen evenmin als net zomin als zomin als zowel als

Uitdrukkingen en gezegden

   

[2] als ik van u was [1] van als als Pasen en Pinksteren op één dag vallen als bij toverslag [3] als de dood zijn voor [3] als de wiedeweerga als een blad van een bloom veranderen/omkeren als een blok voor iemand vallen als een bok op de haverkist als een dertientje als een furie tekeergaan als een kip zonder kop als een lopend vuurtje als een nachtkaars uitgaan als een olifant in de porseleinkast als een paal boven water staan als een pijl uit de boog (zijn) als een slak op een teerton als een tang op een varken slaan als een tierelier [3] als een vis op het droge hulpeloos als een vlag op een modderschuit staan als haringen in een ton zitten als het puntje bij het paaltje komt als los zand aan elkaar hangen als paddestoelen uit de grond schieten als proefkonijn dienen als puntje bij paaltje komt als sneeuw voor de zon verdwijnen balen als een stekker bekend staan als de bonte hond onder geen goede naam bekend staan branden als een fakkel zeer fel branden branden als een lier een heel erg hevige brand brutaal als de beul dat is een waarheid als een koe dat is overduidelijk waar dat klopt als een bus dat slaat als een knots op een kangoeroe dat choqueert je dat slaat als een tang op een varken dat slaat nergens op dat staat als een paal boven water dat is zeker een gezicht als een oorwurm trekken erg ontevreden kijken (omdat bv iets gedaan moet worden) een hoofd als een boei krijgen een erg rode kleur krijgen in het gezicht, erg blozen een kerel als Kas een stevig gebouwd kerel een leven als een oordeel een verschikkelijk lawaai er als de kippen bij zijn er snel bij zijn er als een zoutpilaar bij staan ergens als kind in huis zijn ergens bekend of goed behandeld worden eruitzien als de dood van Ieperen het ijzer smeden als het heet is nu is het moment om actie te ondernemen het is zo klaar als een klontje het loopt als een tiet het takje buigen als het nog jong is goede gewoonten leert men het beste op jonge leeftijd aan komen als een dief in de nacht onverwacht komen lachen als een boer die kiespijn heeft geforceerd en meestal niet oprecht lachen lachen als een boer met kiespijn leven als een god in Frankrijk een aangenaam en zorgeloos leven hebben leven als vrienden en rekenen als vijanden vriendelijk met elkaar omgaan uit een soort van formaliteit maar eigenlijk helemaal niet zo op elkaar gesteld zijn liefhebben als de appel van zijn oog erg veel van iemand houden lopen als een kievit erg gemakkelijk en vlug lopen met sint-juttemis als de kalveren op het ijs dansen nooit (sint-juttemis zou op 17 augustus vallen, en dan ligt er geen ijs) met het zout komen als het ei op is met een oplossing komen als het probleem er niet meer is op elkaar lijken als twee druppels water precies op elkaar lijken praten als Brugman gemakkelijk mensen kunnen overtuigen en vlot en boeiend kunnen vertellen roken als een ketter, vloeken als een ketter schreeuwen als een mager varken zeer hard schreeuwen vanwege pijn of angst slapen als een roos erg vast en heerlijk slapen stelen als de raven alles maar stelen wat je kunt te laat de put gevuld als het kalf verdronken is als het ongeluk gebeurd is, helpt het niet meer voorzorgen te nemen. Betekent ook: men neemt pas maatregelen als het te laat is trillen als een juffershondje van angst trillen uitgaan als een nachtkaars geen leuk einde hebben werken als een paard zeer hard werken zo arm als Job niets bezitten zo brutaal als de beul erg brutaal zo dicht als een pot zijn goed geheimen kunnen bewaren zo dood als een pier morsdood zo doof als een kwartel erg doof zo gek als een deur zo gezond als een vis erg gezond, goed en/of gelukkig zo glad als een aal sluw, geslepen zo helder als koffiedik niet te begrijpen zo klaar als een klontje zeer duidelijk zo kwaad als een spin erg kwaad zo lek als een zeef heel erg lek zo oud als Methusalem bijzonder oud zo oud als de weg naar Kralingen heel erg oud zo rot als een mispel zo slim als een vos heel erg slim zo vrij als een vogeltje in de lucht zijn alles kunnen doen en laten wat men wil zo zeker als de bank in alles te vertrouwen zwijgen als het graf helemaal niets zeggen en/of totaal niets over iets vertellen

Spreekwoorden

• [2] als de berg niet naar Mohammed komt, komt Mohammed wel naar de berg
• [1] als de kat van huis is, dansen de muizen op tafel
• [1] als katjes muizen, dan mauwen ze niet
• [2] als Mohammed niet naar de berg komt, moet de berg maar naar Mohammed
• [5.2] de soep wordt nooit zo heet gegeten als zij wordt opgediend
• als apen hoger klimmen willen, ziet men gauw hun blote billen

• als de berg niet tot Mohammed komt, zal Mohammed tot de berg gaan

• als de ene hand de ander wast worden ze allebei schoon

• als de herder verdwaalt dolen de schapen

• als de nood het hoogste is, is de redding nabij

• als de vos de passie spreekt, boer pas op je ganzen

• als de vos de passie spreekt, boer pas op je kippen

• als de wijn is in de man, is de wijsheid in de kan

• als er een schaap over de dam is, volgen er meer

• als hadden geweest is, is hebben te laat

• als het getij verloopt, moet men zijn bakens verzetten of verzet men de bakens

• als het kalf verdronken is, dempt men de put

• als het melk regent, staan mijn schotels omgekeerd

• als het schip lek is, gaan de ratten van boord

• als het water zakt, dan kraakt het ijs

• als je hem een vinger geeft, neemt hij de hele hand

• als katten muizen, mauwen ze niet

• als men over de duivel spreekt, dan trapt men hem op zijn staart

• als twee honden vechten om een been, loopt de derde er mee heen

• haastige spoed is zelden goed/maar haast je als het moet

snel dingen afhandelen, kan bijna nooit goed eindigen

• het is zo lang als het breed is

hoe er ook naar iets gekeken wordt maakt niet uit, de uitkomst is altijd hetzelfde

• men moet de boom buigen als die jong is

goede gewoonten kunnen het beste al jong worden aangeleerd

• men moet het ijzer smeden als het heet is

je moet op het juiste moment de kansen grijpen en dingen doen

• wat baten kaars en bril, als den uil niet zien en wil

het heeft geen zin iemand te helpen die toch niet wil meewerken

• zuinigheid met vlijt, bouwt huizen als kastelen

door te sparen vergaart men uiteindelijk een grote som geld

Vertalingen

    1. wanneer   

Duits: sobald (de), wenn (de) Engels: when (en)

Frans: quand (fr)

    2. indien   

Duits: falls (de), wenn (de) Engels: if (en) Frans: si (fr)

Noors: dersom (no) Nynorsk: dersom (nn)

    3. in de hoedanigheid van   

Duits: als (de) Engels: as (en)

Frans: en tant que (fr)

    nog na te gaan   

Spaans: cuando (es)

Anagrammen

• las, la's, LSA, sla

Gangbaarheid

• Het woord als staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "als" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Duits

Uitspraak

• Geluid:  als    (hulp, bestand)
• IPA: /ˈaːbɐ/

Woordafbreking

• als

Voegwoord

als

1. als
2. aangezien, omdat
3. dan (na vergrotende trap)
4. toen

   «Als ich dort war, ...»

   Toen ik daar was, ...