duivel

Nederlands

De duivel uitgebeeld als een geit

Uitspraak

• Geluid:  duivel    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈdœyvəl / (2 lettergrepen)

Woordafbreking

• dui·vel

Woordherkomst en -opbouw

• via Latijn diabolus van Hellenistisch Oudgrieks διάβολος (diábolos) "lasteraar" in de betekenis van ‘het kwaad als persoon’ voor het eerst aangetroffen in 776

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	duivel	duivels duivelen
verkleinwoord	duiveltje	duiveltjes

Zelfstandig naamwoord

de duivel m

1. (mythologie), (religie) de personificatie van het kwaad

   • Zoals god en de engelen de personificaties zijn van het goede, zo is de duivel de personificatie van het kwade. 

   ▸ `Zwarte Piet' of 'Pietje Pik', zo noemde het volk in de middeleeuwen de duivel.

   ▸ Was Harald ronduit slecht, een duivel in mensengedaante die je zijn eigen ondergang tegemoet moest laten gaan? Een gruwelijke gedachte, maar als je je gedachten de vrije loop liet kon er van alles bovenkomen.

2. (figuurlijk) kwaadaardig persoon

   • Hij is een echte duivel. 

Synoniemen

[1]

Beëlzebub droes drommel

Joost [2] Lucifer Mefisto

Pietje Pik Satan Zwarte Piet [2]

Hyponiemen

   

Rode Duivel Tasmaanse duivel aardduivel bergduivel beschermduivel bewaarduivel bosduivel drankduivel gehoornde hickoryduivel geldduivel hickoryduivel hooiduivel internetduivel jachteduivel kelduivel koraalduivel kwelduivel modderduivel motorduivel plaagduivel schelvisduivel snelheidsduivel speelduivel stofduivel visduivel waterduivel woudduivel zeeduivel zetduivel

Afgeleide begrippen

   

Duivelseiland Duivelssonate deuvekater duivekater duivel-doet-al duivelachtig duivelbanner duivelbanning duivelbezwering duivelen duiveljagen duiveljager duivels duivelsadvocaat duivelsbrood duivelsdozijn duivelsdrek duivelsei duivelsgebroed duivelshaar duivelshand duivelsjong duivelskermis duivelskind duivelsklauw duivelskop duivelskunsten duivelskunstenaar duivelskunstenarij duivelsnaaigaren duivelsnachtzwaluw duivelsoog duivelspact duivelspenning duivelssaus duivelssteen duivelsstreek duivelsteken duivelstoejager duivelsuitdrijving duivelswerk duivelszuster duiveluitbanning duiveluitdrijver duiveluitdrijving verduiveld

Verwante begrippen

• demon

Uitdrukkingen en gezegden

• Advocaat van de duivel spelen/zijn

Iemand die iets verkeerds heeft gedaan, bewust in bescherming nemen

• Bij de duivel te biecht gaan

Iets verraden aan de vijand

• De duivel op het kussen binden

Met iedereen wel raad weten

• Des duivels zijn

Heel kwaad zijn

• Door/Van de duivel bezeten zijn

Gek, krankzinnig zijn of zich zo gedragen

• Een arme duivel

Een beklagenswaardige persoon, iemand met wie men medelijden zou moeten hebben

• Een kaars voor de duivel branden

Iets slechts vergoelijken/Eer betuigen aan iemand die slechte dingen doet

• Geen duivel op zijn hart laten barsten

Oprecht alles zeggen wat men vindt (≈geen blad voor de mond nemen, van zijn hart geen moordkuil maken)

• Het is alsof de duivel ermee speelt

Gezegd van iets wat dusdanig slecht verloopt, dat er wel kwade krachten aan het werk lijken

• Loop naar de duivel!

Verwensing (bet. "rot op", "bekijk het maar helemaal" etc.)

• Niet bang zijn voor de duivel of zijn ouwe moer

Voor niets of niemand bang zijn

Spreekwoorden

• Als je het over de duivel hebt, trap je hem op zijn staart

Als je over iemand spreekt in diens afwezigheid, kan diegene juist dan opduiken

• De duivel poept/schijt altijd op de hoogste hoop

Juist degenen die al rijk zijn, worden als enigen steeds rijker

• God kent de harten, maar de duivel kent de kneepjes

Men is mogelijk niet eerlijk

• Heeft de duivel het paard gegeten, dan neemt hij de toom ook nog

Wie eenmaal in de macht van iets verkeerds is geraakt, loopt grote kans daar alleen maar verder in weg te zakken

• Ledigheid/Luiheid/Een geplaveide weg is des duivels oorkussen

Luiheid heeft negatieve gevolgen, of: met wie lui is, loopt het op den duur slecht af

• Met zwijgen kruist men de duivel

Door niet mee te doen met kwaadsprekerij, voorkom je onenigheid

• Voor geld kun je de duivel doen dansen

Met geld is alles mogelijk (vgl. Geld opent alle deuren)

• Wie met de duivel uit één schotel wil eten, moet een lange lepel hebben

Een bedrieger is moeilijk zelf weer te bedriegen

• Zuivel op zuivel is voer voor de duivel

Uitdrukking uit de tijd van de heksenvervolgingen , waarin men mensen die veel zuivel aten in verband bracht met hekserij

Vertalingen

    1.   

Afrikaans: duiwel (af) Albanees: djall (sq) Catalaans: diable (ca) m Chinees: 惡魔 (zh), 恶魔 (zh) Deens: djævel (da) Duits: Teufel (de) m Engels: devil (en) Estisch: kurat (et) Fins: paholainen (fi) piru, perkele (fi), sielunvihollinen (fi) Frans: diable (fr) m Fries: duvel (fy) Grieks: διάβολος (el) m Hebreeuws: שד (he) m Hongaars: ördög (hu) Indonesisch: setan (id) iblis

IJslands: djöfull (is) m Italiaans: diavolo (it) m Japans: 悪魔 (ja) (あくま, akuma) Koreaans: 악마 (ko) Latijn: diabolus (la) m Maleis: setan (ms) Papiaments: diabel, djabel, djablo Pools: diabeł (pl) m Portugees: diabo (pt) Roemeens: drac (ro) m, diavol (ro) m, naiba (ro) v Russisch: дьявол (ru) m Spaans: diablo (es) m Tsjechisch: ďábel (cs) Vietnamees: ma (vi), quỷ (vi), ma quỷ (vi) Zweeds: djävul (sv) g, jävul (sv) g

Werkwoord

vervoeging van
duivelen

duivel

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van duivelen
   

   • Ik duivel. 

2. gebiedende wijs van duivelen
   

   • Duivel! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van duivelen
   

   • Duivel je? 

Gangbaarheid

• Het woord duivel staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "duivel" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.