kruis

vervoeging van
	kruisen

9. muziekteken

Nederlands

Uitspraak

Geluid: kruis (hulp, bestand)

Woordafbreking

kruis

Woordherkomst en -opbouw

Leenwoord uit het Latijn, in de betekenis van ‘twee balken die elkaar rechthoekig snijden’ voor het eerst aangetroffen in 991 ^[1]
Van het Latijnse crux. ^[2]

Zelfstandig naamwoord

het kruis o

(wiskunde) geometrisch figuur waarin twee rechte lijnen elkaar snijden
constructie van twee onder een hoek aan elkaar vastgemaakte onderdelen
ongeluk of ellende
symbolisch teken (het rode kruis, hakenkruis, Andreaskruis)
(religie) christelijk religieus symbool afgeleid van de kruisiging van Jezus Christus
▸ Als ik de volle maan zie sla ik vreemd genoeg altijd een kruis, kus mijn duim en wijs naar de maan als gebaar van dankbaarheid voor de rijke ervaringen in mijn leven en de mensen om mij heen.^[3]

▸ Ook al ben ik geen katholiek, toch sla ik vaak een kruisje voor mijn borst.^[3]
(militair) militaire onderscheiding
(anatomie) deel van het menselijk lichaam waar de benen samenkomen
(kleding) plaats waar de pijpen van een broek samenkomen
(muziek) teken in de muzieknotatie dat de verhoging van een toon met een halve stap aangeeft
(biologie) achterste deel van paardachtige dieren
(wiskunde) plusteken of maalteken
(medisch) een van de kruisverenigingen
(numismatiek) een van beide zijden van een munt
folterwerktuig.
(scheepvaart) bovendeel van een anker

Synoniemen

[4]: crucifix, kruisbeeld
[9]: kruisteken, verhogingsteken

Antoniemen

[9]: mol, verlagingsteken
[12]: munt

Verwante begrippen

[6] termen uit de faleristiek:

[9] accident, alteratie, herstellingsteken, voorteken, voortekening

Hyponiemen

Afgeleide begrippen

Spreekwoorden

Elk huis(je) heeft zijn kruis(je).

Iedereen heeft zijn eigen persoonlijke problemen, die vaak niet bij anderen bekend zijn

God geeft kracht naar kruis.

Ieder moet zijn eigen kruis dragen.

Men draagt het kruis niet altijd op zijn rug.

[5]: Onze lieve Heer van het kruis bidden.

Twee geloven in een huis is een groot kruis.

Uitdrukkingen en gezegden

[5]: Iemand het (heilig) kruis (achter)nageven

Iemand verwensen; hopen dat bezoek niet terugkomt

[7]: Iemand het kruis uit de broek vragen

[13]: Kruis of munt gooien

Vertalingen

1. geometrisch figuur

4. symbool

5. christelijk religieus symbool afgeleid van de kruiziging van Jezus Christus

Duits: Kreuz ^(de) o, Kruzfix ^(de) o

Oudnoords: fróða v

Verwijzingen

↑ "kruis" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
↑ kruis op website: Etymologiebank.nl
↑ ^3,0 ^3,1
Tim Voors
“Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada”, eBook: Mat-Zet bv, Soest (2018), Fontaine Uitgevers

Werkwoord

kruis

eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van kruisen
- Ik kruis.
gebiedende wijs van kruisen
- Kruis!
(bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van kruisen
- Kruis je?

Gangbaarheid

Het woord kruis staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "kruis" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.^[1]

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

↑ Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

[p{{{1}}}-1] "kruis" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3

[qkruis-2] kruis op website: Etymologiebank.nl

[Alleen,_De_Pacific_Crest_Trail_te_voet_van_Mexico_naar_Canada-3] 3,0 ^3,1
Tim Voors
“Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada”, eBook: Mat-Zet bv, Soest (2018), Fontaine Uitgevers

[4] Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

[1]

[2]

[3]

[1]

4,7,9	enkelvoud	meervoud
naamwoord	kruis	kruisen kruizen
verkleinwoord