op

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  op    (hulp, bestand)
• IPA: / ɔp / (1 lettergreep)

Woordafbreking

• op

Woordherkomst en -opbouw

• erfwoord, als voorzetsel aangetroffen vanaf 777

afkomstig van: Middelnederlands: op Oudnederlands: up Germaans: *upp-

Verwant in Germaans: West: Engels: up (Angelsaksisch: upp), Oudhoogduits: ūf, Fries: op (Oudfries: up, uppa) Noord: Zweeds: upp, Deens op, Noors: opp, (Oudnoords: upp)

• vz [10]: van Frans  sur vz  als in "quatre mètres sur six"

		vnw. bijw.
voorzetselbijwoord		op
persoonlijk		erop
aanwijz.	nabij	hierop
	veraf	daarop
vragend/betrekk.		waarop

Bijwoord

op

de bijwoordelijke vorm van het voorzetsel op, met dezelfde betekenisssen:

1. bijwoordelijk deel van een scheidbaar werkwoord.

   • De temperatuur liep op. 

2. prepositioneel deel van een voornaamwoordelijk bijwoord

   • Die naam staat er al jaren op. 

3. omhoog
4. op weg: een gedeelte van een taak is volbracht

   • Hij was al heel aardig op weg met het schrijven van zijn nieuwe roman. 

Afgeleide begrippen

• 1. samengestelde werkwoorden:

  oplopen, opkijken, opstijgen

Uitdrukkingen en gezegden

• op en af rijden
  (informeel) (Belgisch-Nederlands) heen en terug rijden

1. ▸ De dokter kon niet anders dan er eens zacht mee lachen... en ook oscarke lachte, in de eerste plaats omdat hij zich niet dierf lastig tonen, en in de tweede plaats omdat het, als het zo met woorden werd uitgesproken, toch wel wat belachelijk klonk. Maar het deed hem toch pijn, het belette dat hij verder zijn hart uitstortte... en het deed hem ook bedenken dat een rijkemens nooit een broeder kan worden van iemand die moet op en af rijden naar brussel.

	stellend
onverbogen	op
verbogen	(alleen predicaat)

Bijvoeglijk naamwoord

op

1. volledig verbruikt:

   • Het eten is op. 

2. uitgeput, zonder energie

   • Na die dag wandelen in de bergen was hij echt op. 

3. uit bed

   • Was je al op of bel ik je uit bed? 

Voorzetsel

op

1. aan de bovenkant aanrakend, rustend op, zich bevindend te

   • Het boek ligt op de tafel. 
   • Er staat ook een vaas op tafel. 
   • Haar schip is nog op zee 
   • Wat staat er op dat bord? .

   ▸ Gespannen rende ik naar de enige beschutte plek op de bergtop, een kleine berghut.

   ▸ Vervolgens doet de N-VA-fractie die voorstellen af op basis van argumenten die wellicht de avond voordien op café verzonnen zijn, met een pint in de hand.

2. in de buurt van: dicht op elkaar
3. gelijktijdig met: op dat moment
4. op enig moment gedurende: op een dag
5. dragend als schoeisel: op blote voeten, op voetbalschoenen
6. met gebruik van

   • Deze auto rijdt op diesel. 

7. per (als bepaling van verhouding): 15 op de 100, de auto rijdt 1 op 10. mijl op zeven

   • Negen op de tien Belgen sorteert zijn afval en twee op drie koopt energiezuinige producten. 

   ▸ Vlaanderen heeft bijna geen enkel stiltegebied meer. Een paar jaar geleden berekenden geleerden dat zeven op tien Vlamingen gehinderd werden door het lawaai van wegverkeer, drie op tien door luchtverkeer, een op zeven door industrie en een op twintig door voorbijrijdende treinen. Niet weinig medeburgers krijgen dus hinder uit meer dan één bron te verduren.

8. met een specifieke waarde

   • De thermometer staat op 10 graden. 

9. in een toestand met

   • Ze rijden op de rem. 
   • Zij voelde zich op haar gemak. 

10. (Belgisch-Nederlands) bij (tussen twee getalswaarden die lengte en breedte aangeven)

    ▸ En eigenlijk gaat het maar om één ding: dat wat er op de groene akker gebeurt. Die lap van 60 meter op 110, dáár is het te doen. Ik ben een voetbaltrainer van een voetbalploeg, we zitten hier in een voetbalstadion. Voetbal is het kernwoord.

Opmerkingen

• [1] Het is op een eiland, maar in een plaats.

• Toen ze nog op Texel woonden, duurde de reis langer dan nu ze in Alkmaar wonen. 

• [3] Het is op een moment, maar: in een periode.
• [7] Met het voorzetsel 'op' wordt het lidwoord soms weggelaten: 'zeven op tien mensen', maar als 'van' gebruikt wordt, moet er een lidwoord bij: 'zeven van de tien mensen'. Behalve bij 'een op (de) tien' moet het werkwoord in het meervoud. Toch leest men in Belgische teksten ook 'zeven op de tien mensen is daar niet blij mee'.

Hyponiemen

• (intensivering) doodop

   

acht slaan op achter op achterop afkomen op bergop boven op bovenop buitenop daarbovenop daarop dol op doller op dolst op dubbelop erbovenop eronderop erop ertegenop fokop geen peil kunnen trekken op gelijkop hangop hardop herop hierop hogerop klimop kom op kop op lierop luidop onderop opduvelen rechtop schrokop slokop tegenop vanop verderop volop voorop waarop zich storten op

Afgeleide begrippen

   

een-op-een geen peil op te trekken hand-op-handcontact lik-op-stukbeleid mond-op-mondbeademing mond-op-mondreclame op sterven na dode op sterven na dood op tijd op touw zetten op zoek op-en-neer op-en-top opbaggeren opbakken opbaren opbellen opbergen opbeuren opbeurend opbiechten opbieden opbinden opblazen opblijven opblinken opbloei opbloeien opbod opboksen opbollen opborrelen opbouw opbouwen opbouwend opbraken opbranden opbreken opbrengen opbruisen opcentiemen opdagen opdat opdelen opdelven opdienen opdiepen opdirken opdissen opdoeken opdoemen opdoen opdoffen opdonder opdonderen opdraaien opdragen opdraven opdreunen opdrijven opdringen opdringend opdrinken opdrogen opdrukken opduikelen opduiken opduvel opduvelen opdweilen opeen opeens opeisen opeten opflakkeren opfleuren opflikkeren opfokken opfrissen opgaan opgaand opgang opgave opgebruiken opgeilen opgeld opgeleide opgetogen opgeven opgieten opgooien opgraven opgroeien opgroeiend ophalen ophangen opharken ophebben opheffen ophelderen ophemelen ophijsen ophitsen ophoepelen ophoesten ophogen ophokken ophopen ophouden opjagen opjutten opkalfateren opkijken opkikker opkikkeren opklappen opklaren opklimmen opkloppen opknappen opknopen opkomen opkomend opkopen opkrassen opkrikken opkroppen opkruipen opkrullen opkuisen opkweken oplaag oplaaien opladen oplader oplappen oplaten oplawaai oplazer oplazeren opleggen opleiden oplepelen opletten oplettend opleuken opleven opleveren oplezen oplichten oplijsten oploeven oplopen oplopend oplossen oplossend opluchten opmaat opmaken opmalen opmars opmerkbaar opmerken opmeten opmonteren opnaaien opnemen opneuker opnieuw opnoemen opofferen oponthoud oppakken oppassen oppassend oppeppen opperst oppeuzelen oppiepen oppijpen oppikken opplakken oppleuren opplooibaar oppoetsen oppompen opporren oppositie oppotten opproppen oprakelen opraken oprapen oprecht oprekken oprichten oprijden oprijzen oprispen oprit oproeien oproepen oproer oproeren oprollen oprotten opruien opruiend opruimen oprukken oprukkend opruststelling opscharrelen opschenken opschepen opscheppen opscheren opschieten opschonen opschorsen opschorten opschrift opschrijven opschrikken opschroeven opschrokken opschudden opschuiven opschuren opschutten opslaan opslag opslokken opslomen opslorpen opsluiten opslurpen opsmukken opsnijden opsnorren opsnuiven opsodemieter opsodemieteren opsolferen opsommen opsouperen opspannen opspatten opspelden opspelen opsplitsen opsporen opspraak opspringen opspuiten opstaan opstaand opstal opstand opstap opstapelen opstapje opstappen opstart opstarten opsteken opstekend opstellen opstijgen opstijgend opstijven opstoken opstomen opstoot opstootje opstoppen opstoten opstoven opstrijken opstropen opstuiven opsturen opstuwen optakelen optater optekenen optellen opteren optillen optocht optornen optrede optreden optredend optrekken optrommelen optuigen optutten optyfen opvallen opvallend opvangen opvaren opvatten opvegen opvissen opvlammen opvliegen opvliegend opvoeden opvoedend opvoeren opvolgen opvolgend opvouwen opvragen opvreten opvriezen opvrijen opvrolijken opvullen opwaaien opwaaiend opwaarderen opwaarts opwachten opwarmen opwassen opweek opwegen opwekken opwekkend opwellen opwerken opwerpen opwinden opwindend opwrijven opzadelen opzagen opzeggen opzenden opzetten opzicht opzichter opzichtig opzien opzij opzitten opzoeken opzouten opzuigen opzuipen opzwellen opzwepen opzwepend tot op heden zwart-op-wit

Uitdrukkingen en gezegden

   

als de kat van huis is, dansen de muizen op tafel als een vis op het droge altijd op hetzelfde aanbeeld slaan de kat op het spek binden dol op [1] huilen met de pet op lik op stuk [9] op niets trekken [9] op niks trekken op tijd op touw zetten [9] op z'n janboerenfluitjes op zijn Grieks op zoek tot op heden zich op de hals halen zich storten op op korte termijn op termijn [1] de spijker op de kop slaan geen peil kunnen trekken op geen peil op te trekken [1] nu komt de kat op de koord [9] op zwart gaan (media) niet langer programma's uitzenden [6] op zwart zaad zitten [1] twee handen op één buik [9] op apegapen liggen Op alle slakken zout leggen over alle onbelangrijke dingen/ kleinigheden commentaar hebben/klagen Op de achterste benen staan erg kwaad worden Op de bon geslingerd worden Op de bonnefooi Op de fles gaan failliet gaan Op de grote trom slaan aandacht proberen te krijgen voor diens zaak Op de hak nemen Op de keien staan werkloos zijn Op de koffie komen zonder afspraak ergens heen gaan Op de koop toe nemen Een onbedoeld gevolg accepteren Op de kop af zijn precies, exact Op de kop tikken voor een goede prijs iets kopen Op de lat kopen zonder te betalen iets kopen en daarmee schulden maken Op de neus kijken verrast zijn Op de oude voet verdergaan / voortgaan Op dezelfde manier als voorheen doorgaan met een bepaalde activiteit Op de penning zijn gierig zijn Op de pof Op de pof komen iets kopen zonder direct te betalen Op de poot spelen bij de kleinste tegenslag flink tekeergaan/razen Op de proppen helpen iemand steunen en verder helpen Op de proppen komen Iets vertellen Op de schobberdebonk leven dakloos zijn en/of bedelend leven Op de schop Op de schopstoel zitten de grootste hebben kans ontslagen te worden Op de spits drijven te strak een standpunt aanhouden Op de valreep Op de voet volgen stap voor stap volgen Op de wip zitten de eerste zijn die ontslagen kan worden ofwel: de doorslag geven met iemands stem Op de woorden passen. Op dezelfde leest geschroeid zijn erg op elkaar lijken Op dezelfde voet voortzetten op dezelfde manier Op dreef zijn erg goed actief zijn Op een droogje zitten op visite zijn en niks te eten of drinken krijgen Op een houtje bijten niets te eten hebben Op een oor gevild bijna klaar zijn Op een oude fiets moet je het leren Het is niet nodig om iets te oefenen of een vaardigheid aan te leren door gebruik te maken van het allernieuwste materiaal Op een schoen en een slof aankomen niets hebben en ergens komen Op een strowis komen aandrijven helemaal berooid en arm ergens komen Op eigen houtje Op eigen wieken drijven zich volledig kunnen redden van het geld dat iemand verdient Op elk potje past een dekseltje. bij iedereen en alles past wel iemand of iets Op elkaar lijken als twee druppels water precies op elkaar lijken Op fluweel zitten het erg goed en gemakkelijk hebben Op geen stukken na (halen) met grote achterstand iets niet halen Op gespannen voet (zijn) moeilijk met elkaar omgaan, ruzie Op goede voet staan met iemand Vriendschappelijk of vertrouwelijk met iemand om kunnen gaan Op grote voet leven veel geld uitgeven Op halfzeven Op het kussen zitten/geraken Een baan in de regering hebben en daarmee weten hoe moeilijk het is een land te besturen Op het matje moeten komen Op het nippertje Op het scherp / scherpst van de snede Op het verkeerde paard wedden Ergens ten onrechte op rekenen Op het vinkentouw zitten Op het zondaarsbankje zitten iemand die vertelt wat die zelf verkeerd gedaan heeft, datgene opbiechten Op hete/gloeiende kolen zitten Veel haast of spanning hebben Op heterdaad betrappen iemand ergens mee betrappen waar die op dat moment mee bezig is Op hetzelfde aambeeld hameren steeds over hetzelfde onderwerp praten Op iemand staat kunnen maken op iemand kunnen vertrouwen/rekenen Op iets dood blijven erg belust op iets zijn (bv geld -> gierig) Op je lauweren rusten Op je tandvlees lopen Op losse schroeven staan helemaal niets zeker zijn Op poten staan In een brief nergens omheen praten Op rotsen ploegen iets doen wat vergeefse moeite is Op rozen zitten erg gelukkig zijn en goed hebben Op staande voet (ontslagen worden) direct Op stang jagen Op stapel zetten beginnen met iets Op stel en sprong Op stel en sprong vertrekken/gaan onmiddellijk vertrekken/gaan Op streek helpen op gang helpen Op til zijn dingen zijn op dit moment gaande (met name veranderingen) Op twee gedachten hinken geen beslissing kunnen nemen tussen oplossingen Op verhaal komen uitrusten en op krachten komen Op voet van oorlog zijn/leven erge ruzie hebben Op z'n elfendertigst Op zijn achterste poten staan Vreselijk boos worden Op zijn baadje krijgen een pak slagen krijgen Op zijn dak krijgen van iemand last krijgen Op zijn dooie akkertje Op zijn duimpje kennen iets erg goed kennen Op zijn hoede (of quivive) zijn voorzichtig zijn omdat het niet helemaal vertrouwd wordt Op zijn lauweren rusten niets doen en genieten van de vrije tijd Op zijn neus kijken beteuterd zijn / onaangenaam verrast zijn Op zijn nummer zetten zeer duidelijk maken dat iets erg ongewenst is Op zijn paasbest Op zijn paasbest zijn Op zijn best gekleed en goed verzorgd zijn Op zijn pootjes terecht komen Het komt vanzelf wel voor elkaar Op zijn stokpaardje zitten een liefhebberij zijn Op zijn strepen staan Op zijn stuk staan zich niet laten ompraten en bij de eigen mening blijven Op zijn tellen passen zeer goed opletten om niets fout te doen Op zijn vet teren leven van gespaard geld op de stoep staan op het verkeerde paard wedden een slechte beslissing nemen Aken en Keulen zijn niet op één dag gebouwd. voor een uitgebreide klus heb je meer tijd nodig Alle / aller ogen zijn gericht op Kwatta Alle gekheid op een stokje. nu even serieus of nu tijd voor de waarheid Alleen de zon gaat voor niets op. voor welvaart moet gewerkt worden, niks is gratis Alles op alles zetten risico's nemen om iets voor elkaar te krijgen Alles op één kaart zetten Risico vergroten door één ding uit te kiezen in plaats van meerdere Alles op haren en snaren zetten de uiterste best voor iets doen Alles op het spel zetten alles inzetten en mogelijk alles verliezen Als Pasen en Pinksteren op één dag vallen Iets wat nooit zal gebeuren Als de kat van huis is, dansen de muizen op tafel. als een gezaghebber niet aanwezig is, wordt daar gretig gebruik van gemaakt Als de vos de passie spreekt, boer pas op je kippen (ganzen). pas op voor slijmballen, ze willen altijd wat van je; als een bedrieger vrome dingen zegt moet je extra voorzichtig met deze persoon zijn Als een bok op de haverkist Als een slak op een teerton Erg traag zijn Als een tang op een varken slaan iets heeft totaal niets met een besproken onderwerp te maken Als een vis op het droge (zijn/voelen) ergens zich helemaal niet thuis voelen Als een vlag op een modderschuit staan ergens helemaal niet bij passen Als men over de duivel spreekt, dan trapt men hem op zijn staart. het over iemand hebben en die dan plots tegen het lijf lopen, of iets gebeurt terwijl je het er net over had Boter op je hoofd hebben zelf ook schuldig zijn Daar kan je gif/vergif op innemen je kunt er zeker van zijn dat iets zo is of gaat gebeuren Dat is koren op zijn molen. iets komt uitstekend van pas op het goede moment. Dat slaat als een knots op een kangoeroe Dat choqueert je Dat slaat als een tang op een varken Dat slaat nergens op De bietenbrug op gaan De boer op gaan de (niet-fysieke) markt opgaan om iets te verkopen De bokkepruik op hebben een humeur hebben, bv ochtendhumeur De dader ligt op het kerkhof. er is niemand die weet wie de dader is De hand op iets leggen Ergens aan kunnen komen De hort op zijn op pad zijn De juiste man op de juiste plaats zijn zeer geschikt zijn voor het werk De kat op het spek binden De klap op de vuurpijl Een verrassing De kous op de kop krijgen De kroon op het werk zetten Het werk prachtig voltooien De olie in de lamp is op. het geld is op De pik op iemand hebben Bij een kans het niet nalaten iemand steeds te pesten De puntjes op de i De puntjes op de i zetten De laatste details toevoegen of heel precies werken De vinger op de wond leggen precies aangeven waar het probleem zit Die vlieger gaat niet op. die gedachte gaat niet lukken Een bril op de neus krijgen geen vrij uitzicht of vrije ruimte meer hebben Een druppel op de gloeiende plaat zijn zeer onvoldoende zijn om iets op te lossen Een dubbeltje op zijn kant zijn. een gevaarlijke situatie zijn en maar net goed gaan Een gouden dak op het huis hebben wonen in een huis dat gebouwd is met geleend geld Een kat komt altijd op z'n pootjes terecht. ingewikkelde en vervelende dingen kunnen vanzelf weer voor elkaar komen Een oogje hebben op iemand Verliefd zijn op iemand Een schip op het strand is een baken in zee. van de fouten die anderen hebben gemaakt kun je zelf veel leren Een slok op een borrel schelen een groot verschil maken Een vlag op een modderschuit iets moois op iets lelijks, bijvoorbeeld in de mode Een zilveren dak op het huis hebben wonen in een huis dat gebouwd is met geleend geld Er is geen pot zo scheef, of er past wel een deksel op. ook voor een minder mooi meisje is er een man te vinden Er zijn kapers op de kust. er zijn meer mensen die belangstelling hebben. Ergens op aankunnen Ergens op gebrand zijn iets heel erg fijn vinden en ernaar streven Ergens (geen) acht op slaan Ergens een stempel op drukken duidelijk je invloed ergens laten gelden Ergens geen hoge pet van op hebben geen hoge verwachting hebben van iets Ergens geen peil op kunnen trekken niet op iemand af kunnen gaan Ergens prat op gaan erg trots over iets zijn en erover opscheppen Gauw op de teentjes getrapt zijn erg gauw boos en beledigd zijn Geen haar op mijn hoofd die daar aan denkt. ergens helemaal niets voor voelen Geen hoge pet van iemand op hebben denken dat die andere persoon niet veel kan Gekken en dwazen schrijven hun namen op muren (of deuren) en glazen. mensen die het minst te melden hebben, schreeuwen vaak het hardst Gloeiende kolen op iemands hoofd stapelen Iemand die jou vijandig gezind is, vriendelijk tegemoet treden, waardoor hij beschaamd gemaakt wordt. (Bron: Bijbel en Cultuur) Gouden appels op zilveren schalen zijn iets is erg prachtig/goed/verstandig (verwoord) Grip / greep op iets krijgen Haar op de tanden hebben erg moedig zijn in het geven van een mening Het op de heupen hebben slecht gehumeurd raken/zijn Het op de klompen aanvoelen achterafgepraat - Dat had men kunnen weten Het op iemand begrepen hebben iemand is altijd de pineut Het op iemand gemunt hebben steeds dezelfde persoon die ergens last van heeft Het op iemand niet begrepen hebben iemand niet vertrouwen Het op je heupen krijgen Het geld groeit niet op de rug geld komt niet zomaar binnen, er moet hard voor gewerkt worden Het hart op de rechte plaats hebben eerlijk zijn Het hart op de tong dragen direct zeggen wat iemand denkt, ongeacht of dat slim is of niet Het zijn twee handen op een buik ze denken precies gelijk Holland op z'n smalst Huizen op iemand kunnen bouwen sterk op iemand kunnen vertrouwen Ieder vist op zijn getij. iedereen doet zijn dingen wanneer hem dat het beste uitkomt Iemand op de hak nemen iemand er van tussen nemen of over iemand praten in uiting van spot Iemand op de hielen zitten iemand bijna te pakken hebben Iemand op de hoogte houden. Iemand op de kast jagen Iemand boos maken Iemand op de pijnbank leggen Iemand het moeilijk maken en daarmee dwingen iets te doen Iemand op de proef stellen Iemand testen om te zien of die te vertrouwen is of het aan kan Iemand op de vingers kijken steeds kijken wat iemand doet, en of die het goed doet Iemand op de vingers tikken een standje geven Iemand op handen dragen grote bewondering hebben voor iemand Iemand op het goede spoor zetten Goede raad geven Iemand op het matje roepen iemand bij zich laten komen en om uitleg vragen waarom iets zo gedaan is Iemand op sleeptouw nemen omdat iemand het alleen niet lukt diegene helpen ofwel: iemand steeds maar dingen beloven zonder die na te komen ofwel: iemand gebruiken voor eigen belang zonder dat die het doorheeft Iemand op stang jagen/rijden iemand kwaad maken ofwel: iemand strak in de gaten houden en controleren Iemand op woord geloven. Iemand op z'n hand hebben iemand hebben die hem steunt Iemand op zijn falie geven Iemand op zijn vestje spuwen een standje geven en ongenoegen over iemand uiten Iemand op zijn zeer trappen ergens over praten wat door iemand als erg onplezierig ervaren wordt Iemand de pen op de neus zetten Streng ondervragen of aanpakken Iemand de stuipen op het lijf jagen iemand erg laten schrikken en/of bang maken Iemand een bril op de neus zetten iemand dwingen gehoorzaam te zijn Iemand een veer op de hoed steken iemand vertellen dat die z'n werk goed gedaan heeft Iemand het mes op de keel zetten allerlei middelen gebruiken om iemand onder druk te zetten Iemand iets op de mouw spelden iemand iets wijsmaken Iemand iets op een briefje geven ergens zeker van zijn Iemand iets op zijn brood geven iemand onvriendelijk iets verwijten Iemand tot op zijn hemd uitkleden alles van iemand afnemen ofwel: een te hoge prijs laten betalen Iets op afstand houden. Iets op de keeper / keper beschouwen Iets op de keper beschouwen Iets nauwkeurig bekijken Iets op de kop tikken Iets op de lange baan schuiven iets uitstellen Iets op een procrustusbed leggen Een regeling zo toepassen dat hij er voordeel van heeft Iets op het hart hebben iets te vertellen hebben Iets op het tapijt brengen over een onderwerp beginnen (te praten) Iets op je buik schrijven Iets op je lever hebben dat je nog iets wilt uiten, dat er iets is dat je heel erg dwars zit en dat gezegd moet worden Iets op je slofjes afkunnen ergens niet voor hoeven inspannen Iets op je vingers kunnen natellen iets erg gemakkelijk kunnen nagaan/checken Iets op peil houden. Iets op touw zetten iets organiseren Iets op zijn kerfstok hebben verkeerde dingen gedaan hebben Iets op zijn lever hebben iets willen vragen/zeggen ofwel: iets verkeerds gedaan hebbe Iets of iemand op de korrel nemen Kritiek op iets of iemand hebben Iets zwart op wit hebben het op papier hebben staan In / op de bres staan / springen In het veen ziet men niet op een turfje. wie rijk is let niet op een euro meer of minder Je schaapjes op het droge hebben Laten we het daar maar op houden. Lelijke streken op zijn kompas hebben gemene en lelijke streken uithalen Leven als een luis op een zeer hoofd het fantastisch goed hebben Lik op stuk Meer pijlen op zijn boog hebben meer kunnen dan reeds laten zien Met Sint Juttemis als de kalveren op het ijs dansen Nooit! (Sint Juttemis valt op 17 augustus, en dan ligt er geen ijs) Met de hand op het hart eerlijk en gemeend Met de helm (op) geboren zijn de toekomst kunnen voorspellen Met de kippen op stok gaan vroeg naar bed gaan Met de kous op de kop thuiskomen teleurgesteld thuiskomen Met een kanon op een mug schieten Ophef maken om niks Met het zout komen als het ei op is. met een oplossing komen als het probleem er niet meer is Met iets op de proppen komen Mijl op zeven Mijl op zeven zijn een grote omweg zijn Niet op mijn weg liggen ergens niets mee te maken hebben of niet mee willen bemoeien Niet op zijn mondje gevallen zijn precies duidelijk maken hoe iemand over iets denkt Niet zuiver op de graat zijn niet te vertrouwen zijn Nog niet op eigen benen kunnen staan nog niet zichzelf volledig zelfstandig kunnen redden Nul op het rekest krijgen iets wordt afgewezen Olie op de golven gieten door iets te zeggen of doen de mensen rustiger laten worden Spijkers op laag water zoeken uitermate achterdochtig zijn ofwel: onprettige opmerkingen maken over onbelangrijke zaken Te veel hooi op de vork nemen meer willen doen dan je aankan, te veel werk op zich nemen, de hoeveelheid werk niet aankunnen Tegen de klippen op gaan aan een stuk doorgaan (met liegen) Tuk op iets zijn iets erg graag lusten of dol op zijn Twee handen op één buik zijn het altijd met elkaar eens zijn Van de bok op de ezel gaan snel van onderwerp wisselen zonder rode draad Van de hak op de tak springen steeds weer van onderwerp wisselen en geen duidelijke rode draad in een verhaal hebben Van de os op de ezel springen steeds van onderwerp veranderen Veel noten op zijn zang hebben veel eisen en wensen dat aan alle verlangens wordt voldaan Voor niets gaat de zon op. alles kost geld en moeite, behalve datgene wat van de zon komt Vurige kolen op iemands hoofd stapelen Wie boter op zijn hoofd heeft moet niet in de zon gaan lopen. als je zelf iets gedaan hebt wat verkeerd is, moet je een ander niet van beschuldigen als die hetzelfde gedaan heeft Wie het onderste uit de kan wil hebben, krijgt de deksel op de neus. iemand die te begerig is loopt grote kans niets te krijgen Wie zijn billen brandt, moet op de blaren zitten. als je iets doms doet, moet je de gevolgen dragen (liefst zonder klagen) Zich op de vlakte houden niet uitkomen voor de eigen mening Zich op glad ijs wagen/begeven ergens over gaan praten waar die weinig van af weet Zijn schaapjes op het droge hebben de zaken op orde hebben of voldoende hebben om niet meer te hoeven werken Zijn woorden op een goudschaaltje wegen pas dingen zeggen als die uitgebreid overdacht zijn Zo op het oog Afgaand op een oppervlakkige indruk Zo veeg zijn als een luis op een kam. In groot gevaar zijn. Zwaar op de hand zijn allerlei risico's zien en met vele bezwaren (of dit aan moeten horen) Zwaar op de maag liggen iets een erg moeilijk probleem vinden beslag leggen op iets brood op de plank hebben genoeg hebben om van te leven de dood op het lijf jagen iemand heel bang maken de prins op het witte paard de ideale man om mee te trouwen een beroep op iets of iemand doen vragen of iemand iets kan doen haaks op iets staan iemand met de neus op de feiten drukken iemand iets duidelijk maken iets op je brood / bord krijgen ergens van beschuldigd worden

Vertalingen

    1. aan de bovenkant aanrakend, rustend op   

Engels: on (en) Frans: sur (fr) Ido: sur (io) Nedersaksisch: op (nds)

Oudnoords: á Russisch: на (ru) + prepositioneel (na) Tsjechisch: na (cs) Vietnamees: trên (vi), ở trên (vi)

Vertalingen

    3. omhoog   

Engels: up (en)

Vietnamees: lên (vi)

    op korte termijn   

Duits: kurzfristig (de)

    op termijn   

Duits: irgendwann (de)

Anagrammen

• po

Gangbaarheid

• Het woord op staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "op" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Achterhoeks

Voorzetsel

op

1. op; aan de bovenkant aanrakend, rustend op

Deens

Uitspraak

• Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
• IPA: / ˈʌb /

Woordafbreking

• op

Woordherkomst en -opbouw

• Afkomstig van het Oudnoorse woord upp.

Bijwoord

op

1. op
2. boven
3. omhoog
4. naar

Afgeleide begrippen

• fyr op
• holde op
• op til ... års
• rippe op i såret

Verwijzingen

• op in:
  Det Danske Sprog- og Litteraturselskab
  Den Dankse Ordbog op website:ordnet.dk

Drents

Voorzetsel

op

1. op; aan de bovenkant aanrakend, rustend op

Gronings

Voorzetsel

op

1. op; aan de bovenkant aanrakend, rustend op

Nedersaksisch

Voorzetsel

op

1. op; aan de bovenkant aanrakend, rustend op
2. op; gelijktijdig met: op dat moment

Schrijfwijzen

• up

Stellingwerfs

Voorzetsel

op

1. op; aan de bovenkant aanrakend, rustend op

Twents

Voorzetsel

op

1. op; aan de bovenkant aanrakend, rustend op

Urkers

Voorzetsel

op

1. op; aan de bovenkant aanrakend, rustend op
2. op; gelijktijdig met: op dat moment

Veluws

Voorzetsel

op

1. op; aan de bovenkant aanrakend, rustend op

Westfaals

Voorzetsel

op

1. (Zuidwestfaals) op; aan de bovenkant aanrakend, rustend op

Schrijfwijzen

• up