spits

vervoeging van
	spitsen

Nederlands

Uitspraak

Geluid: spits (hulp, bestand)
IPA: / spɪts / (1 lettergreep)

Woordafbreking

spits

Woordherkomst en -opbouw

zn: vermenging van Middelnederlands spitse zn "puntig uiteinde" en Duits Spitze "top van berg of toren" ^[1] ^[2] ^[3]
- [2] in de betekenis ‘meest aanvallende voetballer’ aangetroffen vanaf 1970 ^[3]
- [5] van Duits Spitz in de betekenis ‘hond van een bepaald ras’ aangetroffen vanaf 1867 ^[3]
- [6] (verkorting) van spitsbroeder ^[4]
bn: via Middelnederlands spits van Duits spitz bn , op te vatten als afgeleid van spit met het achtervoegsel -s, in de betekenis van ‘puntig’ aangetroffen vanaf 1542 ^[5] ^[2] ^[3]
ww: spitsen ww zonder de uitgang -en

Zelfstandig naamwoord

de spits v / m

(verkeer) grote drukte in het verkeer op terugkerende tijdstippen
- Hij ging in de spits naar zijn werk.
(sport) binnen een ploeg een aanvallende speler die een positie opzoekt waarin hij een doelpunt kan maken
- Van de aanvallers is de spits meestal diegene die de meeste doelpunten maakt.
▸ Even later tekende Lewandowski wel voor zijn tiende Champions League-treffer. Oud-Ajacied Maximilian Wöber ging het duel met de Poolse spits veel te lomp in, waarna Lewandowski zijn zelf verdiende strafschop snoeihard in de linkerhoek schoot: 1-0.^[6]
(scheepvaart) klein vrachtschip, binnenschip (ook wel gebruikt als woonboot)
(bouwkunde) scherp, puntig uiteinde, hoogste punt
- De spits van de kerktoren.

de spits m

type hond met een spitse snuit, opstaande, vrij kleine oren, een dichte, afstaande vacht, een tamelijk steile achterhand en een krullende staart
(verouderd) beste vriend

spits m, o

eerste stoot van een aanval (alleen nog in uitdrukkingen)

Synoniemen

[4] punt zn (1), tip zn (1), top zn (1)
[6] boezemvriend

Hyponiemen

[2] (intensivering) hyperspits
[5] kees, keeshond, spitshond

Afgeleide begrippen

Verwante begrippen

hoogtepunt
[4] neus, piek, uiterste

Uitdrukkingen en gezegden

[7] de/het spits afbijten
als eerste met iets beginnen
[7] de/het spits bieden aan
krachtig verzet bieden tegen
[4] op de spits drijven
iets tot het uiterste doordrijven of laten escaleren

Vertalingen

1. grote drukte in het verkeer op terugkerende tijdstippen

Duits: Stoßzeit ^(de), Spitze ^(de)
Engels: rush hour ^(en), peak hour ^(en)
Frans: heure de pointe ^(fr) v

Portugees: hora do rush ^(pt) v
Spaans: hora punta ^(es) v, hora pico ^(es) v
Tigrinya: መኪና ዝበዝሓሉ እዋን ^(ti), ግዜ ዋሕዚ ^(ti)

2. binnen een ploeg een aanvallende speler die een positie opzoekt waarin hij een doelpunt kan maken

Italiaans: attaccante ^(it) m
Portugees: avançado ^(pt), (Brazilië) atacante ^(pt) m
Spaans: delantero ^(es) m
Zweeds: anfallare ^(sv) g

3. klein vrachtschip, binnenschip (ook wel gebruikt als woonboot)

Duits: Frachtkahn ^(de) m
Engels: barge ^(en)

Frans: péniche ^(fr) v
Spaans: barcaza ^(es) v

4. scherp, puntig uiteinde

Duits: Spitze ^(de) v
Engels: peak ^(en), point ^(en), summit ^(en), tip ^(en)
Frans: pointe ^(fr) v, bout ^(fr) m

Portugees: ponta ^(pt) v
Spaans: cima ^(es) v, punta ^(es) v, vértice ^(es) m

5. type hond met een spitse snuit

Duits: Spitz ^(de) m
Engels: spitz ^(en)

Frans: spitz ^(fr) m
Spaans: lulú de Pomerania ^(es) m

Bijvoeglijk naamwoord

spits

in een punt uitkomend
- Hij kreeg de spitse pijl in zijn been.
scherpzinnig
- Ze gaf hem weer zo'n spits antwoord.

Verwante begrippen

[2] pienter, puntig, scherpzinnig, schrander, snugger, vernuftig

Vertalingen

1. in een punt uitkomend

Duits: spitz ^(de)
Engels: pointed ^(en), spiked ^(en)

Frans: pointu ^(fr)
Spaans: puntiagudo ^(es)

2. scherpzinnig

Duits: scharfsinnig ^(de)
Engels: astute ^(en), shrewd ^(en)

Frans: pointu ^(fr), incisif ^(fr)
Spaans: perspicaz ^(es)

Werkwoord

spits

eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van spitsen
- Ik spits.
gebiedende wijs van spitsen
- Spits!
(bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van spitsen
- Spits je?