Gebruiker:Quichot/tuinieren3

Mier

Schade	Afgebeten wortels en stengels. Opgegraven zaad.
Nut	Alleen als mieren een plaag gaan vormen, ga je ze bestrijden. Mieren hebben ook een nuttige functie doordat ze graag bladluizen eten en ook schimmels worden door mieren gegeten.
Gevoelige planten	Roos.
Preventieve maatregel	Mieren hebben een hekel aan boerenwormkruid, goudsbloem, lavendel, marjolein en tijm. Ook kan je de bodem mulchen met tomatenblad, varens, veldsla. Plant lavendel bij de rozen.
Bestrijding	Plantengier spuiten.

Miljoenpoot

Schade	Vraat aan planten en vruchten.
Nut	Miljoenpoten spelen een belangrijke rol in een ecosysteem door het opruimen van grote hoeveelheden dood plantaardig materiaal.
Gevoelige planten	Aardbei, bloemen en komkommer.
Natuurlijke vijanden	Egel, kevers, kikkers en vogels.
Preventieve maatregel	Bij langdurig nat weer kan een schadelijke vermeerdering optreden van miljoenpoten. Stuif gesteentenmeel op de planten.
Bestrijding	Met halve aardappels of omgekeerde bloempotten kan je ze vangen en ergens loslaten waar ze geen kwaad kunnen doen.

Mol

Halfgekookte ui met water over de molshoop of in de gang gieten (alleen bij overlast, mollen horen thuis in de bio/eko tuin)

Bestand:Gezocht

plaatje

Gevoelige planten	gevoelig
Preventieve maatregel	vooraf
Bestrijding	tijdens

Muis

Rosse woelmuis.

Schade	De rosse woelmuizen eten plantaardig voedsel als zachte zaden, vlezige vruchten, bladeren, kruiden en boomschors (tot op vijf meter hoogte), aangevuld met paddenstoelen, mossen, wortels, knoppen en gras. Verder wormen en die zijn weer nuttig voor de tuin.
Nut	Nuttig zijn ze ook want ook insecten en slakken staan op de menulijst.
Natuurlijke vijanden	Uil, vos en wezel.
Preventieve maatregel	Leg gedroogde stukjes zonnebloem voor de bloei in het muizengat. Plant witte klaver om bomen en keizerskroon of wolfsmelk als randbeplanting. Muizen houden ook niet van knoflook, narcis en hondstong.

Pad

Gewone pad.

Perzikbladwesp

Bestand:Gezocht

plaatje

Gevoelige planten	gevoelig
Preventieve maatregel	vooraf
Bestrijding	tijdens

Pissebed

Pissebedden.

Schade	Afgeknaagde kiemplanten en vreetgaten in blad, stengel en wortels van planten.
Gevoelige planten	Kiemend zaad.
Natuurlijke vijanden	Spitsmuis.
Preventieve maatregel	Laat geen rottende delen liggen en verstuif gesteentenmeel.
Bestrijding	Je kan vallen uitzetten van uitgeholde aardappels en vochtige jute zakken.

Preimot

Schade	Aan het blad zijn sporen van vraat te zien en er zijn gangen in de plant. De hartbladeren sterven af.
Gevoelige planten	Prei en ui.
Preventieve maatregel	Combinatieteelt met selderie en wortel. Gieten met heermoesgier bij de planten.
Bestrijding	Het zieke blad afsnijden. Spuiten met heermoesgier.

Preivlieg

Preivlieg veroorzaakt knobbeltjes op de steel van de prei, verwijder de aangetaste planten en vernietig ze.

Pruimenmot

Schade	Gaatjes in het vel van de pruim en vreetsporen binnenin. Verder uitwerpselen in de gangen en pruimen die afvallen.
Gevoelige planten	Pruim.
Natuurlijke vijanden	vogels.
Preventieve maatregel	Zieke vruchten oprapen en verwijderen.

Regenworm

Bestand:Gezocht

plaatje

Gevoelige planten	gevoelig
Preventieve maatregel	vooraf
Bestrijding	tijdens

Ritnaald

Schade	Afgevreten wortels en jonge planten. In aardappel en wortel zichtbare gaten.
Gevoelige planten	Aardappel, sla.
Natuurlijke vijanden	Loopkever, mol, pad, spitsmuis en vogels.
Preventieve maatregel	Houd de grond goed los.
Bestrijding	Vallen maken van halve aardappel of wortel. Gebruik sla als lokplant die je, als ze verwelkt, voorzichtig uitgraaft en de ritnaalden vangt en aan de vogels voert.

Rups

Bij aanraking van de koningspagerups verschijnen als afweermeganisme de twee oranje hoorntjes.

Gevoelige planten	Veel planten zijn gevoelig voor rupsenvraat.
Natuurlijke vijanden	Vogels.
Preventieve maatregel	Twee keer per jaar spuiten met kruidenoplossing en/of maerl.
Bestrijding	Vogels lokken.
Lokkende planten	Veel rupsen hebben een favoriete plant. Zo laat wat brandnetels staan om het koolwitje weg te lokken van je koolgewassen.

Schaap

Bestand:Gezocht

plaatje

Gevoelige planten	gevoelig
Preventieve maatregel	vooraf
Bestrijding	tijdens
Meer info:	Wikibooks: Huisdierengids schaap

Schildluis

Wollig dopluis in een moerbei. Één van de 7000 soorten schildluizen.

Schade	Er blijven korsten van harde schildjes van de luis op de takken en stammen achter. Verder is er zuigschade.
Gevoelige planten	Vruchtbomen vooral appel, peer en perzik. Verder roos.
Preventieve maatregel	Stammen insmeren met Preicobact.
Bestrijding	Stammen afborstelen.

Slak

Segrijnslak.

Schade	Het menu bestaat voornamelijk uit jonge, groene planten of scheuten, wat schade veroorzaakt aan planten.
Nut	Veel soorten zijn belangrijke opruimers die ten onrechte als schadelijk worden gezien.
Gevoelige planten	Alle jonge planten.
Natuurlijke vijanden	Vogels
Preventieve maatregel	Slakken houden niet van dennennaalden en houtskool, rottend eikenblad en eikenschors. Strooi die tussen je dierbare plantjes. Afwerende planten zijn verder hysop, knoflook, mosterd, oostindische-kers, salie, tijm, ui.
Bestrijding	Graaf een conservenblikje met een bodem bier in de grond, de slak wordt daardoor aangetrokken, valt erin en verdrinkt. Dierenvrienden kunnen merels en andere slakkenetende vogels (vooral Franse ;-) lokken door veel slakken te laten leven.

Spint (mijt)

Schade	Bij 'Rode spint' zijn onder tegen het blad mijtenkolonies te zien en treedt een bruinachtige verkleurig op, het weefsel valt weg en het blad valt af. Bij gewone spintmijt zijn er kleine witte vlekken en fijn spinsel aan de onderzijde van het blad. Bij aardbei is een misvorming van het blad, bloemen en knoppen te zien.
Gevoelige planten	Aardbei, boon, chrysanten, hennep, hortensia, komkommer, paprika, passiebloem, pompoen, vruchtbomen en kasculturen.
Natuurlijke vijanden	Roofmijt en roofwants.
Preventieve maatregel	Alle biologische verzorging helpt prventief. Geef compost en gesteentenmeel. Een kruidenoplossing van brandnetel en heermoes helpt ook evenals mulchen. Aardbei in mengteelt met ui en knoflook. Kassen luchten, ook 'koude' kassen of bakken moeten af en toe gelucht worden.
Bestrijding	Zieke plantdelen vernietig je. Spuit met een koude watrestraal in de zon de aangetaste plant af en behandel daarna met de kruidenoplossing. Indien ernstig kan ook een Zeep-spiritus oplossing worden gespoten.

Thrips

Een paar van de 5000 soorten.

Schade	Lichte vlekken op het blad, onderkant ziet er vies uit. Tripsen voeden zich met sappen uit cellen van verscheidene soorten planten en dieren door gaatjes in de cel te prikken en de inhoud op te zuigen.
Nut	Andere soorten tripsen voeden zich met sappen uit andere insecten of mijten en worden nuttig bevonden.
Gevoelige planten	Erwt en ui. Vooral bij warm weer.
Preventieve maatregel	Zorg voor teeltwisseling en luchtige standplaatsen. Houd de gewassen gelijkmatig vochtig en zaai vroeg in het jaar.

Uienvlieg

Maden van de uienvlieg.

Schade	De maden vreten de bollen en het blad van binnenuit aan waarna rotting volgt.
Gevoelige planten	Knoflook, prei en ui.
Preventieve maatregel	Cominatieteelt met wortel. Vermijdt gebruik van stinkende mest. Vermijdt zaai tijden de vlucht van de vlieg (april/mei).
Bestrijding	Stuif gesteentenmeel over de pootuitjes en gebruik kruidenthee van alsem en boerenwormkruid. Aangetaste planten verbranden.

Valse meeldauw

Zie Meeldauw

Veenmol

Veenmol.

Schade	Afgevreten wortels en knollen.
Nut	Soms ook nuttig, eet andere insecten, maar ook de wormen.
Gevoelige planten	Vooral jonge zaaisels in de bak of kas.
Natuurlijke vijanden	Merel, mol, spitsmuis, spreeuw.
Preventieve maatregel	Gangen opgraven en de nesten vernielen om plagen te voorkomen. Een glas ingraven tot de rand helpt om ze te vangen. Ze vallen er in en kunnen er niet meer uit klimmen.

Vleermuis

Bestand:Gezocht

plaatje

Gevoelige planten	gevoelig
Preventieve maatregel	vooraf
Bestrijding	tijdens

Vlieg

Vlieg.

Preventieve maatregel	Plant basilicum, boerenwormkruid en notenbomen om vliegen te weren. Vooral een walnoot bij het terras is aan te bevelen.

Vlinder

Bestand:Gezocht

plaatje

Gevoelige planten	gevoelig
Preventieve maatregel	vooraf
Bestrijding	tijdens

Vruchtbladroller

Bestand:Gezocht

plaatje

Gevoelige planten	gevoelig
Preventieve maatregel	vooraf
Bestrijding	tijdens

Vogel

Een nieuwsgierige huismus.

Schade	In sommige periodes zijn vogels lastig omdat de vruchten opeten die we eigenlijk voor onszelf bestemd hebben.
Nut	Vogels zijn leuk om naar te kijken, we genieten van hun zang, ze vespreiden (soms over grote afstand) zaden en veel vogels eten een enorme hoeveelheid (schadelijke en hinderlijke) insecten en andere beesten. Je lokt ze dus door te zorgen dat ze kunnen nestelen. Maak onderkomens zoals vogelhuisjes.
Gevoelige planten	Vooral gewassen met zacht, rijp fruit (kersen, bessen, druiven, e.d.) zijn het doelwit.
Preventieve maatregel	Lang voordat de vruchten rijp zijn kan je stukjes aluminiumfolie, trildraad of zwarte garendraden in de struiken hangen. Vogelnetten helpen het best, maar is helaas moeilijk bij bomen als bijvoorbeeld de kers. Span de netten strak over een houten geraamte zodat de vogels niet verstrikt raken. Vooral zwarte of groene netten zijn af te raden, blauwe zijn beter omdat de vogels dat vanuit de lucht aanzien voor water en dus niet zullen landen (en nu maar hopen dat de reiger niet op je aardbeien netje land. Kattekruid lokt katten wat ook vogels afschrikt al wordt er dan soms wel een gegrepen.
Bestrijding	Vogels bestrijdt je natuurlijk niet.

Wittevlieg

Witte vlieg aan de onderzijde van een blad.

Schade	Zuigvlekken aan het blad en roetdauw door afscheiding. Waar te nemen door kolonies witte, gevleugelde insecten aan de onderzijde van het blad.
Gevoelige planten	Vooral in de bak of kas bij tomaten en komkommer, buiten op kool.
Natuurlijke vijanden	Sluipwesp.
Preventieve maatregel	De bak en kas regelmatig goed luchten. Zaai afrikaantjes.
Bestrijding	Spuiten met brandnetelaftreksel en koud water.

Woelmuis

Woelmuis.

Preventieve maatregel	Plant narcissen rond (fruit)bomen.

Woelrat

Woelrat.

Preventieve maatregel	Plant narcissen rond (fruit)bomen.

Wolluis

Wolluis op een cactus.

Schade	Planten groeien niet, blad wordt geel en valt af.
Gevoelige planten	Bijna alle planten.
Preventieve maatregel	Lok lieveheersbeestje en sluipwesp. Laat oostindische kers tegen de stam van een boom opklimmen.

Wortelvlieg

Bestand:Gezocht

Wortelvlieg.

Schade	Roodbruine vraatgangen in wortels die gaan stinken terwijl het blad verkleurt en afsterft.
Gevoelige planten	Vooral wortels en soms ook dille, karwij, kervel, peterselie, selderie.
Preventieve maatregel	Zorg voor cominatie met ui en een winderige open plek. Gebruik geen stalmest en zaai vroeg. Ook salie weert de wortelvlieg.
Bestrijding	Je kan sterk ruikende kruiden zoals boerenwormkruid, dille of lavendel tussen de rijen leggen. Verder begieten met een kruidenaftreksel van knoflook en uienschillen.

Zwarte luis

Bestand:Gezocht

plaatje

Gevoelige planten	gevoelig
Preventieve maatregel	vooraf
Bestrijding	tijdens

Volgende hoofdstuk>

Wist je dat je in de moestuin echt geen energieverslindende gestookte kas nodig hebt? Met broeiheuvels of een kweekbak kom je er ook wel.

Een uit de kluiten gewassen moestuin in september →

.

Inleiding

Lekkere groenten uit eigen tuin, wie wil dit niet? Als je eenmaal het verschil geproefd hebt met de smakeloze kas/vriescel producten en jouw verse (verser kan niet), zongerijpte, biologische groenten en fruit weet je waarom je al die energie erin stopt.
Want dat moet je je wel realiseren, zeker een wat grotere moestuin eist veel onderhoud. Als je er voor kiest om op een ecologische manier te tuinieren (en dus niet bij elk ongewenst kruidje of beestje de gifspuit te grijpen) moet er veel handwerk verricht worden. Schoffelen, wieden en verzorgen.
Maar als je dan die microscopisch kleine zaadjes ziet uitgroeien tot reusachtige boerenkolen voel je de voldoening van dat werk.
Heb je alleen de beschikking over een balkon, kies dan wat kleine producten. Bijvoorbeeld een tomatenplant in een grote pot, een druif die je misschien bovenlangs kan leiden, knoflook in een bak aan de reling en ook boontjes vragen niet veel ruimte. Neem een grote cementbak en stort die vol aarde. Steek er drie (bamboe)stokken in die je van boven bij elkaar bind als en soort wigwam. Bij elke stok stop je 3-5 zaadjes in de grond en dan wacht je tot de stengels boven de punt uitgroeien overladen met bonen die zo de pan in kunnen. Bind de stengels af en toe vast om ze te leiden.
Sommige mensen zijn in het bezit van een plat dak waar ze op kunnen komen. Daar kun je een prachtige daktuin van maken. Let wel op dat je de bedekking niet kapot maakt en dat je de boel niet te zwaar belaadt. Eigenlijk is dit specialistenwerk, maar een plantje hier en daar en een leuk zithoekje geven geen problemen.
Je kan natuurlijk ook op zoek gaan naar een volkstuin(tje). Niet te ver weg want er zijn periodes dat je er dagelijks heen moet. Stel je wel goed op de hoogte van eventuele regels, want sommige volkstuinen willen bijvoorbeeld niet dat je je buren 'besmet' met jouw prachtige brandnetels die je gebruikt als spuitmiddel (gier), voor de thee of als soep.

Teeltwisseling

Teeltwisseling wordt ook wel vruchtwisseling genoemd. Omdat blad-, wortel- en bloemgewassen ieder hun eigen soort voeding uit de grond halen is het beter niet elk jaar op dezelfde plek te telen. De grond raakt dan uitgeput. Kool zal gebreken en ziektes gaan vertonen en ook aardappelen mogen maar één jaar op dezelfde plaats blijven staan.
De beschikbare ruimte wordt in tien bedden verdeeld. De grijs gekleurde kunnen eventueel vervallen als je ruimte beperkt is. Als je een lange, smalle ruimte hebt leg je de bedden gewoon op een rij. Maak de bedden niet breder dan 150 cm met daartussen een klein looppad, houtsnippers staat erg mooi al moet je die elk jaar bijvullen. Zo kan je van beide kanten bij de gewassen.
Ieder jaar schuif je alles een bed op. De genoemde gewassen zijn natuurlijk maar een indicatie. Kijk in de tuinkalender welke de goede buren zijn en plant bijvoorbeeld afrikaantjes bij de aardappelen.
Probeer in te schatten (daar moet je wel ervaring in krijgen) wat je van elk gewas denkt te gaan gebruiken. Een klein rijtje pluksla bijvoorbeeld geeft al de hele zomer genoeg voor een bijna dagelijkse salade. Meestal wordt veel te veel van één soort gezaaid. Probeer ook uit te vinden welke gewassen vroeg en welke laat volwassen en/of geoogst worden om de late alvast tussen de vroege te zaaien. Let daarbij natuurlijk wel op de goede buren.

Braak

Bed 1
Braak laten liggen betekent dat er na de oogst van het jaar ervoor, een jaar weinig tot niets op het bed geteeld wordt. Strooi compost uit en verwijder elk opkomend (on)kruid plantje. Zo maak je het bed redelijk (on)kruidvrij voor volgend jaar.
Groenbemesting is ook een mogelijkheid. Je zaait het bed breedwerpig in met blauwe, witte of gele lupine, serradella, phacelia, gele mosterd of boekweit of een mengsel daarvan. Deze planten brengen voeding (stikstof) in de grond, sterven af en kunnen weg geschoffeld worden.
In het najaar maak je op dit bed de nieuwe hopen voor het inkuilen en plant hier de geselecteerde gewassen voor de zaadwinning van volgend jaar.

Boon

Bed 2
Bonen zijn te verdelen in stambonen die laag blijven en geen steun nodig hebben en stokbonen die zich langs stokken omhoog winden. Verder zijn er de slabonen (ook wel sperzie- of prinsesseboon genoemd) die met de peul in groen stadium worden gegeten en droogbonen waarvan de peulen vliezig zijn en alleen de zaden worden gegeten. Bonen houden van een zonnige, enigszins beschutte plek. Zoek een mooie dag uit om te zaaien, bij koud en nat weer tijdens de kieming is de opkomst minder. Maak voor de stokbonen staken en zet daaronder en tussen de stambonen. Ook aardbeien doen het goed met bonen en zijn oogst gereed voordat de bonen de boel overschaduwen. Als alles geoogst is laat je dit bed braak liggen (zie 1). De jonge aardbeiplanten en gewortelde stekken poot je over naar bed 3 en de oude planten schoffel je weg.
Als in de teeltwijze gesproken wordt over de boon wordt daar onder verstaan:

• pronkboon
• limaboon
• linzen
• stamslaboon
• stokslaboon
• spekboon
• stamsnijboon
• stoksnijboon
• tuinboon
• witte boon
• bruine boon

Aardappel

Bed 3(+7)
Aardappelen kunnen minstens wel een bed voor zichzelf gebruiken. Het dichte bladerdek laat sowieso niet veel andere gewassen toe te groeien. Wel kan na de vroege oogst in juni andijvie (niet voor de 21ste in verband met doorschieten) geplant worden of gezaaid voor de winter teelt. aardbei is een goede buur van andijvie, dus kan je die in het najaar alvast overplanten. In het voorjaar zaai je op bed 3 de bonen en als je bed 7 ook gebruikt hebt daar de erwten.

Wortel

Bed 4(+8)
Tot de wortelfamilie behoren:

• winterwortel
• zomerwortel
• pastinaak

Zet op deze bed(den) ook gewassen uit de uien- en raapfamilie. Natuurlijk ook weer wat van de goede buren en gewassen die insecten en ziektes weren.

Ui

Bed 4(+8)
De uienfamilie wordt om en om in het wortelbed geplaatst. Ze bestaat uit:

• zaai-ui
• zilverui
• prei
• sjalot
• plantui
• knoflook
• bieslook

Raap

Bed 4(+8)
Gewassen uit de raapfamilie worden op het bed met de wortels en uien gezaaid. Tot deze familie behoren:

• raap
• koolraap
• groene raapsteel
• koolrabi

Sla

Bed 5
Sla heeft veel verzorging nodig (vooral in de droge periode). Op dit bed komt de slafamilie die bestaat uit:

• kropsla
• bindsla
• ijssla
• pluksla
• snijsla
• veldsla

Komkommer

Bed 5
Weliswaar zijn het goede buren van de meeste sla soorten, maar door de aard van deze gewassen passen ze beter in de (koude) kas of bak (warmte minnend) of op een aparte plek in de (moes)tuin vanwege hun omvang. Gewassen uit de komkommer familie zijn:

• komkommer
• courgette
• meloen
• augurk
• pompoen

Erwt

Bed 6
De meeste gewassen uit deze familie zijn in augustus oogstrijp dus kan je hier ook gewassen planten (goede buren) die later groot worden. Onder de erwtenfamilie wordt verstaan:

• doperwt
• peultjes
• kapucijner
• kikkererwt

Kool

Bed 9
Gewassen uit de koolfamilie zijn voorbeelden die in het begin langzaam groeien en laat oogstrijp zijn. Ze groeien optimaal bij voldoende vocht, niet te hoge temperatuur en een goede bemesting. Vooral de sluitkolen stellen hoge eisen en gedijen het best op wat zwaardere gronden. Zet hier in het begin vroege gewassen tussen.

• bloemkool
• witte kool
• rode kool
• savooiekool
• snijkool
• spitskool
• spruitkool
• boerenkool
• broccoli
• chinese kool

Bewaren

Bed 10
Dit bed gebruik je voor inkuilen van bewaargroenten en de planten die je hebt uitgeplant voor zaadwinning.

Selderie

De selderiefamilie past wel ergens tussen. Bij de bonen, wortels of sla vindt het wel een plekje. Let op goede/slechte buren. Tot de familie behoren:

• bleekselderij
• snijselderij
• knolselderie

Granen

Granen vergen veel plaats. Als je genoeg plek hebt pas je bij granen een aparte vruchtwisseling toe. Elk jaar zaai je een ander graan op die plek. Tarwe, haver, rogge en gerst wisselen elkaar af. Het vijfde perceel laat je braak liggen of zaai een groenbemester.

Goede en slechte buren

Het meest bekende voorbeeld van goede buren is de wortel en de ui. De wortel lokt de wortelvlieg en stoot de uienvlieg af. De ui lokt de uienvlieg en stoot de wortelvlieg af. Zo helpen ze elkaar in het zoveel mogelijk beschermen tegen schadelijke insecten.
Maar niet alleen dat is het geval bij goede en slechte buren. Ook in de groei kunnen ze elkaar helpen of juist bestrijden. Zaai en plant goede buren dus bij elkaar en de als slechte buren aangegeven gewassen een stuk uit elkaar.
Vlinderbloemigen (bijvoorbeeld bonen en erwten) hebben wortelknolletjes die samen met stikstof bindende bacteriën stikstof uit het luchtmengsel voor planten opneembaar maken. Stikstof is nodig voor de groei van snelle groeiers als bijvoorbeeld komkommers en kool.
Er zijn een aantal algemene regels op te noemen:

• De een wil beschutting en de ander geeft die (augurken en mais).
• De een geeft stikstof waar de ander dat nodig heeft.
• De een wortelt diep en de ander haalt de voeding uit de bovenste aardlaag.
• De een geeft een stof af waar de vijanden van de ander niet van houden.
• Sommige planten werken algemeen zuiverend (ui en knoflook).

Welk gewas een goede of slecht buur is van de ander lees je in de uitgebreide beschrijvingen van de gewassen die je kan vinden via het register.
Vaak wordt in de kalender bij de goede/slechte buren met één woord een hele groep aangeduid (zie teeltwisseling)

Verzorging

Aanaarden

Sommige gewassen moeten tijdens de groei aangeaard worden. Meestal is dit omdat het eetbare deel boven de aarde gaat groeien en beschermd moet worden tegen zonlicht. Bijvoorbeeld aardappelen worden groen en vormen een hoog gehalte aan solanine en zijn dan ongeschikt om te eten. Solanine is een sterk gif. Het wordt door koken niet afgebroken, wel verdwijnt het meeste door schillen en goed pitten.
Om groenkleuring te voorkomen wordt regelmatig aarde tegen de plant opgeschoven. Je kan dat met de hand doen of een hark gebruiken en daarmee aarde naar de plant toe trekken.

Bonenstaken

Stambonen hebben geen steun nodig, ze vormen een soort struik, maar staakbonen zijn sterker. Sommige soorten (bruine en witte boon) zijn alleen in de stam uitvoering. Staakbonen hebben ook een hogere opbrengst, maar je moet wel staken plaatsen.
Zet (bamboe)stokken van minstens 2,5 meter stevig in de grond op de bovenstaande manier en maak op de kruispunten bovenaan een horizontale staak vast. Rondom elke staak plant je 7 bonen die je later uitdunt op 5. Bonen zijn linkswindend (tegen de zon in) en als ze loswaaien moet je ze dus linksom vastzetten. Zaai een paar extra bonen in een potje als reserve.

Volgende hoofdstuk>

Wist je dat kruiden heel lang werden (en in de kruidengeneeskunde nog steeds worden) gebruikt om hun geneeskracht? Veel allopathische (reguliere) geneesmiddelen worden op basis van stoffen die in kruiden voorkomen (synthetisch) gefabriceerd.

Hysop is een gewas waarvan beweerd wordt dat het een geneeskrachtige etherische olie bevat. →

.

Volgende hoofdstuk>

Wist je dat de maanstand van invloed is op de groei van gewassen? Logisch want ook het (grond)water wordt door de maan beïnvloed.
Daarom doen bloem-, vrucht-, zaad-, blad- en bol/stengelgewassen het beter als je ze zaait of plant in de periode van wassende maan en wortel- en knolgewassen in de tijd van afnemende maan.

Wat te doen in welk seizoen? →

.

Wanneer wat?

In deze uitgebreide tuinkalender alles over het tijdvak van onderhoud, snoeien, zaaien, planten, oogsten en bewaren. Verder wordt aangegeven welke gewassen (niet) lief voor elkaar zijn, welke beestjes en ziektes ze weren en/of lokken en het eventuele bestrijden daarvan. Klik in de betreffende maand op de gewassen en lees wat je moet doen aan teelt en/of verzorging.
Planten en bloemen voor de siertuin die niet als (ondersteuning voor) groenten gebruikt worden zijn in de kalender niet met name genoemd. Meestal worden deze in april of mei gezaaid. Afwijkende zaaitijden worden wel vermeld. Meer uitleg lees je bij zaaitijd in het hoofdstuk De siertuin.

  De werkzaamheden in genoemde maanden zijn in een gemiddeld seizoen van Noord-Nederland tot Zuid-België. Soms moet er dus een beetje worden aangepast.

Januari

Louwmaand januari is een vrij rustige maand in het tuingebeuren. Divers werk:	Wassende maan	Afnemende maan
	Zaaien Bloemkool Verzorgen Bloemkool Prei Oogsten Bloemkool Boerenkool Broccoli Peterselie Prei Spinazie Spruitkool Veldsla Vermeerderen Bloemkool Broccoli Spruitkool	Oogsten Pastinaak Vermeerderen Pastinaak

Februari

Sprokkelmaand februari verwijst naar de oude Germaanse vruchtbaarheidsfeesten. De Romeinen vierden Lupercalia, reinigings- en vruchtbaarheidsfeesten ter ere van de wolfsgod Lupercus. In dezelfde periode vierden de Germaanse stammen langs de Romeinse grenzen een ontuchtig vrouwen- en vruchtbaarheidsfeest. De Romeinen vonden dit heidense riten en duidden deze feesten aan met de naam Spurcalia, naar het Latijnse woord spurcus dat smerig betekent. Van dit woord is het Oudnederlandse woord sprokkelen een etymologische afleiding. Divers werk:	Wassende maan	Afnemende maan
	Zaaien Bloemkool Doperwt Kikkererwt Raapsteel Rode kool Savooiekool Spinazie Spitskool Tomaat Tuinboon Witte kool Zeekool Verzorgen Bloemkool Prei Zeekool Oogsten Bloemkool Boerenkool Broccoli Kropsla Peterselie Prei Spruitkool Veldsla Vermeerderen Bloemkool Broccoli Spruitkool	Zaaien Wortel Verzorgen Blauwe regen Oogsten Pastinaak Vermeerderen Pastinaak

Maart

Lentemaand maart is vernoemd naar Mars, de Romeinse god van de oorlog. In het oude Rome noemde men de maand Martius en was ze de eerste maand van het jaar. Divers werk:	Wassende maan	Afnemende maan
	Zaaien Afrikaantje Andijvie Basilicum Bieslook Bleekselderij Bloemkool Doperwt Kapucijner Kikkererwt Kropsla Limaboon Paprika Peper Peterselie Phacelia Pluksla Prei Pronkboon Raapsteel Rabarber Rode kool Savooiekool Siertuinplanten Snijsla Spitskool Spinazie Tomaat Tuinboon Ui Witte kool IJssla Zeekool Zilverui (Uit)planten Bieslook Bloemkool Doperwt Kikkererwt Rode kool Savooiekool Spitskool Spinazie Tomaat Witte kool Zeekool Zuring Verzorgen Prei Zeekool Oogsten Bieslook Bloemkool Broccoli Prei Raapsteel Spinazie Spruitkool Tuinboon Veldsla Zeekool Vermeerderen Bieslook Bloemkool Broccoli Kropsla Peterselie Spinazie Spruitkool Witlof Zeekool Zuring	Zaaien Knolselderie Pastinaak Raap Wortel Wortelpeterselie (Uit)planten Aardappel Vermeerderen Raap