Abebe Bikila

Abebe Bikila
	Abebe Bikila in 1968
Volledige naam	Abebe Bikila
Geboortedatum	7 augustus 1932
Geboorteplaats	Jato
Overlijdensdatum	25 oktober 1973
Overlijdensplaats	Addis Abeba
Nationaliteit	Ethiopië
Lengte	1,76 m
Gewicht	58 kg
Sportieve informatie
Discipline	lange afstand
Trainer/coach	Onni Niskanen
Eerste titel	Olympisch marathonkampioen 1960
OS	1960, 1964, 1968
Extra	Wereldrecordhouder marathon 1960-1963, 1964-1965
Portaal	Atletiek

Abebe Bikila (Amhaars: አበበ ቢቂላ; Oromo: Abbabaa Biqilaa) (Jato, 7 augustus 1932 – Addis Abeba, 25 oktober 1973) was een Ethiopische marathonloper en de eerste olympische medaillewinnaar van een zwart-Afrikaans land. Hij nam driemaal deel aan de Olympische Spelen en won hierbij twee gouden medailles. In totaal liep hij in zijn carrière vijftien marathons.

Biografie

Lijfwacht van de keizer

Bikila werd geboren als zoon van een herder. In 1944 sloot hij de traditionele "Gez"-school af, en op twintigjarige leeftijd wist hij met behulp van zijn broer, die al lijfwacht was, een plaats te bemachtigen bij de lijfwacht van de keizer van Ethiopië, Haile Selassie. Toen hij 22 jaar oud was trouwde hij Yewibdar Giorghis, met wie hij vier kinderen kreeg.

Kwalificatie voor de Olympische Spelen

Zijn sportieve talent ontwikkelde zich, nadat hij een parade had bijgewoond van een stel Ethiopische soldaten in mooie uniformen, die in 1956 hadden deelgenomen aan de Olympische Spelen van Melbourne en de kleren hadden gekregen als beloning. Dat wilde hij ook en hij begon intensiever te trainen, ook buiten werktijd, wat zijn moeder met angst vervulde. Die dacht dat hij zijn lichaam voor altijd kapot zou lopen.^[1] Op de nationale militaire kampioenschappen in 1956 brak hij daarna onverwachts de Ethiopische records van Wami Biratu op zowel de 5000 m als de 10.000 m. Met deze indrukwekkende resultaten kwalificeerde hij zich voor de Olympische Zomerspelen 1960 die in Rome werden gehouden.

Twee olympische titels in wereldrecordtijd

Bikila werd wereldberoemd door tijdens deze Spelen op blote voeten het wereldrecord marathon te verbeteren (2:15.16), waarmee hij winnaar werd.

In december van dat jaar pleegden de lijfwachten van de keizer in Ethiopië een staatsgreep, terwijl deze op staatsbezoek was in Brazilië. Nadat de staatsgreep was neergeslagen, was de keizer diep teleurgesteld over de trouweloosheid van sommige officieren en liet er een paar ophangen. Bikila werd vanwege zijn werk met de opstand in verband gebracht, maar wilde zijn vrienden niet verraden. Ook hij zat daarna enige tijd in de gevangenis en had eveneens opgehangen kunnen worden. Toen er echter geen bewijs werd gevonden van actieve deelname, werd de welwillendheid van de keizer zijn redding. Deze kon onmogelijk de grootste held van het land ophangen. Bikila kon hierdoor doorgaan met zijn marathonleven,^[1] om vervolgens al in 1961 de marathon op de Japanse kampioenschappen te winnen in 2:29.27.

Zes weken voor de Olympische Spelen van 1964 in Tokio moest Bikila aan zijn blindedarm worden geopereerd. Desondanks wist hij opnieuw het wereldrecord te verbeteren (2:12.12) en daarmee zijn olympische titel te prolongeren.^[2]

Zijn poging om op de Olympische Spelen van 1968 in Mexico-Stad een derde gouden medaille te winnen mislukte, omdat hij op het 15 km-punt wegens een vermoeidheidsbreuk^[3] in een middenvoetsbeentje moest opgeven.

In totaal won Abebe Bikila twaalf van de vijftien marathons waaraan hij gedurende zijn atletiekloopbaan deelnam.^[1]

Verlamd na ongeval

Tijdens ongeregeldheden in Addis Abeba in de herfst van 1968, moest Bikila in zijn Volkswagen Kever uitwijken voor een groep protesterende studenten.^[4] Hij verloor de macht over het stuur, belandde in een greppel en raakte vanaf zijn middel verlamd. Negen maanden lang volgde hij revalidatie. Hoewel hij in een rolstoel zat, verloor hij nimmer zijn sportieve geest. In 1970 nam hij deel aan een wedstrijd sleerijden, waarvoor hij eigenlijk alleen als toeschouwer was uitgenodigd. Daar haalde hij goud op de 25 km en de 10 km. Zijn Zweedse coach Onni Niskanen overtuigde hem ervan dat hij moest meedoen aan de Olympische Spelen op het onderdeel boogschieten. Abebe maakte een grap dat hij de volgende keer de Olympische Spelen zou winnen in een rolstoel. Hij nam deel aan het wereldkampioenschap boogschieten voor gehandicapten in 1970 en behaalde een negende plaats.

In 1972 werd hij uitgenodigd als eregast op de Olympische Spelen in München. Daar zag hij hoe de Amerikaan Frank Shorter de marathon won. Shorter ontving zijn medaille en ging naar Bikila om deze de hand te schudden.

Op 41-jarige leeftijd overleden

Abebe Bikila overleed in 1973 op 41-jarige leeftijd in Addis Abeba aan een intracerebraal hematoom, een ziekte waar hij meerdere maanden tegen gevochten had. Hij werd op de begraafplaats van de Sint-Jozefkerk in Addis Abeba begraven. Het nationale stadion is naar hem vernoemd. Tevens heeft het schoenenmerk Vibram een schoen naar Bikila vernoemd.

In 2012 werd hij opgenomen in de IAAF Hall of Fame.

Varia

In de Amerikaanse stad Washington DC wordt jaarlijks een aan zijn nagedachtenis opgedragen hardloopwedstrijd georganiseerd, de Abebe Bikila Day International Peace Marathon.

Titels

Olympisch kampioen marathon -1960, 1964
Japans kampioen marathon - 1961

Persoonlijk record

Onderdeel	Prestatie	Datum	Plaats
marathon	2:12.12 (ex-WR)	21 oktober 1964	Tokio

Wereldrecords

Datum	Tijd	Plaats
10 september 1960	2:15.16,2	Rome
21 oktober 1964	2:12.11,2	Tokio

Palmares

10.000 m

1962: 2 ISTAF in Berlijn - 29.00,8

10 Eng. mijl

1962: 1 10 EM van Kopenhagen 48.20,6

marathon

1960: 1 marathon van Addis Ababa - 2:39.50
1960: 1 marathon van Addis Ababa - 2:21.23
1960: 1 OS - 2:15.16,2
1961: 1 marathon van Athene - 2:23.44,6
1961: 1 marathon van Osaka - 2:29.27
1961: 1 marathon van Košice - 2:20.12
1961: 1 marathon van Athene - 2:23.44,6
1961: 1 Japanse kamp. in Osaka - 2:29.27
1963: 5e Boston Marathon - 2:24.43
1964: 1 marathon van Addis Ababa - 2:23.14,8
1964: 1 marathon van Addis Ababa - 2:16.18,8
1964: 1 OS - 2:12.11,2
1965: 1 marathon van Tokio - 2:22.55,8
1966: 1 marathon van Zarauz - 2:20.28,8
1966: 1 marathon van Seoel - 2:17.04
1968: DNF OS

Onderscheidingen

IAAF Hall of Fame - 2012

Bronnen, noten en/of referenties

Clare, M. (1960) Het grote avontuur van Abebe Bikila, gepubliceerd in De Olympische Spelen van Athene tot Athene 1896-2004, in 2004 samengesteld o.l.v. Gérard Ejnès: Uitgeverij Lannoo nv, Tielt ISBN 90 209 5647 7
Gotaas, T. (2011) Hardlopen, een wereldgeschiedenis Uitg. Atheneum-Polak en Van Gennep, Amsterdam ISBN 978 90 253 6804 3
(en) Japanese Championships op gbrathletics.com

↑ ^a ^b ^c Hardlopen, een wereldgeschiedenis door Thor Gotaas (2011), bron: zie hierboven
↑ Abebe Bikila, Olympic.org (klik op "More about Abebe Bikila" - men noemt hier 40 dagen). Gearchiveerd op 24 april 2021.
↑ Ook wel marsbreuk genoemd.
↑ Volgens sommige bronnen vond het ongeval niet in 1968, maar in 1969 plaats. Ook over de locatie bestaat geen eenstemmigheid; naast Addis Abeba wordt ook het 70 kilometer verderop gelegen Sheno genoemd.

Externe links

(en) Profiel van Abebe Bikila op sports-reference.com (gearchiveerd)
Foto's van Abebe Bikila
(en) Info op more.arrs.run

Zie de categorie Abebe Bikila van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[Hardlopen-1] Hardlopen, een wereldgeschiedenis door Thor Gotaas (2011), bron: zie hierboven

[2] Abebe Bikila, Olympic.org (klik op "More about Abebe Bikila" - men noemt hier 40 dagen). Gearchiveerd op 24 april 2021.

[3] Ook wel marsbreuk genoemd.

[4] Volgens sommige bronnen vond het ongeval niet in 1968, maar in 1969 plaats. Ook over de locatie bestaat geen eenstemmigheid; naast Addis Abeba wordt ook het 70 kilometer verderop gelegen Sheno genoemd.

[1]

[2]

[3]

[4]