Aerotitan
Aerotitan is een geslacht van uitgestorven pterosauriërs, behorend tot de groep van de Pterodactyloidea, dat leefde tijdens het Laat-Krijt in het gebied van het huidige Argentinië.
| Aerotitan Status: Uitgestorven Fossiel voorkomen: Laat-Krijt | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Geslacht | |||||||||||||
| Aerotitan Novas, 2012 | |||||||||||||
| Typesoort | |||||||||||||
| Aerotitan sudamericanus | |||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Vondst en naamgeving
bewerkenDe soort is in 2012 benoemd en beschreven door Fernando Emilio Novas, Martin Kundrat, Federico Agnolína, Martín Ezcurra, Per Erik Ahlberg, Marcelo Isasi, Alberto Arriagada en Pablo Chafrat. De geslachtsnaam combineert een Oudgrieks ἀήρ, aèr, 'lucht' met Titaan omdat het een groot vliegend reptiel betreft. De soortaanduiding verwijst naar de herkomst uit Zuid-Amerika.
Het holotype MPCN-PV 0054 is opgegraven nabij de Bajo de Arriagada-vindplaats, in Patagonië, in een laag van de bovenste Allenformatie, Campanien-Maastrichtien, ongeveer zeventig miljoen jaar oud. Het bestaat vermoedelijk uit een gedeeltelijke snuit, hoewel het ook om een wat afwijkende punt van de onderkaken zou kunnen gaan. Dit is echter onwaarschijnlijk omdat de structuur daarvoor wat te hoog is, de kaakrand iets bolt, er een uitgehold verhemelte zichtbaar lijkt te zijn terwijl de symfyse van azhdarchiden vlak is of bol en de dwarsdoorsnede licht D-vormig is in plaats van Y-vormig zoals bij vergroeide onderkaken. In 2021 stelde een studie echter dat het toch om de onderkaken ging: Mistralazhdarcho heeft ook zulke kaken.
Beschrijving
bewerkenAerotitan is een grote pterosauriër. De vleugelspanwijdte werd, door een vergelijking met Quetzalcoatlus, geschat op minstens vijf meter.
De beschrijvers wisten een unieke combinatie van kenmerken vast te stelen. De snuit is langwerpig, vrij laag en overdwars afgeplat. Over zijkanten van de bovenkaak lopen rijen voedingskanalen in de vorm van minstens zes paar spleetvormige foramina die parallel gericht zijn aan de kaakrand. In het verhemelte bevinden zich drie paar zulke foramina die echter per paar niet naast elkaar liggen maar stapsgewijs verspringen. In de interpretatie uit 2021 zijn de foramina de gebruikelijke die op onderkaken te zien zijn.
Het bewaarde fragment heeft een lengte van 264 millimeter ondanks dat de voorste punt is afgebroken. Voor een snuit zou het specimen extreem spits zijn, met een lengte/hoogte-verhouding van 7,7, wat geen enkele azhdarchoïde soort toont. De kaken zijn tandeloos. Bovenrand en onderrand maken een hoek van 10 graden met elkaar. Het oppervlak toont lengtegroeven en aderputjes, wat geïnterpreteerd werd als een aanwijzing voor een hoornsnavel. De foramina aan de zijkanten liggen iets onder de middelste hoogte maar niet in een perfecte rij. De bovenste kaakrand buigt licht naar boven. De onderkant van de kaken is kaarsrecht en maakt een hoek van ongeveer 10 graden met de kaakrand. Er zijn geen sporen van een kam. De buitenste beenwand heeft een dikte van een millimeter. Intern zijn de kaken gevuld met sponsachtig bot. De kaakranden steken uit ten opzichte van de middelste symfyse die op de middenlijn een duidelijke richel heeft.
Fylogenie
bewerkenAerotitan is door de beschrijvers in de Azhdarchidae geplaatst. Het zou daarmee de eerste zekere azhdarchide uit Zuid-Amerika zijn. Het was in dat geval in 2012 ook de meest zuidelijke zekere bekende azhdarchide. De plaatsing was gebaseerd op een toepassing van de methode van de vergelijkende anatomie, niet een exacte kladistische analyse. De relatie met andere azhdrachiden was daarmee nog onduidelijk.
In 2018 werd wel een kladistische analyse uitgevoerd met als uitkomst dat Aerotitan helemaal geen azhdarchide was maar een lid van de Thalassodrominae als zustersoort van Alanqa. Indien de studie uit 2021 correct het specimen als onderkaken heeft gedetermineerd, maakt dat de analyse uit 2018 echter waardeloos. Men voerde een nieuwe analyse uit waarin de kenmerken als die van onderkaken werden ingevoerd. Het resultaat was dat Aerotitan met Mistralazhdarcho en Arambourgiania een polytomie of kam vormde, welke klade de zustergroep was van Keresdrakon.
Literatuur
- Fernando E. Novas, Martin Kundrat, Federico L. Agnolín, Martín D. Ezcurra, Per Erik Ahlberg, Marcelo P. Isasi, Alberto Arriagada & Pablo Chafrat, 2012, "A new large pterosaur from the Late Cretaceous of Patagonia", Journal of Vertebrate Paleontology 32(6): 1447-1452
- Pêgas R.V., Holgado B., Ortiz David L.D., Baiano M.A & Costa F.R. 2021. "On the pterosaur Aerotitan sudamericanus (Neuquén Basin, Upper Cretaceous of Argentina), with comments on azhdarchoid phylogeny and jaw anatomy". Cretaceous Research. Article 104998