Novalis

Novalis
	Novalis, prent uit "Meyers Enzyklopädie", 1906
Algemene informatie
Volledige naam	Georg Friedrich Philipp Freiherr von Hardenberg
Geboren	2 mei 1772
Geboorteplaats	Oberwiederstedt, Keurvorstendom Saksen
Overleden	25 maart 1801
Overlijdensplaats	Weißenfels, Keurvorstendom Saksen
Land	Pruisen
Handtekening
Werk
Stroming	Romantiek
Thema's	"Sehnsucht", melancholie, doodsverlangen, de nacht
Bekende werken	Hymnen aan de nacht, Heinrich von Ofterdingen
Portaal	Literatuur

Novalis, pseudoniem van Georg Friedrich Philipp Freiherr von Hardenberg (Oberwiederstedt, 2 mei 1772 - Weißenfels, 25 maart 1801), was een Duits auteur uit de periode van de romantiek.

Levensloop

Novalis was de tweede van elf kinderen. In 1794 beëindigde hij zijn rechtenstudie in Jena, Leipzig en Wittenberg met glans. In maart 1795 verloofde hij zich als bijna 23-jarige - zonder dat zijn ouders ervan wisten - met de slechts twaalf jaar jonge Sophie von Kühn. Na haar dood - al in 1797 - ging hij in Freiberg weer studeren, onder andere chemie en wiskunde. Ook op zijn tweede verloving, in 1798 met Julie von Charpentier, volgde geen huwelijk. Na een maandenlange ziekte (waarschijnlijk leed hij aan taaislijmziekte) overleed hij in 1801 vroegtijdig. Hierdoor werd hij een legendarische figuur (er bestaat zelfs zoiets als "Novalismus").

Werk

In zijn werk komen een aantal typisch romantische motieven terug: "Sehnsucht", melancholie en doodsverlangen. Ook het motief van de nacht speelde een grote rol in zijn poëzie (Hymnen an die Nacht, 1799-1800). Het is de nacht die de sleutel biedt om de werkelijkheid te begrijpen en de ogen van de ziel opent. De blauwe bloem, die onder andere in Heinrich von Ofterdingen opduikt, is een motief dat voorgoed met Novalis verbonden blijft en waarin verschillende elementen samenkomen: droom, poëzie, liefde en het verlangen naar oneindigheid.

Novalis' oeuvre is vrij fragmentarisch. Een aantal teksten is samengebracht in het in 1798 verschenen Glaube und Liebe (voluit Glaube und Liebe oder der König und die Königin). In 1799 schreef hij in Die Christenheit oder Europa zijn visie op de geschiedenis van de Europese cultuur neer (in de stijl van Chateaubriand). Die begint volgens hem bij de Middeleeuwen en bereikte een dieptepunt met de Franse Revolutie, waarna het weer beter gaat.

Van Hymnen an die Nacht zijn twee versies bekend: de oorspronkelijke met vrije verzen en de versie in ritmisch proza, zoals die verschenen is in het tijdschrift "Athenäum" van de gebroeders Schlegel.

Novalis waagde zich ook aan een roman, Heinrich von Ofterdingen, die hij echter door zijn ziekte en zijn vroege dood niet heeft voltooid.

Novalis heeft een grote invloed uitgeoefend op het Europese symbolisme.

Bibliografie

1798 Glauben und Liebe oder der König und die Königin
1798 Blütenstaub; (Ned. vert.: 1995; Stuifmeel; door: Wijnand Steemers)
1798-99 Die Lehrlinge zu Sais
1799 Die Christenheit oder Europa
1799-1800 Hymnen an die Nacht; (Ned. vert.: 1992; Hymnen aan de nacht)
- Handschriftliche Fassung (1799-1800):
  - Welcher Lebendige...
  - Muß immer der Morgen wiederkommen?
  - Einst da ich bittre Tränen vergoß –
  - Sehnsucht nach dem Tode
  - Über der Menschen...
  - Hinunter in der Erde Schoos...
- Athenäum-Fassung (1800):
  - Welcher Lebendige, Sinnbegabte...
  - Muß immer der Morgen wiederkommen?
  - Einst da ich bittre Tränen vergoß
  - Nun weiß ich, wenn der letzte Morgen sein wird...
  - Über der Menschen weitverbreitete Stämme...
  - Sehnsucht nach dem Tode
1802 (postuum) Heinrich von Ofterdingen
1802 (idem) Geistliche Lieder
- Was wär ich ohne dich gewesen?
- Fern im Osten wird es helle
- Wer einsam sitzt in seiner Kammer
- Unter tausend frohen Stunden
- Wenn ich ihn nur habe
- Wenn alle untreu werden
- Wenige wissen
- Weinen muß ich, immer weinen
- Ich sag es jedem, daß er lebt
- Es gibt so bange Zeiten
- Ich weiß nicht, was ich suchen könnte
- Wo bleibst du Trost der ganzen Welt?
- Wenn in bangen trüben Stunden
- Wer einmal, Mutter, dich erblickt
- Ich sehe dich in tausend Bildern
Giasar und Azora
Fabeln
- Das Pferd; Das verworfne Geschenk; Der Bär; Der Fuchs; Der Philosoph; Der Tiger und der Fuchs; Der alte Sperling; Die Übel;
- Die Buhlerin; Die Ephemeris; Die Eule und der Sperling; Die Geschichte von Hyazinth und Rosenblütchen; Die Milbe; Die Schnecken;
- Die Wiedervergeltung; Gedichte; Alle Menschen seh ich leben... ; Allmächtiger Geist, Urquell aller Wesen...; Am Sonnabend Abend;
- An Adolph Selmnitz; An Agathon; An Carolinen; An Dora; An Friedrich II.; An Friedrich Wilhelm; An He[rrn August Wilhelm] Schlegel;
- An Julien; An Schleiermacher; An Tieck; An den Tod; An die Fundgrube Auguste; An die Muse; An einen friedlichen König;
- An mein Schwert; An meine Freunde; An meine sterbende Schwester; Anfang; Antwort an Carolinen; Armenmitleid; Auf Josephs Tod;
- Badelied; Bei dem Falkenstein; Blumen; Cäsar Joseph; Das Bad; Das Gedicht; Das süßeste Leben; Der Eislauf; Der Fremdling;
- Der Harz; Der Himmel war umzogen...; Der Teufel; Der müde Fremdling ist verschwunden...; Die Erlen; Die Kahnfahrt; Die Quelle;
- Distichen; Eins nur ist, was der Mensch zu allen Zeiten gesucht hat...; Elegie auf einen Kirchhof; Es färbte sich die Wiese grün...;
- Gedicht zum 29. April; Geschichte der Poesie; Gottlob! daß ich auf Erden bin...; Ich weiß nicht was;
- In stiller Treue sieht man gern ihn walten...; Klagen eines Jünglings; Letzte Liebe; Lied beim Punsch; M. und S. ; Walzer;
- Wohin ziehst du mich...; Zu Sophiens Geburtstag; Zur Weinlese
Neue Fragmente
- Die Enzyklopädie V
- Die Enzyklopädie VI
- Noten an den Rand des Lebens
- Sophie, oder über die Frauen
- Traktat vom Licht
- Von der geheimen Welt

In Nederlandse vertaling

De leerlingen te Saïs, vertaald door Mieke Mosmuller-Crull, 2013, ISBN 9789075240375
De blauwe bloem. Heinrich von Ofterdingen, vertaald door Ria van Hengel met een nawoord van Arnold Heumakers, 2006, ISBN 9789025336851
Stuifmeel: fragmenten over de liefde, overgebracht door Wijnand Steemers, 1995, ISBN 9789060383711
Hymnen aan de nacht, vertaald door Albert Bodde, 1992, ISBN 9789060383001
Geloof en liefde, of de koning en de koningin, overgebracht door Wijnand Steemers, 1991, ISBN 9789070518202
De christenheid of Europa. Een fragment, ingeleid, vertaald en geannoteerd door Elsa van Wezel, 1989, ISBN 9789024276646
Geestelijke liederen, vertaald door Hendrik Theissen, 1945
De genius van de zang, vertaald door Dirk Coster en P.C. Boutens, 1941, ISBN 9789028421516

Literatuur

Leonardo V. Arena: La filosofia di Novalis, Milano: Franco Angeli 1987.
Antoine Berman (1984). L'épreuve de l'étranger. Culture et traduction dans l'Allemagne romantique: Herder, Goethe, Schlegel, Novalis, Humboldt, Schleiermacher, Hölderlin. Paris: Gallimard, Essais. ISBN 978-2-07-070076-9.
William A. O'Brien: Novalis: Signs of Revolution. Durham: Duke University Press, 1995.
Thomas Carlyle: Essay on Novalis, 1829.
Fausto Cercignani: Novalis, Milano 2002.
Wilhelm Dilthey: Das Erlebnis und die Dichtung, 1905.
Wolfgang Hädecke: Novalis. Biographie. Hanser, München 2011.
Kristin Pfefferkorn, Novalis: A Romantic's Theory of Language and Poetry. New Haven: Yale University Press 1988.
Heinz Ritter-Schaumburg: Der unbekannte Novalis. Friedrich von Hardenberg im Spiegel seiner Dichtung. Sachse & Pohl, Göttingen 1967.
Gerhard Schulz: Novalis. Leben und Werk Friedrich von Hardenbergs. C. H. Beck, München 2011.
Herbert Uerlings: Friedrich von Hardenberg, genannt Novalis: Werk und Forschung. Metzler, Stuttgart 1991.
Mario Zanucchi: Novalis. Poesie und Geschichtlichkeit. Die Poetik Friedrich von Hardenbergs. Schöningh, Paderborn 2006.

Historische roman

Penelope Fitzgerald, The Blue Flower, 1995