Perseus (mythologie)
Perseus (Oudgrieks: Περσεύς) is een figuur uit de Griekse mythologie. Hij was een heros, zoon van Zeus en Danaë. Vooral bekend is zijn optreden tegen de Gorgo Medusa.
| Perseus | ||||
|---|---|---|---|---|
| Περσεύς | ||||
| Perseus | ||||
| Oorsprong | Griekse mythologie | |||
| Cultuscentrum | Seriphos en Argos | |||
| Gedaante | Heros | |||
| Associatie | queeste van Perseus Koning van Argos, Tiryns en Mycene | |||
| Literaire bronnen | Historiën, Theogonia, Bibliotheca | |||
| Verwantschap | ||||
| Ouders | Zeus en Danaë Diktys en Clymene (adoptief) | |||
| Partner | Andromeda | |||
| Nakomelingen | Perses, Heleus, Alcaeus, Sthenelus, Electryon, Mestor, Cynurus, Gorgophone, Autochthe | |||
| ||||
Gravure van Perseus naar bronzen beeld. George Simonds, 1883
| ||||
| ||||
Een orakel vertelde Akrisios, koning van de Griekse stadstaat Argos, dat hij eens door zijn kleinzoon gedood zou worden. Uit voorzorg liet hij zijn enige dochter Danaë opsluiten in een bronzen kamer totdat ze te oud was om kinderen te krijgen. Wat Akrisios niet wist was dat de oppergod Zeus andere plannen had met Argos. Zeus stond bekend om zijn buitenechtelijke relaties met sterfelijke vrouwen. Maar hij mocht zichzelf nooit laten zien aan een sterfelijke want dan zou de sterfelijke getroffen worden door bliksem. Om deze reden, maar ook om in de bronzen kamer te komen, veranderde hij zichzelf in een gouden stofregen; hij kwam binnen door het tralievenster en maakte Danaë zwanger.
Danaë kreeg een zoon, Perseus. Akrisios liet haar en haar zoon in een lege houten kist opsluiten, die vervolgens in zee geworpen werd. Ze spoelden aan op het eiland Seriphos, waar Diktys, een vriendelijke visser, hen opnam en verzorgde.
Perseus en Medusa
bewerken
Diktys’ wellustige broer Polydektes, de koning van Seriphos, wilde Danaë als vrouw maar Perseus verdedigde de eer van zijn onwillige moeder. Woedend over de afwijzing eiste Polydektes van elke inwoner paarden, als cadeau voor de volgende huwelijkskandidate, Hippodameia, de dochter van koning Oinomaos van Pisa. Perseus had geen paarden, maar zei dat hij alles voor de koning zou halen, ook al was het het hoofd van de Gorgo Medusa. Polydektes wist dat er nog nooit iemand was teruggekomen van de Gorgonen en stuurde Perseus op pad.
Zeus vroeg Athena zijn zoon te helpen. Zij wees Perseus een grot in Libië, waar drie oude vrouwen woonden, de Graeae. Zij wisten waar de nimfen waren die Perseus speciale wapens konden geven tegen de Gorgonen. De Graeae waren zussen van de Gorgonen en weigerden te helpen. Zij hadden samen één oog en één tand. Toen de een het oog doorgaf aan een ander, zodat zij de vreemdeling kon bekijken, pakte Perseus het oog af en dreigde het pas terug te geven als ze hem hadden verteld waar de nimfen woonden. Ze vertelden dat de nimfen bij de Styx in de onderwereld woonden. Perseus gaf het oog vervolgens terug. Hij ging naar de nimfen die hem wapens en andere spullen gaven. Hij kreeg een zak voor Medusa’s hoofd en Hades' helm die onzichtbaar maakte. Hermes, de boodschapper van de goden, gaf hem een sikkel en leende hem zijn gevleugelde sandalen om snel te kunnen vluchten voor haar twee zusters, Stheino en Euryale (die gouden vleugels en bronzen handen hadden). Ook hielp Hermes hem om het schild zo op te poetsen dat het schild spiegelde, zodat Perseus de Gorgonen in spiegelbeeld kon zien via zijn schild en niet zoals alle anderen versteend zou raken wanneer hij hen aankeek. Er zijn bronnen die zeggen dat Perseus het spiegelende schild van Athena kreeg.
Perseus merkte dat hij dichter bij de Gorgonen kwam, aangezien er steeds meer versteende personen langs de weg stonden. Onzichtbaar door zijn magische helm en kijkend via zijn schild, liep Perseus op Medusa af. Ze was afzichtelijk, met slangen in plaats van haar en een rode tong tussen twee grote slagtanden. Hij onthoofdde haar met één haal van zijn sikkel, stopte het hoofd in de zak en vloog weg. Stheino en Euryale konden hem niet bijhouden en keerden terug en rouwden om hun zuster.
Op de terugweg overnachtte Perseus in het land van de Hesperiden, dochters van Atlas. Hun tuin met gouden appels (een huwelijksgeschenk van Gaia aan Zeus en Hera), werd streng bewaakt door Atlas, aan wie was verteld dat een zoon van Zeus de appels wilde stelen. Hij probeerde Perseus te doden, maar Perseus pakte het hoofd van Medusa en versteende hem (het huidige Atlasgebergte).
Perseus en Andromeda
bewerken
Perseus vloog langs de kust van Ethiopië toen hij ver onder zich een jonge vrouw zag, vastgeketend aan een boom op een rotswand bij zee. Toen hij dichterbij kwam, zag hij twee trieste figuren op de klippen, haar ouders, koning Cepheus en koningin Cassiopeia. Zij vertelden hem wat er gebeurd was.
Cassiopeia had hoogmoedig beweerd dat ze mooier was dan de Nereïden, de dochters van Nereus, de Oude Man van de Zee en een voorouder van Poseidon. Als straf op deze hoogmoed (hybris) zorgde Poseidon ervoor dat de kuststreken van Ethiopië geteisterd zou worden door een zeemonster, Cetus. Een orakel had Cepheus verteld dat hij het zeemonster kon laten vertrekken door zijn dochter Andromeda te offeren.
Perseus stelde het koninklijke echtpaar voor om Andromeda te redden, in ruil voor haar hand. Op dat moment kwam het zeemonster naar boven en stemde Cepheus snel in. Perseus doodde het monster met zijn sikkel en ontdeed Andromeda van haar ketenen. Die avond kondigde Cepheus het huwelijk tussen Andromeda en de Griekse held aan, vergetende dat hij haar al aan zijn broer Phineus had beloofd. Er brak een gevecht uit en toen Perseus zich realiseerde dat Phineus ruim in de meerderheid was met zijn troepen, pakte hij het hoofd van Medusa weer en versteende ze zo.
Perseus voer met Andromeda naar het eiland Seriphos. Bij aankomst ontdekte hij dat Polydektes nog steeds achter zijn moeder aan zat. Hij bracht Danae en Andromeda bij Dictys en ging op weg naar het koninklijk paleis. Daar vertelde hij dat hij was teruggekomen met het cadeau voor Hippodameia. Hij versteende alle aanwezigen door het hoofd van Medusa weer te laten zien. Perseus gaf de hoed, de sikkel en de sandalen aan de boodschapper Hermes, die alles weer terugbracht naar de nimfen in Afrika. Perseus schonk het hoofd van Medusa aan Athena die het afschrikwekkende hoofd aan haar schild (aegis) bevestigde. Perseus besloot naar Argos terug te keren om van Akrisios zijn deel van de erfenis te eisen.
Perseus en Akrisios
bewerkenOndanks Perseus’ vergevingsgezindheid vluchtte Akrisios, denkend aan de profetie, naar zijn vriend koning Teutamides van Larisa. Perseus hoorde dit en liet Andromeda en Danaë in Argos en ging op weg om vriendschap te sluiten met zijn grootvader. Op dat moment hield koning Teutamides spelen ter ere van zijn jarige vader. Perseus zag Akrisios niet en besloot te wachten tot het banket van die avond. Ondertussen zou hij deelnemen aan de spelen en introduceerde zo het discuswerpen. Hij pakte een metalen schijf en wierp die zo ver mogelijk weg. Plotseling week de schijf af door harde wind. Door een wrede speling van het lot vloog de schijf in het publiek en doodde zo Akrisios. De profetie was uitgekomen.
Perseus keerde terug naar zijn moeder en vrouw in Argos, maar besefte dat hij van de goden niet zou mogen regeren over de stad van de man die hij had gedood. Hij ruilde Argos in tegen het nabijgelegen Tiryns, dat hij jarenlang bestuurde. Hij stichtte meerdere steden in het gebergte de Argoliden, waaronder de beroemde stad Mycene. Andromeda schonk hem vele kinderen en zijn kleinzoon Eurystheus was de laatste in de Perseus dynastie van Argos.
Sterrenbeelden
bewerkenDe meeste hoofdpersonen van dit verhaal zijn als sterrenbeeld aan de nachthemel vereeuwigd.
Stamboom
bewerkenAntieke bronnen
bewerken- Herodotos, Historiën: 2,91; 6,53; 7,61; 7,150
- Hesiodos, Theogonia: 280
- Hesiodos, Schild van Heracles: 216–230
- Hesiodos, Catalogus van Vrouwen: 129,11; 135,3
- Apollodoros, Bibliotheca: 1,87; 1,94; 2,35–59; 3,117
- Pausanias, Beschrijving van Griekenland: 1,22,7; 2,15,3–4; 2,16,2–3; 2,18,1; 2,20,4; 2,21,5–7; 2,22,1; 2,23,7; 2,27,2; 3,1,4; 3,2,2; 3,17,3; 3,18,11; 3,20,6; 4,2,4; 4,35,9; 5,18,5; 10,10,5
