Wassenaar (gemeente)

**Wassenaar**
Gemeente in Nederland
	(Details) (Details)
Situering
Provincie	Zuid-Holland
COROP-gebied	Agglomeratie 's-Gravenhage
Coördinaten	52° 9′ NB, 4° 23′ OL
Algemeen
Oppervlakte	62,40 km²
- land	51,11 km²
- water	11,29 km²
Inwoners ; (1 januari 2024)	27.108? ; (530 inw./km²)
Bestuurscentrum	Wassenaar
Politiek
Burgemeester (lijst)	Leendert de Lange (VVD)
Bestuur	VVD; Hart voor Wassenaar; Lokaal Wassenaar; GroenLinks
Economie
Gemiddeld inkomen (2019)	€ 46.500 per inwoner
Gem. WOZ-waarde (2019)	€ 570.000
WW-uitkeringen (2014)	24 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s)	2241–2245
Netnummer(s)	070
CBS-code	0629
CBS-wijkindeling	zie wijken en buurten
Amsterdamse code	10164
Website	www.wassenaar.nl
	; Bevolkingspiramide (2023)
Portaal	Nederland

Wassenaar (uitspraak^ⓘ) is een plaats en gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland. De gemeente telt 27.108 inwoners (1 januari 2024, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 62,50 km². Binnen de gemeentegrenzen liggen naast Wassenaar enkele gehuchten. De gemeente Wassenaar maakte deel uit van het kaderwetgebied Haaglanden en is nu onderdeel van de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag.

Topografische gemeentekaart van Wassenaar, per juni 2023

Wassenaar bestaat uit een dorpskern met daaromheen een bosrijke omgeving met villa's en landhuizen. Vele hiervan zijn vanouds buitenplaatsen, zomerverblijven voor welgestelde stedelingen. Behalve aan vermogende bewoners bieden deze onderdak aan bedrijven en consulaten. Koning Willem-Alexander en koningin Máxima hebben tot begin 2019 met hun gezin een woning op het landgoed Eikenhorst bewoond. Het landgoed Duinrell is in gebruik als pretpark. Ook renbaan Duindigt, de enige overgebleven gras-renbaan in Nederland, ligt in Wassenaar.

In het centrum van Wassenaar staat de oude dorpskerk die deels uit de 12e eeuw dateert, en deels in de 16e eeuw werd opgebouwd na vernielingen in het begin van de Tachtigjarige Oorlog. In deze kerk werd Prinses der Nederlanden Alexia gedoopt. Naast een klein aantal oude dorpshuizen staat er ook de zeventiende-eeuwse windmolen Windlust.

Wassenaar grenst aan het dorp Voorschoten. Al van oudsher hebben de twee plaatsen een gezamenlijke harmonieuze geschiedenis. Het geslacht Wassenaar huisde bijvoorbeeld in kasteel Duivenvoorde in Voorschoten en Landgoed De Horsten, waar Eikenhorst een deel van is, ligt gedeeltelijk in de buurgemeente. Toch werd in 2021 een ambtelijk samenwerkingsverband na acht jaar beëindigd.^[2]

Aan de Wassenaarse Slag liggen in het natuurgebied restanten van de Atlantikwall, waaronder een honderden meters lange betonnen antitankmuur en een groot aantal bunkers, waaronder de vleermuisbunker. De vleermuisbunker bestaat uit een ondergronds gangenstelsel met een lengte van bijna 1000 meter dat vijf bunkers verbindt en dat door verschillende soorten vleermuizen wordt gebruikt als slaapplaats.

Geschiedenis

De oudste sporen van bewoning die in Wassenaar zijn aangetroffen dateren uit circa 1800 voor Christus. Archeologische vondsten tonen bewoning in de dorpskern in de Merovingische tijd (7e eeuw.)

De dorpskerk, een aan Willibrord gewijde kerk, is rond 1150 gebouwd in Romaanse stijl. In de noordwand van de kerk is nog een deel muurwerk zichtbaar uit de 12e eeuw. Een testament van Ida van Santhorst uit 1310 is het oudste archiefstuk dat melding maakt van de dorpskerk.^[3]

De hoge duinen ten westen van de kerk zijn pas later ontstaan. In de strandwal in de nabijheid van de kerk lag de Burcht, een mottekasteel van de heren van van Wassenaer.^[4] De eerste vermelding van een lid van dit geslacht dateert van 1200. De vondst van een spinsteentje, een molensteen en metaalslakken, afkomstig van een lokale smederij, uit de 13e eeuw duidt op de aanwezigheid van verschillende typen ambachtslieden.^[3] In de 14e eeuw werd er rechtgesproken in het "Wapen van Wassenaar".

Lange tijd bleef Wassenaar een klein dorp. Aan het einde van de middeleeuwen liep vanuit Wassenaar een weg naar het aan zee gelegen, in 1396 gestichte en in de 16e eeuw weer verdwenen zeedorp Berkheide.

In de 16e eeuw (rond 1573-74) werd Wassenaar grotendeels vernietigd door inwoners van Leiden die wilden voorkomen dat Spaanse troepen hun intrek in Wassenaar zouden nemen.

In de Gouden Eeuw ontstonden er buitenplaatsen van rijke Haagse burgers. Clingendael en Duinrell stammen al uit de zeventiende eeuw. De voorganger van Huize De Paauw dateert al uit 1556, nog voor de Tachtigjarige Oorlog. In 1795 telde Wassenaar 26 buitenplaatsen.

Rond 1805 werd de "Heerweg" tussen Den Haag en Haarlem (de huidige Rijksstraatweg, nu beter bekend als de N44/A44), bestraat. Initiatiefnemer hiervoor was Adriaan Pieter Twent van Raaphorst, bewoner van het aan die "Heerweg" gelegen Huize de Paauw en "minister" van Binnenlandse Zaken en Verkeer en Waterstaat onder Lodewijk Napoleon.

Omstreeks 1840 liet de broer van koning Willem II, prins Frederik, het paleisje "De Paauw" aanleggen, waar hij decennia gewoond heeft en dat als gemeentehuis van Wassenaar dient. Hij kocht aangrenzende landgoederen op, waardoor een groot, aaneengesloten gebied ontstond.

Na de aanleg van de spoorlijn Rotterdam Hofplein - Scheveningen (het tracé daarvan vormt de latere Landscheidingsweg) in 1907/'08 begon Wassenaar zich te ontwikkelen als villadorp voor rijke havenbaronnen en -industriëlen. Deze ontwikkeling stagneerde tijdens de Eerste Wereldoorlog, maar vanaf de jaren twintig en dertig verrezen veel grote villa's in de bosrijke omgeving van het dorp Wassenaar. Tussen de wereldoorlogen verrees ook de wijk De Kieviet in de buurt van het negentiende-eeuwse lustslot kasteel Oud-Wassenaar. Vanaf 1923/'25 had Wassenaar ook een tramverbinding met Den Haag en Leiden (de Gele Tram). De spoor- en tramlijnen door Wassenaar werden in 1953, respectievelijk 1961 opgeheven.

In Wassenaar zijn twee internationale verdragen uitgewerkt:

Het Verdrag van Luxemburg in 1952 over Wiedergutmachung aan Joodse slachtoffers van nazi-Duitsland
Het Wassenaar Arrangement in 1995 over exportbeperkingen voor wapens.

Op 24 november 1982 werd ten huize van Chris van Veen, de voorzitter van werkgeversorganisatie VNO, het Akkoord van Wassenaar gesloten. Hierin werd de basis gelegd voor het later veelbesproken poldermodel.

Kernen

Binnen de gemeente Wassenaar liggen naast het gelijknamige dorp het gehucht Maaldrift, de buurtschappen Rijksdorp en Den Deijl en de wijken Nieuw Wassenaar, Oud Wassenaar, De Kieviet en Kerkehout.

Sport en recreatie

Wassenaar heeft verschillende sportverenigingen, zoals de hockeyclubs De Kieviten en HGC, voetbalclubs zoals RKSV Blauw-Zwart en SV Wassenaar (ook honk- en softbal) en handbalclub Olympia '72. Daarnaast diverse binnensporten zoals volleybalvereniging WVV, badmintonvereniging BCW en zwemvereniging WZK. Ook zijn er tennisbanen zoals De Oude Eik en De Kieviten. Er zijn een paar golfclubs: de Haagse Golf & Country Club, Wassenaarse Golf Groenendael en de GC Rozenstein.

Sinds 2013 wordt jaarlijks op de 2de zondag in oktober het hardloopevenement "De 15 van Wassenaar" georganiseerd. De route loopt door de Landgoederenroute, de villawijken en de dorpskern.

Wassenaar ligt aan de Europese wandelroute E11, ter plaatse ook wel Marskramerpad geheten. De route komt vanuit Den Haag via het Haagse Bos Wassenaar binnen en loopt via Landgoed de Horsten verder naar Voorschoten.

Op het landgoed Duinrell is een gelijknamig attractiepark, het zwembad (Tikibad), een bungalowpark en een camping.

Cultuur

Monumenten

Een deel van Wassenaar is een beschermd dorpsgezicht en ook de landgoederenzone ten zuiden van Wassenaar is een beschermd dorpsgezicht. Verder zijn er meer dan 300 rijksmonumenten en 115 gemeentelijke monumenten. Tevens zijn er enkele oorlogsmonumenten en Stolpersteine.

Kunst in de openbare ruimte

In de gemeente Wassenaar zijn diverse beelden, sculpturen en objecten geplaatst in de openbare ruimte, zie:

Lijst van beelden in Wassenaar

Onderwijs

Lager onderwijs:

Bloemcampschool
De Herenwegschool (Prot. Chr. Onderwijs Wassenaar)
Kievietschool
Montessorischool Wassenaar
Nutsschool
St. Bonifaciusschool
St. Jan Baptistschool
St. Jozefschool

Voortgezet onderwijs:

Politiek

Gemeenteraad

De gemeenteraad van Wassenaar bestaat uit 21 zetels. Hieronder de behaalde zetels per partij bij de gemeenteraadsverkiezingen sinds 1994:

Gemeenteraadszetels
Partij	1994	1998	2002	2006	2010	2014	2018	2022
VVD	11	10	11	6	8 (7)	4	6	5
Hart voor Wassenaar	-	-	-	-	-	1	3 (1)	5
Lokaal Wassenaar!	-	-	-	-	-	-	3	3
CDA	6	6	6	5	4	4	3	2
Democratische Liberalen Wassenaar	-	-	-	-	- (1)	1	2	1
D66	2	1	1	1	2 (1)	3	2	2
GroenLinks	-	1	1	1	1	2	1	2
PvdA	2	3	2	2	1	1	1	1
Wat Wassenaar Wil	-	-	-	6	5	3	-	-
Passie voor Wassenaar	-	-	-	-	-	2	-	-
Totaal	21	21	21	21	21	21	21	21

Bij de verkiezingen van maart 2014 betraden twee nieuwe partijen de Wassenaarse politieke arena, te weten Passie voor Wassenaar en Hart voor Wassenaar. Hart voor Wassenaar ontstond eind 2013 als afsplitsing van WWW na een interne ruzie tussen de fractie en het bestuur. Het bestuur trad af en oud-voorzitter Henri Hendrickx richtte met enkele getrouwen Hart voor Wassenaar op, waarvan hij lijsttrekker werd. De partij kreeg één zetel.

De gemeenteraad van Wassenaar telt naast de in 2014 gehalveerde VVD (van 8 naar 4 zetels) vier partijen die direct of indirect een afsplitsing zijn van de liberalen: WWW (van 5 naar 3 zetels), DLW (1 zetel), Passie voor Wassenaar (2 zetels) en Hart voor Wassenaar (1 zetel). CDA (4 zetels), D66 (van 2 naar 3 zetels), GroenLinks (van 1 naar 2 zetels) en PvdA (1 zetel) complementeren de gemeenteraad.

In 2017 zijn de partijen Wat Wassenaar Wil (4 zetels) en Passie voor Wassenaar (2 zetels) gefuseerd tot een nieuwe politieke partij: Lokaal Wassenaar, die in 2018 3 zetels verwierf. Een unicum voor Nederland was dat DLW met een afsplitsing te maken kreeg: nog vóór de verkiezingen maakte de 2e kandidaat op de lijst dat bekend. Korte tijd later, op 27 juni 2018, volgde een volgende afsplitsing. Op die datum werd bekend dat het echtpaar Mulder van Hart Voor Wassenaar zich afsplitsten waardoor Hart voor Wassenaar zijn winst zag verdampen en weer terugkeerde als een eenmansfractie.

De verkiezingen van 2018 leidden tot een versterking van de zogeheten lokale partijen: partijen die niet behoren bij een landelijke partij.

Politiek sinds 2018

Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 won de VVD en kwam zij als grootste partij uit de bus. Het nieuwe college wordt door wethouders van VVD, LW, CDA en D66 gevormd. De eerdere formatiepoging tussen VVD, CDA en Hart voor Wassenaar (HvW) liep stuk omdat HvW nadat het akkoord rond was nog forse OZB-verhogingen eiste die niet nodig waren op dat moment. Daarop braken VVD en CDA de formatie af en kwamen D66 en LW aan tafel. Twee fractieleden van HvW scheiden zich af van HvW en ondersteunde alsnog het coalitieakkoord ‘Wassenaar: Zelfstandig en Verantwoordelijk 2018-2022’. Daarmee kende de coalitie een meerderheid van 16 van de 21 zetels. Lokale partij Democratisch Liberalen Wassenaar (DLW) viel al voor de formatie uit elkaar door oneindigheid in twee eenmansfracties. De oppositie bestaat daarmee uit vijf eenmansfracties van lokale en linkse partijen.

Bekende inwoners van Wassenaar

Geboren in Wassenaar

Vermeld in chronologische volgorde volgens geboortejaar

Jan I van Polanen (ca. 1285-1342), Heer van Breda
Carel van Schelle (1913-1987), diplomaat
Piet Knijnenburg (1918-2017), motorsporter
Riet Raaphorst (1919-1946), illustrator
Gon Voorhoeve (1928-1994), componist
Hugo van Zuylen van Nijevelt (1929-2018), eigenaar van Duinrell, ondernemer
Henk van der Kraats (1930-2023), jockey
Piet van Rhijn (1931-1999), voetballer
Ilse Bulhof (1932-2018), hoogleraar wijsbegeerte
Jaap Zijlstra (1933-2015), dichter, schrijver en predikant
Else Vlug (1934-2019), kinderboekenschrijfster
Ellen Abbing-Roos (1935-2014), beeldhouwer en keramist
Leo Köhlenberg (1936-2020), organist, componist
Rob van Gennep (1937-1994), boekhandelaar, uitgever
Ellen Jens (1940-2023), tv-producer en -regisseuse
Kees van Lede (1942-2020), ondernemer en werkgeversvoorzitter
Wouter Stips (1944), kunstenaar, programmamaker, theatermaker, schrijver en regisseur
Chris Veraart (1944-2014), advocaat, dichter en schrijver
Florus Wijsenbeek (1944), jurist, politicus
Aart Clerkx (1945), illustrator en striptekenaar
Joke Brakman (1946), beeldend kunstenaar
Rob Ruggenberg (1946-2019), dagbladjournalist en schrijver
Dirk Kuin (1947-2000), journalist en presentator
Onno Zijlstra (1949), filosoof
Henk Jan Meijer (1951), politicus
Ceseli Josephus Jitta (1952), schrijver en illustrator
Loes van Ruijven-van Leeuwen (1953), politica
Thom Hoffman (1957), acteur en fotograaf
Corinne Hofman (1959), archeologe
Rob Kamphues (1960), cabaretier, televisiepresentator
Adriaan Jaeggi (1963-2008), columnist, dichter, essayist en schrijver
Johan de Goede (1964), boekkunstenaar en dichter
Kees Momma (1965), schrijver en tekenaar
Iemke van Dijk (1968), beeldend kunstenaar
Leendert de Lange (1972), burgemeester van Wassenaar
Wolfert Brederode (1974), jazzpianist
Marjolein Moorman (1974), politica
Roxanne van Hemert (1990), langebaanschaatsster
Dion Cooper (1993), singer-songwriter
Kimberley Smit (1999), voetbalster

Overleden in Wassenaar

In chronologische volgorde volgens sterfjaar

Frederik der Nederlanden (1797-1881), prins der Nederlanden, prins van Oranje-Nassau
Sophie van Württemberg (1818-1877), koningin der Nederlanden
Jacob Cornelis Overvoorde (1865-1930), geschiedkundige, museumdirecteur
Louis Westenenk, (Semarang 1870-1930), diplomaat, taalkundige, bestuursambtenaar en ridder Militaire Willems-Orde
Cornelis Johannes Kieviet (1858-1931), schrijver van jeugdboeken
Nicolaas August Tonckens (1867-1931), burgemeester van Hengelo (Overijssel)
Herman Koppeschaar (1866-1932), oorlogschirurg
Frits Went (1863-1935), botanicus, hoogleraar in Utrecht
Jan Rudolph Slotemaker de Bruine (1869-1941), theoloog en politicus
Reinier van Genderen Stort (1886-1942), schrijver, dichter
Coba Rijneke (1894-1942), pianist en muziekpedagoog
Louis Anne van Royen (1865-1946), hoogleraar, politicus
Arend Hendriks (1901-1951), tekenaar, graficus en docent
Cornelis Raaphorst, (1875–1954), kunstschilder
Pieter Nicolaas van Eyck (1887-1954), criticus en hoogleraar Nederlandse taal- en letterkunde in Leiden
Theodoor François Marie Schaepman (1879-1954), officier en politicus
Cornelis Jetses (1873-1955), illustrator, boekbandontwerper
Philips Visser (1882-1955), geograaf en diplomaat
Corry Tendeloo (1897-1956), politicus
Balthasar van der Pol (1889-1959), natuurkundige
Lex van Blijenburgh (1877-1960), luitenant-kolonel, schermer
Johanna Maria Christina Bouvy (1893-1960), letterkundige
Barthold Theodoor Willem van Hasselt (1896-1960), president-directeur van Shell
Herman van Roijen (1905-1991), politicus en diplomaat
Simon de Vries Czn (1869-1961), politicus
Gerardus Wilhelmus Kampschöer (1891-1963), politicus
Ko Oud (1890-1963), architect
Henk Wegerif (1888-1963), architect en decorontwerper
Geert de Grooth (1892-1965), jurist en politicus
Marinus Damme (1876-1966), ingenieur, politicus
Bram Rutgers (1884-1966), politicus
Pieter Cort van der Linden (1893-1969), burgemeester van Groningen
Henk Meijer (1884-1970), kunstenaar
Boelie Kessler (1996-1971), voetballer en oogarts
Willem Rozendaal (1899-1971), graficus, ontwerper en docent
Marinus Jan Granpré Molière (1883-1972), architect en stedenbouwer
Berhardina Midderigh-Bokhorst (1972), illustrator, aquarellist, graficus en lithograaf
Hein Vos (1972), econoom en politicus
Alexander Kropholler (1973), architect
Jan Smallenbroek (1974), politicus
Willem Reyseger (1976), voetbalbestuurder,
Sidney J. van den Bergh (1977), zakenman, politicus
Piet Zwart, (1885-1977), fotograaf, typograaf en industrieel vormgever
Paul Eduard Lepoeter (1916-1978), wiskundeleraar en schrijver van wiskundeleerboeken
Alidius Tjarda van Starkenborgh Stachouwer (1888-1978), laatste gouverneur-generaal van Nederlands-Indië
Dirk Stikker (1897-1979), bankier, politicus en diplomaat
Leo Glans (1911-1980), Surinaams-Nederlands kunstschilder, aquarellist en tekenaar
Paul Citroen (1896-1983), kunstschilder, postzegelontwerper en docent
Charlie Koch (1890-1984), Engelandvaarder, chirurg, vrouwenarts
Fred Polak (1907-1985), filosoof, socioloog, futuroloog, hoogleraar en politicus
Johan Walhain (1985), acteur
Jaap Burger (1986), politicus
Reinder Zwolsman (1988), projectontwikkelaar
Bob Bruijn (1989), kunstschilder
Andries Copier (1991), glaskunstenaar
Jan van Dulm, (1991), marineofficier
Molly Geertsema (1991), politicus
Ans van Haersolte (1991), beeldhouwer, neerlandica
Pyke Koch (1991), kunstschilder
Herman van Roijen (1991), politicus en diplomaat
Hans de Koster (1992), politicus
Jan Hendrik Oort (1992), sterrenkundige
Marinus Ruppert (1992), politicus, vakbondsman
Klaas Wiersma (1993), politicus
Frederik Gerard van Dijk (1994), politicus
Adri van Es (1994), viceadmiraal, politicus
Charles Douw van der Krap (1995), marineofficier
Leen Papo (1995), roeier en verzetsstrijder
Jan Willem Schulte Nordholt (Zwolle, 1920-1995), geschiedkundige
Henk Hofstra (1904-1999), minister
Piet van Rhijn (1931-1999), voetballer
Gerard Peijnenburg (1919-2000), topambtenaar
Paul Julien, (2001), antropoloog, ontdekkingsreiziger
Jelle Zijlstra (2001), Nederlands minister-president
Karel Herman Beyen (2002), politicus
Joop Haex (2002), politicus
Mahmoud Rabbani (2002), honorair consul
Sierk Schröder (Ambon, 1903-2002), kunstschilder
Joop Bakker (2003), politicus
Gerard Brom (1915-2003), pionier hartchirurgie
Marinus van der Goes van Naters (2005), politicus, natuurbeschermer
John Maas (2005), inspecteur-generaal der Krijgsmacht
Coen Oort (2007), econoom, hoogleraar
Hans Eschauzier (2008), kunstschilder en graficus
Hans Erik Ras (2008), rechtsgeleerde
Elly Weller (2008), actrice
Willem de Jonge van Ellemeet (2009), vice-admiraal
Hans Dijkstal (2010), politicus
Morris Tabaksblat (2011), topfunctionaris
Katy Telders (2011), grootmeesteres van koningin
Hetty van der Togt (2011), verzetstrijdster
Jan Gmelich Meijling (2012), politicus
Roelof Kruisinga (2012), politicus, volksgezondheidsdeskundige
Gerard Helders (2013), politicus
Pieter Kooijmans (2013), Minister van Staat
Maarten Cieremans (2014), Engelandvaarder
Cornelis Dubbink (2014), president van de Hoge Raad der Nederlanden
Sipke van der Land (2015), predikant, en publicist
Jaap Rosen Jacobson (2015), Engelandvaarder
Piet Heijn Schoute (2015), politicus
Jan Stegeman (2015), beroepsfotograaf, beeldend kunstenaar en gemeenteraadslid
Auke Bloembergen (2016), rechter
Emeri van Donzel (2017), directeur en hoofdredacteur
Steven Stoffer (2017), jurist
Peter Legro (2018), president-directeur van Transavia
Willem van der Slik (2018), buitengewoon hoogleraar klinische chemie en pathofysiologie
Hugo van Zuylen van Nijevelt (1929-2018), eigenaar van Duinrell, ondernemer
Koos Andriessen (2019), minister
Harriet Blom (2019), hofdame
Henny de Ruiter (2019), manager, volleyballer
Johan Witteveen (2019), minister
Lodewijk van Wachem (2019), bestuurder
Jan Breman (2020), diplomaat
Rudolf de Korte (2020), politicus
Eddy Jonker (2020), Engelandvaarder
Jan Reijnen (2020), politicus
Johan Gerhard Wilbrenninck (2021), ambassadeur
Hans Heybroek (2022), bosbouwkundige en botanicus
Frans de Haan (2022), basketballer en golfspeler
Carel van den Driest (2023), bestuurder
Frits Kalff (2023), verzekeraar
Henk van der Kraats (2023), jockey
Claudine Catharine Bernardine gravin van Zuylen van NijeveltHans de Koster-Everts (Arnhem, 1937-2023)
Dineke de Koster-Burgersdijk (Leiden, 1930-2024), bestuurslid Europa Nostra en mecenas