Westelijke Jordaanoever
De Westelijke Jordaanoever (Arabisch: الضفة الغربية, aḍ-Ḍiffä l-Ġarbīyä, Hebreeuws: יהודה ושומרון / הגדה המערבית, Jehoeda Wesjomron (Judea en Samaria) / Hagadah Hama'aravit), of kortweg Westoever, in de 20ste eeuw ook wel Cisjordanië genoemd, is het grootste grondgebied van de Palestijnse gebieden. De Westelijke Jordaanoever van Palestina is een bergachtig gebied dat aan de oostzijde wordt begrensd door de rivier de Jordaan en de Dode Zee. Naast deze natuurlijke grens zijn de noordelijke, westelijke en zuidelijke grenzen gevormd na de Arabisch-Israëlische Oorlog van 1948 als wapenstilstandsgrenzen van 1949 tussen Israël en Jordanië, de zogenoemde Groene Lijn.
landsdeel in Palestina
 | |||
|---|---|---|---|
| |||
| Coördinaten | 32°0'NB, 35°21'OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 5860 km² | ||
| Inwoners | 3.243.369 (2024) (note: 468,300 Israëlische kolonisten (2022) en 236.600 Israëlische kolonisten in Oost-Jeruzalem (2021)[1] | ||
| Detailkaart | |||
| |||
■ Gebied A (Volledig Palestijns zelfbestuur)
■ Gebied B (Palestijns zelfbestuur, Israëlische militair controle)
■ Gebied C (Israëlisch militair bestuur)
■ Israëlische nederzetting
| |||
| Foto's | |||
| |||
| Het centrum van Ramallah, Westelijke Jordaanoever | |||
| |||
Na de Zesdaagse Oorlog heeft Israël in 1967 de groene lijn op al zijn landkaarten, zoals in klaslokalen, gewist.[2] Volgens de Israëlische minister van Volkshuisvesting is het vertrouwelijke militaire informatie die niet vrijgegeven kan worden vanwege bezorgdheid dat het de internationale betrekkingen van de staat zou kunnen ondermijnen. Vragen om gegevens daarover blijven onbeantwoord; die vallen onder de uitzonderingen in de Israëlische 'Wet op de Vrijheid van informatie' (Freedom of Information Law).[3]
De Westelijke Jordaanoever is verdeeld in 11 gouvernementen van de Palestijnse Autoriteit (PA). Het hoofdkwartier met het presidentsterrein (de Mukata'a) zit in Ramallah evenals de Palestijnse Wetgevende Raad, het Palestijnse parlement. Oost-Jeruzalem wordt als de hoofdstad van Palestina beschouwd.
In 2007 had de Westelijke Jordaanoever totaal 2.350.583 Palestijnse inwoners.[4] In 2018 telde de Westelijke Jordaanoever naar schatting 2.798.494 Palestijnse inwoners. De totale bevolking in 2024 was 3.243.369
Geschiedenis
bewerkenWestelijke Jordaanoever na 1948
bewerkenDe Westelijke Jordaanoever is een deelgebied van het voormalige Britse Mandaatgebied Palestina. Nadat zionistische Joden in een groot deel van het mandaatgebied de staat Israël hadden uitgeroepen, werd in de daarop volgende Arabisch-Israëlische Oorlog van 1948 het voor een Palestijnse staat bestemde deel door Transjordanië bezet. En hoewel volgens het Verdelingsplan van de VN Jeruzalem als-één-geheel onder internationaal bestuur moest komen, veroverde Israël tijdens die oorlog ook het gebied en de wijken ten westen van de stad, West-Jeruzalem. Transjordanië behield de Oude Stad (Oost-Jeruzalem) In 1949 werd een wapenstilstand gesloten en een grenslijn getrokken, de Groene Lijn. Op 24 april 1950 annexeerde Transjordanië het bezette gebied dat vervolgens 'Westelijke Jordaanoever' werd genoemd en veranderde hierna zijn naam in Jordanië. De Palestijnen die er woonden kregen automatisch het Jordaanse staatsburgerschap. Deze annexatie werd alleen erkend door Groot-Brittannië en Pakistan, beide landen waren bevriend met het bestuur van Jordanië. De Westelijke Jordaanoever met inbegrip van Oost-Jeruzalem werd verboden gebied voor Joden uit Israël en andere landen.[5] Christelijke pelgrims moesten een doopbewijs tonen aan de Jordaanse autoriteiten om te bewijzen dat ze geen Jood waren.[6][7]
Bezetting door Israël sinds 1967
bewerkenIn de Zesdaagse Oorlog van 1967 werd de Westelijke Jordaanoever en ook Oost-Jeruzalem met de Oude Stad Jeruzalem (Al-Quds) door Israël op Jordanië veroverd en vervolgens militair bezet. (Volgens Resolutie 181 Algemene Vergadering Verenigde Naties van 1947 zou Jeruzalem als geheel een aparte status moeten krijgen). Vervolgens annexeerde Israël Oost-Jeruzalem, inclusief zijn wijken, samen met een groot aantal omringende Palestijnse dorpen.[8] Deze eenzijdige annexatie door Israël is in strijd met het volkenrecht, zoals beschreven in de Vierde Geneefse Conventie en door VN-resoluties veroordeeld, zoals Resolutie 465 Veiligheidsraad Verenigde Naties en de verwijzingen daarin naar voorafgaande en volgende Resoluties, zoals Resolutie 194 Algemene Vergadering Verenigde Naties.
Het dagelijks bestuur over de Haram al-Sharif (voor Joden de Tempelberg) met daarop de Al-Aqsa moskee met de bekende Rotskoepel bleef onder beheer van de (toen door Jordanië gedomineerde) waqf, een islamitische organisatie. In 1988 deed Jordanië afstand van aanspraken op de Westelijke Jordaanoever ten gunste van de PLO.[9] maar het beheer van de Haram-al-Sharif bleef bij de Jordaanse Waqf.
Bestuurlijke verdeling
bewerkenNa de bezetting stelde Israël een militair bestuur in op de Westelijke Jordaanoever en startte met de bouw van Israëlische nederzettingen. Door Israël wordt de Westelijke Jordaanoever aangeduid met de Bijbelse namen Judea en Samaria. De Verenigde Naties veroordelen dit en houden voor de verdeling van het mandaatgebied Palestina nog steeds vast aan het Verdelingsplan van 1947 volgens Resolutie 181 Algemene Vergadering Verenigde Naties. De politieke Palestijnse Fatah-beweging en vervolgens ook de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) onder leiding van Yasser Arafat waren al eerder opgericht en streefden naar een eigen Palestijnse staat.
Oslo-akkoorden
bewerkenIn 1993 werden door tussenkomst van Bill Clinton de Oslo-akkoorden gesloten tussen Yitzhak Rabin en Arafat. Op grond daarvan werd in 1994 de Palestijnse Autoriteit opgericht onder leiding van Mahmoed Abbas. Die kreeg beperkte autonomie in delen van de Westelijke Jordaanoever met zicht op een onafhankelijke Palestijnse staat. De Westelijke Jordaanoever werd daarvoor ingedeeld in gebieden met een A-, B- of C-status: [10]
- Gebied A (18% van het grondgebied, 55% van de populatie) waar de Palestijnse Autoriteit zowel het burgerlijk bestuur als het veiligheidstoezicht uitoefent. Voornamelijk de steden.
- Gebied B (20% van het grondgebied, 41% van de populatie) waar de Palestijnse Autoriteit het burgerlijk bestuur uitoefent met gedeeld Israëlisch-Palestijns veiligheidstoezicht. Voornamelijk platteland.
- Gebied C (62% van het grondgebied, 5,8% van de bevolking) onder volledig Israëlisch militair veiligheidstoezicht en bijna volledig Israëlisch burgerlijk bestuur. Met name vruchtbare en bronrijke gebieden: Gebied aan weerskanten van de later gebouwde Israëlische Westoeverbarrière en een brede strook in de Jordaanvallei langs de Jordaan; delen waar sinds 1967 veel Israëlische nederzettingen waren gesticht.
Bij deze akkoorden werd Jeruzalem, als 'corpus separatum' nog buiten beschouwing gelaten. Over de status van Jeruzalem zou vijf jaar na de Oslo-akkoorden onderhandeld worden.
De Israëlische regering bracht vervolgens de burgerlijke zaken van zowel de Israëlische kolonisten als de Palestijnen onder bij een militaire regeringsinstantie COGAT(Coordinator of Government Activities in the Territories), bestaande uit IDF soldaten en (Israëlische) burgers. In 1981 werd dit bestuurlijk ondergebracht bij de Civil Administration, een onderafdeling van de COGAT. De reeds gestichte Israëlische nederzettingen lagen daarbij in gebied C en zijn in de jaren daarna verder uitgebreid; bovendien zijn nieuwe nederzettingen gebouwd. Door de Verenigde Naties is deze bouw in bezet gebied veroordeeld en worden de nederzettingen als illegaal aangemerkt. Bovendien belemmert dit de stichting van een onafhankelijke Palestijnse staat, die door de Oslo-akkoorden in het vooruitzicht werd gesteld.
Demografie
bewerkenIn december 2007 hield de Palestijnse autoriteit een volkstelling, hieruit bleek dat er op de Westelijke Jordaanoever inclusief Oost-Jeruzalem 2.345.000 Palestijnen woonden - dat was een verdubbeling ten opzichte van tien jaar daarvoor.[11] Rond de 30% van de Palestijnen die op de Westelijke Jordaanoever wonen zijn Palestijnse vluchtelingen of nakomelingen van vluchtelingen die vóór 1948 in het gebied, dat nu Israël heet, woonden. Zij wonen voornamelijk in vluchtelingenkampen. In juni 2008 waren dat volgens de UNRWA 754.263 personen.[12] In 2011 had de Westelijke Jordaanoever ongeveer 2.580.168 Palestijnse inwoners en in 2015 waren dat er naar schatting 2.862.485[13]
In 2012 was van alle bewoners op de Westelijke Jordaanoever ongeveer 80-85% moslim (meest soennitisch), 12-14% is joods en ongeveer 1-2,5% is christen (meest Grieks-orthodox).[14] Verder wonen er nog kleine etnische groepen zoals Samaritanen en bedoeïenen, maar deze zijn zeer klein, in 2012 ongeveer <1%, en bestaan uit niet meer dan een paar honderd mensen. Er wonen 381 Samaritanen in Kiryat Luza (bij Nablus). De totale bevolking op de Westelijke Jordaanoever bedroeg in 2024 ongeveer 3.243.369
Het aantal kolonisten in de Israëlische nederzettingen bedroeg in 2022 ongeveer 468,300[14] Het aantal kolonisten in Oost-Jeruzalem bedroeg in 2021 ongeveer 236,600[14]
Israëlische nederzettingen
bewerken
De bouw van Israëlische nederzettingen is door de VN-Veiligheidsraad in resolutie 446 van maart 1979 illegaal verklaard. De geldigheid van deze resolutie wordt echter door Israël betwist. Uitbreiding van de nederzettingen wordt vaak afgedwongen door zogenaamde buitenposten (Engels: outposts) neer te zetten op land van Palestijnse boeren. Vaak betreft dit een aantal campers of caravans waarin streng religieuze joodse jongeren verblijven. Soms worden deze ook door Israël als illegaal beschouwd, maar ondanks zo'n verklaring weigeren deze kolonisten veelal te vertrekken. Dit leidt soms tot confrontaties van hen met het Israëlische leger en politie, waarna deze situatie zich herhaalt terwijl de buitenpost nog jaren blijft bestaan en zich intussen uitbreidt. Meestal wordt dit uiteindelijk door de Israëlische regering gelegaliseerd of wordt een nieuwe nederzetting gebouwd of uitgebreid op daarvoor ook weer geconfisqueerd Palestijns grondgebied, zoals bijvoorbeeld in geval van Amona. Soms met de verklaring dat het een straf is voor Palestijnen bij hun verweer tegen de kolonisten.[15] Onderzoek, gebaseerd op documenten verkregen door de Israëlische krant Haaretz, toont aan dat gedurende tientallen jaren de Zionistische Wereldorganisatie de kolonisten financieel steunt met het stichten van illegale buitenposten en voorzieningen daarvoor op Palestijns land; met medeweten van de Israëlische regering en gebruik van belastinggeld, waarmee de meest extreme en gewelddadige kolonisten worden gesteund bij het verdrijven en onteigenen van Palestijnse gemeenschappen uit grote gebieden over de hele Westelijke Jordaanoever.[16]
In augustus 2005 werden samen met alle nederzettingen in de Gazastrook, 4 van de 150 nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever ontruimd.[17] Tegelijkertijd werd door Israël het plan bekendgemaakt dat de nederzetting Betar Illit, die al meer dan 20.000 kolonisten had, datzelfde jaar nog uitgebreid zou worden met ten minste 235 woningen. Daarmee zou het deel gaan uitmaken van het Goesj Etsion nederzettingenblok. Dit was echter in strijd met de zogenoemde 'Roadmap' uit 2003, een vredesplan voorbereid door het Midden-Oostenkwartet bestaande uit de Verenigde Naties, de Verenigde Staten, de Europese Unie en Rusland, die de vorming van twee onafhankelijke staten beoogde. President George W. Bush van de VS had de Israëlische premier Ariël Sharon daarvóór ook al gewaarschuwd tegen verdere uitbreiding van de 150 nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem, waar al 400.000 Israëliërs woonden. De Palestijnse Planning-minister Ghassan al-Khattib beschreef dit plan als een "provocatie jegens het Palestijnse volk".[18]
Westoeverbarrière
bewerken
Volgens zeggen om zich te beschermen tegen zelfmoordaanslagen en beschietingen vanuit de Westelijke Jordaanoever (lijst van aanslagen in Israël) besloot Israël om een scheidingsmuur te bouwen. Deze Israëlische Westoeverbarrière ligt deels op de grens van, deels diep in de Westelijke Jordaanoever. Palestijns land is door de muur bij Israël getrokken of wordt door Israël geconfisqueerd als 'militair terrein' en/of voor de bouw van nederzettingen. De muur en de vele controleposten belemmeren het economisch verkeer vanuit de Westelijke Jordaanoever. Bewoners worden belemmerd in hun bewegingsvrijheid en levensbehoeften doordat de toegang tot hun grondgebied is afgesloten. Palestijnse christenen en moslims maken er bezwaar tegen dat bepaalde religieuze plaatsen hiermee alleen door en voor joden worden geclaimd. Door de Palestijnen wordt de muur ook wel Sharon's Wall, naar Ariel Sharon, of Apartheidsmuur genoemd. Voor verbinding met Israël en de nederzettingen onderling is een uitgebreid Israëlisch wegennet aangelegd, dat niet toegankelijk is voor Palestijnen. Palestijnse dorpen en steden die langs de Groene Lijn liggen, worden door de muur en allerlei restricties bedreigd in hun bestaan. Bij de toegangswegen vanaf de Israëlische zogenoemde 'bypassroads' naar Palestijnse dorpen zijn door de Israëlische autoriteiten grote rode waarschuwingsborden geplaatst met het opschrift: This Road leads To Area "A" Under The Palestinian Authority. The Entrance For Israëli Citizens Is Forbidden, Dangerous To Your Lives And Is Against The Israëli Law. In veel dorpen, zoals rond Ramallah en Nablus, zoals Bil'in, Nabi Saleh en Qalqiliya, worden vaak wekelijks geweldloze protestdemonstraties gehouden tegen de bezetting en de muur. Deze demonstraties krijgen regelmatig steun van Israëlische en internationale personen of groepen.
De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties bepaalde dat een gedeelte van het traject in strijd is met het internationaal recht, na een identiek advies van het Internationaal Gerechtshof in Den Haag (2004).[19] De motivering hiervoor is dat de Westoeverbarrière niet de Groene Lijn volgt maar diep in de Westelijke Jordaanoever snijdt waardoor Palestijns grondgebied bij Israël geannexeerd wordt. Het betreft vooral gebieden waar de muur om nederzettingen en religieuze plaatsen heen is gebouwd teneinde deze te beschermen en de toegang vanuit Israël gemakkelijker te maken.
Mensenrechten
bewerkenDe mensenrechtensituatie voor de Palestijnse bevolking op de Westelijke Jordaanoever is slecht. De bouw en invloed van de Israëlische Westoeverbarrière binnen de Groene Lijn komt volgens een rapport van de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties van 2004 neer op annexatie van Palestijns gebied ten bate van Israëlische kolonisten en de Israëlische militaire aanwezigheid, en verdrijving daardoor van Palestijnen uit dat gebied. Israël maakt zich daarbij schuldig aan ernstige schendingen van de mensenrechten door veelvuldig en onnodig Palestijnse huizen te slopen, in de regel als vergeldingsmaatregel of collectieve straf na het plegen van een aanslag. Bovendien vernielt het leger de infrastructuur en houdt Israël zich als bezettende macht niet aan internationaal recht.[20][21] In opeenvolgende rapporten van de Mensenrechtenraad wordt aangetoond dat dit Israëls structurele politiek is in de bezette Palestijnse gebieden: de bouw van de muur, de uitbreiding van nederzettingen, confiscatie van grondgebied, beperking van bewegingsvrijheid, verwoesting van huizen, toegelaten geweld door kolonisten en strooptochten en invallen door militairen. Dit alles heeft een rampzalige invloed op de economie, gezondheid, onderwijs, gezins- en familieleven en de levensstandaard van Palestijnen.[22][23] In 2015 werd door Human Rights Watch (HRW) het rapport Ripe for Abuse uitgebracht, over de uitbuiting van minderjarige Palestijnse kind-arbeiders in de nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever.[24]
Op 18 mei 2018 bracht de Mensenrechtenraad een rapport uit met de titel "Violations of international law in the context of large-scale civilian protests in the Occupied Palestinian Territory, including East Jerusalem". Daarin werden alle voorgaande resoluties van de Verenigde Naties nogmaals in herinnering gebracht.[25][26]
De OCHA (United Nations Office for the Coördination of Humanitairian Affairs) rapporteert toenemende pogingen tot delegitimatie van humanitaire hulp- en mensenrechtenorganisaties, met name NGO's, in de bezette Palestijnse gebieden; wat een negatief gevolg heeft voor de situatie en rechten van Palestijnen.[27] Verwoestingen gecombineerd met andere factoren, zoals plannen tot overplaatsing van dorpsgemeenschappen, toegangsbeperkingen tot natuurlijke bronnen, het onthouden van een basale voorzieningen, en het gebrek aan woonzekerheid leggen een grote druk op inwoners en leiden tot een risico op gedwongen verplaatsing. In de eerste maanden van 2019 nam dit sterk toe en betrof het ruim 25.000 mensen, doordat samen met huisverwoestingen ook kilometerslange waterpijpleidingen naar diverse dorpen en ook bronnen vernield waren, of werden afgesloten.[28]
Vanwege de druk van de bezetting door Israël en de "sectarische strijd" tussen Fatah en Hamas zijn in de afgelopen jaren ook door Palestijnse autoriteiten misdaden begaan, hoofdzakelijk jegens elkaars aanhangers. De Palestijnse Autoriteit opereert vaak in samenwerking met het Israëlische leger. Over en weer worden arrestaties verricht, critici met martelingen geïntimideerd, waarbij behalve journalisten ook burgers (vanwege sociale media) het slachtoffer zijn.[29][30]
De Israëlische mensenrechtenorganisatie B'Tselem verzamelt, geeft actuele informatie en rapporteert over de situatie in de bezette Palestijnse gebieden.[31] Op 24 november 2019 vond de wereldpremière plaats van de documentaire "Of Land and Bread" op het International Documentaire Festival in Amsterdam (IDFA).[32] en in 2024 de documentaire "No other land" over de verwoesting van de dorpjes in Masafer Yatta[33]
Bouwvergunningen
bewerkenDe staat Israël geeft slechts zeer weinig bouwvergunningen voor huizen en bedrijfsruimten en allerlei infrastructuur aan Palestijnse inwoners van C-gebied. De getallen die publiekelijk genoemd worden kunnen in de praktijk (veel) lager uit vallen. Enkele voorbeelden: in 2019 keurde het Israëlische veiligheidskabinet 700 wooneenheden goed voor Palestijnen, maar onderzoek in het jaar erna bracht aan het licht dat het civiele bestuur (Civil Administration) slechts goedkeuring had verleend voor 6. In 2017 was een eerste voorlopige goedkeuring verleend voor 5000 wooneenheden in Qalqiliya, maar premier Netanyahu blokkeerde vervolgens het proces. 1 november 2021 gaf Israël voorlopige toestemming voor 1233 wooneenheden voor Palestijnen (270 in Bir al-Basha (bij Jenin), 270 in al-Masara (bij Bethlehem), 233 in al-Musqufa; 200 in Dkeika (ten Z. van Al-Khalil/Hebron) en 160 in Khirbet Aba (bij Jenin). Definitieve goedkeuring kwam er voor 170 wooneenheden in Barta'a. De voorgestelde wooneenheden in het plan voor Khirbet Beit Zakariya vielen af nadat kolonisten uit de omgeving druk hadden uitgeoefend op minister van defensie Benny Gantz. Ook het Joods Nationaal Fonds had bezwaren naar voren gebracht. Zij claimde in het plan-gebied grond te bezitten. het valt dus nog maar te bezien hoeveel van deze 1233 definitieve goedkeuring krijgen en...gebouwd worden[34].
Geografie
bewerkenDe Westelijke Jordaanoever heeft een oppervlakte van 5860 km² en wordt geheel door land omsloten, met uitzondering van het zuidoosten dat grenst aan de Dode Zee. Het gebied bestaat grotendeels uit een onregelmatig heuvelachtig land met wat vegetatie in het westen en vrij weinig begroeiing in het oosten. De hoogte varieert van 408 m onder zeeniveau aan de kustlijn van de Dode Zee tot 1030 m boven zeeniveau op de Nabi Yunis. De Westelijke Jordaanoever kent weinig natuurlijke hulpbronnen, met uitzondering van de hoger gelegen landbouwgrond die ongeveer 27% van het gebied beslaat.
Water
bewerkenDe belangrijkste bronnen van water voor de Westelijke Jordaanoever zijn de rivier de Jordaan en de aquifer van het hoogland. Over de waterverdeling van de Jordaan heeft Israël in 2015 een verdrag met Jordanië gesloten, waarbij er in Jordanië een ontziltingsfabriek wordt gebouwd en Israël en Jordanië elkaar over en weer water leveren. Voor Palestina waren hierbij geen voorzieningen getroffen. Israël stelde dat dat onderwerp apart behandeld moest worden. De beschikbaarheid van water is sinds 1967 een bron van spanningen tussen de Palestijnse autoriteit en Israël die de controle heeft over de waterbronnen. Bij de Oslo II akkoorden van 1995 waren Israël en de Palestijnse autoriteit een verdeling van de waterbronnen overeengekomen. Sindsdien beheert Israël 80% van de waterbronnen. In zijn toespraak tot de Knesset in 2014 refereerde de president van het Europarlement speciaal aan dit punt: de beperkte toegang tot water voor Palestijnen in vergelijking met Israëli. Door de bevolkingsgroei in de Palestijnse gebieden levert dit toenemende problemen op. Ontzilting en hergebruik van water vindt niet plaats in de gebieden die onder controle staan van de Palestijnse autoriteit. De waterinfrastructuur van de Palestijnse gebieden is verouderd en door lekkages gaat een derde van het water hier verloren. Het tekort, de toegang tot en de kwaliteit van het water is een onderdeel vann het Midden-Oosten vredesproces.[35]
Belangrijkste Palestijnse plaatsen
bewerken
Zie ook
bewerkenExterne links
bewerken- UN Office for the Coördination of Humanitarian Affairs Occupied Palestinian Territory OCHA oPT
Zeer gedetailleerde kaart van de Verenigde Naties met de muur, checkpoints, nederzettingen, toegangspunten, blokkades, wachttorens etc.- Area C of the West Bank: Key humanitarian concerns ochaopt, 18 augustus 2014
- Israel's Creeping Annexation cambridge.org, 2017
- Occupied Palestinian Territory Humanitarian Facts and Figures OCHA, 2017
- ↑ world factbook www.cia.gov
- ↑ Erasure of the Green Line akevot.org.il
- ↑ Where Exactly Is the Green Line Between Israel and the West Bank? That’s Classified Military Material Haaretz, 19 februari 2018
- ↑ www.pcbs.gov.ps/Portals/_PCBS/Downloads/book1822.pdf PDF (14,4 MB)
- ↑ To Rule Jerusalem, Roger Friedland, Richard Hecht, 2000, p. 39
- ↑ Martin Gilbert (1996). 'Jerusalem in the Twentieth Century. Pimlico. p. 254
- ↑ Steven Carol (2015). Understanding the Volatile and Dangerous Middle East: A Comprehensive Analysis
- ↑ Palestijns Centraal Bureau Statistieken p. 140: Dit deel omvat de volgende localiteiten: Beit Hanina, Shu’fat Refugees Camp, Shu’fat, Al-Issawiya, Jeruzalem “Al-Quds” met de wijken: Sheikh Jarrah, Wadi Al-Joz, Bab Al-Sahira, As Suwwana, At-Tur, Ash-Shayyah, Ras Al-Amud, Silwan, Ath–Thuri, Jabal Al–Mukabbir, As–Sawahira Al–Gharbiya, Beit Safafa, Sharafat, Sur Bahir, en Um Tuba, Kufr A’qab.
- ↑ (en) HUSSEIN SURRENDERS CLAIMS ON WEST BANK TO THE P.L.O.; U.S. PEACE PLAN IN JEOPARDY; Internal Tensions nytimes.com
- ↑ Area C and Palestinian State Building, juli 2011, The Council for European Palestinian Relations (CEPR), EU Heads of Mission report dat in juli 2011 door de EU Heads of Mission is opgesteld (gearchiveerd)
- ↑ Palestinians grow by a million in decade, Jerusalem Post, 9 februari 2008 (gearchiveerd)
- ↑ Vluchtelingen volgens de UNRWA
- ↑ p.56
- ↑ a b c the world factbook www.cia.gov
- ↑ Return of the Outpost Method peacenow.org, 22 juli 2019
- ↑ Revealed: Israeli Taxpayers Helped Bankroll Illegal West Bank Outposts for Decades Haaretz, 25 oktober 2018
- ↑ Israel completes settler withdrawal plan, CNN
- ↑ Israël plans new West Bank Homes bbc.co.uk, 4 augustus 2005
- ↑ Press Release 2004/28 International Court of Justice, 9 juli 2004 (gearchiveerd)
- ↑ Special Rapporteur on the situation of human rights in the Palestinian territories occupied by Israel since 1967 59th Session of the General Assembly
Third Committee, Item 105 (c) NEW YORK, 28 October 2004 (gearchiveerd)
- ↑ VN: Israël schuldig aan schending mensenrechten, NU.nl
- ↑ Israël has maintained and expanded the instruments that most seriously violate human rights – military incursions, settlements, the separation wall, restrictions on freedom of movement, the Judaization of Jerusalem and the demolition of houses.
- ↑ Hoofdstuk V. HUMAN RIGHTS IN THE WEST BANK AND JERUSALEM pag.28-44 21 januari 2008
- ↑ Palestinian Child Labor in Israeli Agricultural Settlements in the West Bank hrw.org, 13 april 2015
- ↑ A/HRC/RES/S-28/1 securitycouncilreport.org, 18 May 2018
- ↑ A/HRC/RES/S-28/1 This was a Human Rights Council resolution condemning the use of force by Israeli occupying forces against Palestinian civilians and established an independent international commission of inquiry to investigate all alleged violations and abuses in the context of the military assaults on the large-scale civilian protests that began on 30 March 2018
- ↑ Humanitarian operations undermined by delegitimization, access restrictions, and administrative constraints ochaopt, januari 2019
- ↑ Demolitions in West Bank undermine access to water ochaopt.org, 15 april 2019
- ↑ Palestijnse autoriteiten martelen stelselmatig critici, NRC, 23 oktober 2018
- ↑ Volgens journalist Abu Zaid leven de Palestijnen onder een ‘dubbele bezetting’: „We zijn bang om door Israël gearresteerd te worden, maar onze eigen overheid bestrijdt ons net zo hard.”
- ↑ On the Agenda btselem.org
- ↑ “Of Land and Bread”: B’Tselem-produced documentary to premiere at IDFA btselem.org, 24 november 2019
- ↑ No other land festival.idfa.nl, november 2024
- ↑ (en) Hagar Shezaf, Israel Approves Plans for 1,300 Palestinian Homes, but Process May Take Years. Ha'aretz (1 november 2021). Geraadpleegd op 2 november 2021.
- ↑ Briefing January 2016 EPRS Research Service ENPE 573.916 Water in the Israeli-Palestinian conflict, Europa.eu
