Espanja
Espanja kunâgâskodde (espanjakielân Reino de España) ađai Espanja (espanjakielân España [esˈpaɲa]) lii jiečânâs staatâ Euroopist. Ton uáivikaavpug lii Madrid.[1]
| Espanja kunâgâskodde Reino de España (espanjakielân) |
|
|---|---|
 lippu |
 vaakun |
 Espanja sajadâh Euroopist |
|
| Staatâhäämi | parlamentaarlâš monarkia |
| Kunâgâs | Felipe VI |
| Uáiviminister | Pedro Sánchez |
| Uáivikaavpug | Madrid |
| Eres kaavpugeh |
Barcelona, Valencia, Sevilla |
| Vijđodâh | 505 990 km² |
| – sisčääci |
0,89 % |
| Ässeeloho (2020) | 47 431 256 |
| – ässeesaahâdvuotâ | 94 ässed/km² |
| Virgáliih kielah | espanjakielâ, kuávlulávt meid katalaankielâ (já valenciakielâ), galiciakielâ, baskikielâ já aragoniakielâ |
| Vaaluut | euro (EUR) |
| Äigi | UTC+1 |
| – kesiäigi | UTC+2 |
| Uánádâs | ES |
| – fiävruin | E |
| – kirdemmašinijn | EC |
| Jotolâh | uálgispiälásâš |
| Sundenummeer | +34 |
| Internet TLD | .es |
| Motto | Plus Ultra |
| Aalmuglâšlaavlâ | Marcha Real |
|
|
|
| Oovdiš staatâ(h) |
 Franco Espanja |
Historjá
muteEspanja já Euroop union
muteEspanja seervâi Euroop unionân uđđâivemáánu 1. peeivi 1986 já oovce ihheed maŋeláá njuhčâmáánu 26. peeivi Espanja seervâi Schengen-kuávlun-uv.[1] Eurokuávlun tot seervâi uđđâivemáánu 1. peeivi 1999 vuossâmui staatâi juávhust.[2]
Eennâmtiätu
mute
Espanja vijđodâh lii 505 990 km², mast 0,89 % lii čääci.
Sajadâh já rääjih
muteEspanja lii staatâ Euroop maadâviestâruásist Pyrenij njargâenâmist. Ton ránnjástaatah Euroopist láá tavveen Andorra já Ranska, mäddin Gibraltar já viestârist Portugal. Ceuta já Melilla peht Afrikist Espanja rájášuvá meid Marokkon. Espanja kuhemus eennâmrääji lii Portugaláin; tot lii 1 214 km kukke. Uánihumos lii 1,2 km rääji Gibraltaráin. Stuárráámus uási Espanjast kuittâg rájášuvá meeráid.
Suolluuh
muteEspanja stuárráámuuh suolluuh láá Mallorca (3 620 km²), Tenerife (2 034 km²), Fuerteventura (1 660 km²) já Gran Canaria (1 560 km²).
Stuárráámuuh suolluuh
|
Jäävrih já juuvah
muteEspanja kuhemuuh juuvah láá Tajo (1 010 km), Ebro (910 km), Duero (895 km) já Guadiana (830 km).
| Kuhemuuh juuvah |
Morfologia
mute
Espanja alemus vääri lii Pico del Teide Tenerife-suollust. Tot lii 3 715 meetterid olluv (mittedum merâtääsist).[3] Merâponneest tot paijaan 7 500 meetterid, mii meerhâš tom, et Pico del Teide lii maailm kuálmádin alemus tullâvääri.[4]
Alemuuh väärih
|
Espanja taverääjist paijaan hormišis Pyrenij várádâh. Mäddin lii Sierra Nevada várádâh.
Haldâttâh já politiik
muteEspanja staatâhäämi lii parlamentaarlâš demokratia já vuáđulavâlâš monarkia.[1] Ton staatâhovdâ lii Espanja kunâgâs teikkâ roonnig já haldâttâshovdâ Espanja uáiviminister.[1]
Kuávlulâš jyehim
mute- Válduartikkâleh: Espanja jiešhaldâšemkuávluh já Espanja eennâmkodeh
Espanja lii juohhum 17 jiešhaldâšemkuávlun (espanjakielân comunidades autónomas), moh láá juohhum eennâmkuddijd (espanjakielân provincias).
Viehâdâh
mute
Ässeeloho
muteEspanjast láá suulân 47,5 miljovn ässed.
Kielah
muteEspanja stuárráámus kielâ lii espanjakielâ. Tot lii áinoo kielâ, mii lii virgálâš ubâ staatâst. Espanjakielâ tuáimá meiddei virgálâš máttááttâs-, viestâdem- já kulttuurkiellân. Tom sárnuh eenikiellân suulân 75 % Espanja ässein.
Eres kuávlulávt virgáliih kielah láá katalaankielâ (já valenciakielâ), galiciakielâ, baskikielâ já araneeskielâ.
Espanjast sárnojeh meiddei aragoniakielâ, oksitaankielâ, asturiakielâ, extremadurakielâ já falakielâ, moh láá kuávluliih ucceeblovokielah.
Fáádást eres soojijn
mute
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Espanja.
Käldeeh
mute- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Espanja Euroop union. Čujottum 2023-1-23. (suomâkielân)
- ↑ Spain and the euro Euroop komissio. Čujottum 2023-1-23. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Johannes Bornewasser: Spaniens höchster Berg kleiner als gedacht - Teide misst nicht... Teneriffa News. 28.8.2019. Čujottum 10.12.2022. (saksakielân)
- ↑ UNESCO World Heritage Centre: Teide National Park UNESCO World Heritage Centre. Čujottum 10.12.2022. (eŋgâlâskielân)