wijs

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  wijs    (hulp, bestand)
• IPA: / wɛis / (1 lettergreep)
  • (Noord-Nederland): /ʋɛɪ̯s/
  • (Vlaanderen, Brabant): /β̞ɛːs/
  • (Limburg): /wɛɪ̯s/

Woordafbreking

• wijs

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘verstandig’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1201
• In de betekenis van ‘manier’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1050

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	wijs	wijzer	wijst
verbogen	wijze	wijzere	wijste

Bijvoeglijk naamwoord

wijs

1. van groot inzicht getuigend

   ▸ Ze wekte de indruk van een soort kuise elegantie, of ze die tactiek nu zelf had gekozen of dat ze wijze raad van haar verdediger had gekregen.

Antoniemen

• onwijs

Hyponiemen

• (intensivering) inwijs
• eigenwijs, iederwijs, neuswijs, penningwijs, waanwijs, wereldwijs

Afgeleide begrippen

• wijsbegeerte, wijselijk, wijsgeer, wijsheid, wijshoofd, wijsmaken, wijsman, wijsneus

Verwante begrippen

• vroed, met beleid, verstandig

Vertalingen

    1. van groot inzicht getuigend   

Duits: weise (de) Engels: wise (en) Frans: sage (fr)

Spaans: sensato (es), razonable (es), sabio (es)

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	wijs	wijzen
verkleinwoord	wijsje	wijsjes

Zelfstandig naamwoord

de wijs m

1. (muziek) een melodie
2. (taalkunde) grammaticale categorie waarmee de relatie wordt aangegeven tussen een werkwoord en de werkelijkheid, modus
3. wijze, manier

Hyponiemen

   

aantonende wijs (2) aanvoegende wijs (2) bewijs bijvoegende wijs (2) billijkerwijs denkwijs gebiedende wijs (2) handelwijs levenswijs onbepaalde wijs (2) voorwaardelijke wijs (2) weerwijs zangwijs (1) zegswijs

Uitdrukkingen en gezegden

• iemand van de wijs brengen

iemand verwarren

Vertalingen

    1. een melodie   

Engels: tune (en), melody (en)

Spaans: melodía (es) v

Werkwoord

vervoeging van
wijzen

wijs

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van wijzen
   

   • Ik wijs. 

2. gebiedende wijs van wijzen
   

   • Wijs! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van wijzen
   

   • Wijs je? 

   ▸ Als ik de volle maan zie sla ik vreemd genoeg altijd een kruis, kus mijn duim en wijs naar de maan als gebaar van dankbaarheid voor de rijke ervaringen in mijn leven en de mensen om mij heen.

Afgeleide begrippen

• miswijzing, wijsvinger, wijzer, wijzing

Gangbaarheid

• Het woord wijs staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "wijs" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.