Beograd
Beograd er hovudstad og største by i Serbia. Byen ligg der Sava munnar ut i Donau, og der Den pannoniske sletta og Balkanfjella. Han er òg den fjerde største byen i Søraust-Europa etter Istanbul, Aten og Bucuresti.
| Beograd • Београд | |||
| ungarsk Belgrád latin Singidunum | |||
| by | |||
 Luftfoto av Beograd
| |||
|
|||
| Land |  Serbia
| ||
|---|---|---|---|
| Region | Sentral-Serbia | ||
| Høgd | 117 m | ||
| Areal | 359,96 km² | ||
| Folketal | 1 681 405 (2022[1]) | ||
| Grunnlagd | 260 f.Kr. | ||
| • Byrettar | 150 e.Kr. | ||
| Postnummer | 11000 | ||
| Retningsnummer | (+381) 11 | ||
| Bilnummer | BG | ||
 Beograd 44°49′04″N 20°27′25″E / 44.817777777778°N 20.456944444444°E | |||
 Kart som viser Beograd.
| |||
| Wikimedia Commons: Belgrade | |||
Beograd har status som ei eining på nivå med distrikta i Serbia med eit sjølvstyrt bystyre.[2] Byområdet er delt inn i 17 bydelskommunar, som kvar har sitt eige kommunestyre.[3] Beograd blir òg rekna som ein eigen statistisk region. Byområdet dekkjer 3,6 % av Serbia og 24 % av alle innbyggjarane i landet lever her.[4] Beograd er det økonomiske senteret i Serbia og hovudstaden for serbisk kultur, utdanning og vitskap.
Namnet til byen er sett saman av to delar: Beo- kjem av belo og betyr kvit, hrád er slavisk for borg.
I Beograd sit ein serbisk-ortodoks patriark og ein romersk-katolsk erkebiskop.
Historie
endreBeograd er ein av dei eldste byane i Europa med arkeologiske spor som går tilbake til 500-talet f.Kr.[5] Byen vart oppdaga av grekarar,[6] og grunnlagd av keltarar.[7] Han fekk byrettar av romarane[8] før han vart permanent busett av serbarar frå 600-talet og framover. Med den strategiske plasseringa har byen vorte kjempa om over 140 gonger sidan antikken.[9] I mellomalderen høyrte han til Austromarriket, Frankarriket, Kongedømet Ungarn og serbiske herskarar. I 1521 vart Beograd erobra av Det osmanske riket og vart sete for Pashaluken Beograd, som den viktigaste osmanske byen i Europa[10] og av dei største europeiske byane.[11] Serbarane fekk igjen kontroll over byen i 1841 etter den serbiske revolusjonen. Det nordlege Beograd vart likevel verande ein austerriksk utpost fram til Austerrike-Ungarn braut saman i 1918. Den samla byen vart då hovudstad i fleire utgåver av Jugoslavia, fram til 2006, då Serbia igjen vart ein eigen sjølvstendig stat. Etter dette har byen opplevd stor kulturell og økonomisk vekst.[12][13]
Bydelskommunar
endre
Beograd er delt inn i 17 bydelskommunar som dels er bydelar i byområdet til Beograd, dels er forstader.
| Namn | Areal (km²) | Folketal 2002 | Folketal 2011 | Folketal 2022 | Status |
|---|---|---|---|---|---|
| Barajevo | 213 | 24 641 | 27 110 | 26 431 | Forstad |
| Čukarica | 156 | 168 508 | 181 231 | 175 793 | Bydel og forstad |
| Grocka | 289 | 75 466 | 83 907 | 82 810 | Forstad |
| Lazarevac | 384 | 58 511 | 58 622 | 55 146 | Forstad |
| Mladenovac | 339 | 52 490 | 53 096 | 48 683 | Forstad |
| Novi Beograd | 41 | 217 773 | 214 506 | 209 763 | Bydel |
| Obrenovac | 411 | 70 975 | 72 524 | 68 882 | Forstad |
| Palilula | 451 | 155 902 | 173 521 | 182 624 | Bydel og forstad |
| Rakovica | 31 | 99 000 | 108 641 | 104 456 | Bydel |
| Savski Venac | 14 | 42 505 | 39 122 | 36 699 | Bydel |
| Sopot | 271 | 20 390 | 20 367 | 19 126 | Forstad |
| Stari Grad | 5 | 55 543 | 48 450 | 44 737 | Bydel |
| Surčin | 285 | 38 814 | 43 819 | 45 452 | Forstad |
| Voždovac | 148 | 151 768 | 158 213 | 174 864 | Bydel og forstad |
| Vračar | 3 | 58 386 | 56 333 | 55 406 | Bydel |
| Zemun | 154 | 152 831 | 168 170 | 177 908 | Bydel og forstad |
| Zvezdara | 32 | 132 621 | 151 808 | 172 625 | Bydel |
| Total | 3 227 | 1 576 124 | 1 659 440 | 1 681 405 | |
| Kjelde: Statistical Office of the Republic of Serbia[14] | |||||
Sjølve byområdet til Beograd hadde i 2022 1 197 714 innbyggjarar[15], fordelt slik på bydelskommunane:[14]
| Namn | Totalt | Forstad | Bydel |
|---|---|---|---|
| Barajevo | 26 431 | 26 431 | |
| Čukarica | 175 793 | 37 606 | 138 187 |
| Grocka | 82 810 | 82 810 | |
| Lazarevac | 55 146 | 55 146 | |
| Mladenovac | 48 683 | 48 683 | |
| Novi Beograd | 209 763 | 209 763 | |
| Obrenovac | 68 882 | 68 882 | |
| Palilula | 182 624 | 68 741 | 113 883 |
| Rakovica | 104 456 | 104 456 | |
| Savski Venac | 36 699 | 36 699 | |
| Sopot | 19 126 | 19 126 | |
| Stari Grad | 44 737 | 44 737 | |
| Surčin | 45 452 | 45 452 | |
| Voždovac | 174 864 | 18 955 | 155 909 |
| Vračar | 55 406 | 55 406 | |
| Zemun | 177 908 | 11 859 | 166 049 |
| Zvezdara | 172 625 | 172 625 | |
| Total | 1 681 405 | 483 691 | 1 197 714 |
Befolkningsutvikling
endreFolketalet ved folketeljingane etter den andre verdskrigen for kommunen (regionen) Beograd og for sjølve byområdet.[14]
| År | Kommune | Byområdet |
|---|---|---|
| 1948 | 634 003 | 397 678 |
| 1953 | 731 837 | 477 942 |
| 1961 | 942 190 | 657 302 |
| 1971 | 1 209 360 | 899 004 |
| 1981 | 1 470 073 | 1 087 804 |
| 1991 | 1 602 226 | 1 168 409 |
| 2002 | 1 576 124 | 1 119 523 |
| 2011 | 1 659 440 | 1 166 763 |
| 2022 | 1 681 405 | 1 197 714 |
Busetnader
endreDei største busetnadene i regionen Beograd er:[14]
| Bydelskommune | Folketal 2002 | Folketal 2011 | Folketal 2022 | |
|---|---|---|---|---|
| Beograd | 1 119 523 | 1 166 763 | 1 197 714 | |
| Borča | Palilula | 35 150 | 46 086 | 51 862 |
| Kaluđerica | Grocka | 22 248 | 26 904 | 28 483 |
| Lazarevac | Lazarevac | 22 732 | 26 006 | 27 635 |
| Obrenovac | Obrenovac | 23 929 | 25 429 | 25 380 |
| Mladenovac | Mladenovac | 22 114 | 23 609 | 22 346 |
| Surčin | Surčin | 14 292 | 18 205 | 20 602 |
| Sremčica | Čukarica | 18 450 | 21 001 | 19 434 |
| Ugrinovci | Zemun | 7 199 | 10 807 | 11 859 |
| Leštane | Grocka | 8 492 | 10 473 | 10 454 |
| Ripanj | Voždovac | 10 741 | 11 088 | 10 084 |
| Barajevo | Barajevo | 8 325 | 9 158 | 8 967 |
| Vrčin | Grocka | 8 667 | 9 088 | 8 601 |
| Padinska Skela | Palilula | 9 836 | 9 263 | 8 519 |
| Grocka | Grocka | 8 338 | 8 441 | 8 154 |
| Dobanovci | Surčin | 8 247 | 8 503 | 7 705 |
| Vinča | Grocka | 5 819 | 6 779 | 6 924 |
| Barič | Obrenovac | 6 586 | 6 918 | 6 610 |
| Jakovo | Surčin | 5 949 | 6 393 | 6 534 |
| Boleč | Grocka | 5 750 | 6 410 | 5 955 |
| Zvečka | Obrenovac | 6 138 | 6 350 | 5 846 |
| Umka | Čukarica | 5 292 | 5 272 | 4 985 |
Byområdet til Beograd fordelt på bydelar:
| Folketal 2002 | Folketal 2011 | Folketal 2022 | |
|---|---|---|---|
| Novi Beograd | 217 773 | 214 506 | 209 763 |
| Zvezdara | 132 621 | 151 808 | 172 625 |
| Zemun | 145 632 | 157 363 | 166 049 |
| Voždovac | 132 747 | 138 352 | 155 909 |
| Čukarica | 132 055 | 141 551 | 138 187 |
| Palilula | 103 261 | 110 637 | 113 883 |
| Rakovica | 99 000 | 108 641 | 104 456 |
| Vračar | 58 386 | 56 333 | 55 406 |
| Stari Grad | 55 543 | 48 450 | 44 737 |
| Savski Venac | 42 505 | 39 122 | 36 699 |
| Beograd | 1 119 523 | 1 166 763 | 1 197 714 |
Kultur
endreBeograd ligg sentralt til og er derfor eit av dei travlaste transportknutepunkta i Europa. Byen er kjent for å vere den mest livlege i regionen og ber på utrykket «der alt skjer». Beograd har eit livleg nattelivet og mange kjem hit i helgene.
Beograd vart kåra som framtida sin europeisk by i Aust-Europa av Foreign Direct Investment. I ei undersøking har òg The New York Times kåra Beograd til ein av dei beste europeiske hovudstadane.
Kjende personar frå Beograd
endre- Nikola Tesla (1856–1943), oppfinnar
- Ivo Andrić (1892–1975), forfattar
- Zoran Đinđić (1952–2003), politikar
- Filip Vujanović (fødd 1954), montenegrinsk politikar
- Boris Tadić (fødd 1958), politikar
- Željko Joksimović (fødd 1972), songar, låtskrivar og musikkprodusent
- Dušan Petković (fødd 1974), fotballspelar
- Novak Đoković (fødd 1987), tennisspelar
Kjelder
endre- Delar av denne artikkelen bygger på «Belgrade» frå Wikipedia på engelsk, den 21. mars 2009.
Referansar
endre- ↑ «Укупан број становника, по насељеним местима / Total population, by settlements» (xlsx). Републички завод за статистику (Statistikkontoret for Republikken Serbia). Henta 30. september 2024.
- ↑ Assembly of the City of Belgrade, Official website, henta 21. mars 2009
- ↑ Urban Municipalities, Official website, henta 10. juli 2007
- ↑ 2005 Municipal indicators of Republic of Serbia, Statistical Office of the Republic of Serbia, arkivert frå originalen 12. februar 2009, henta 17. mai 2007
- ↑ Discover Belgrade; Beograd, hovudstad Arkivert 2008-03-13 ved Wayback Machine.
- ↑ http://p104.ezboard.com/Skordiski/fistorijabalkanafrm27.showMessage?topicID=209.topic[daud lenkje]
- ↑ http://www.qtours.dk/index.php?option=com_content&task=view&id=54&Itemid=97
- ↑ The City in Late Antiquity av John Rich
- ↑ http://www.timesonline.co.uk/tol/travel/holiday_type/music_and_travel/article4385812.ece
- ↑ arkivkopi, arkivert frå originalen 24. januar 2015, henta 21. mars 2009
- ↑ http://www.beograd.rs/cms/view.php?id=201251
- ↑ http://www.beobuild.rs/projects.php
- ↑ arkivkopi, arkivert frå originalen 12. juli 2010, henta 21. mars 2009
- ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 «"Упоредни преглед броја становника 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011. и 2022. године Comparative overview of the number of population in 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011. and 2022."». stat.gov.rs. Statistical Office of the Republic of Serbia. Henta 30. september 2024.
- ↑ «Ethnicity: Data by municipalities and cities» (PDF). Републички завод за статистику (Statistikkontoret for Republikken Serbia). Henta 2. oktober 2024.
