Den vesle løva
Den vesle løva (frå latin Leo Minor) er eit stjernebilde på den nordlege himmelhalvkula. Ein kan sjå det svake bildet som eit triangel mellom Den store bjørnen og Løva. Det var ikkje eit av dei 48 bilda Ptolemaios teikna i det andre hundreåret, men blei skapt av Johannes Hevelius i 1687.
| Den vesle løva | |
|---|---|
 | |
| Latinsk namn | Leo Minor |
| Forkorting | LMi |
| Genitivsform | Leonis Minoris |
| Symbologi | Namngitt av Hevelius |
| Rektasensjon | 10 h |
| Deklinasjon | 35° |
| Areal | 232 kvadratgrader nr. 64 av stjernebilda |
| Stjerner sterkare enn mag. 3 |
0 |
| Sterkaste stjerne | Praecipua (46 LMi) (3,83. mag.) |
| Meteorsvermar | |
| Tilgrensande stjernebilde |
|
| Synleg mellom breiddegradane +90° og −45° | |
Det finst 37 stjerner som er meir lyssterk enn tilsynelatande storleik 6,5 i stjernebiletet og tre som er meir lyssterk enn 4,5.
Karakteristikk
endreStjernebiletet består av eit mørkt område med ein trekant av stjerner som så vidt er synlege for det nakne auga i gode tilhøve.[1] Det grensar til Den store bjørnen i nord, Gaupa i vest, Løva i sør og hjørnet av Krepsen i sørvest. Dei offisielle grensene til stjernebiletet vart teikna av Eugène Delporte i 1930. Den vesle løva er det 64. største av dei 88 stjernebileta og dekkjer eit areal på 232,0 kvadratgrader, eller 0,562 prosent av himmelen. [2]
Kjende objekt
endreStjerner
endreDet er berre tre stjerner i stjernebiletet som er lysare enn storleiksklasse 4,5,[3] og 37 stjerner som har storleiksklasse meir lyssterk enn 6,5.[2] Den vesle løva har ikkje ei stjerne med nemninga Alfa fordi Baily gjorde feil og gav berre ein gresk bokstav til ei stjerne, Beta.[4] Det er uklårt om han meinte å gje 46 Leonis Minoris ei Bayernemning, sidan han noterte at Beta og 46 Leonis Minoris hadde kring same lysstyrke i katalogen sin. Han døydde før han fekk godt igjennom katalogen sin.[3]
Med ein storleiksklasse 3,8 er den mest lyssterke stjerna i Den vesle løva ei oransje kjempe med spektralklasse K0III kalla 46 Leonis Minoris eller Praecipua;[5] fargen er lett å sjå gjennom kikkert.[6] Ho ligg 95 lysår frå jorda,[4] og har kring 32 gonger så stor lysstyrke og er 8,5 gonger så stor som sola.[7] Ho vart òg katalogisert og namngjeven O Leonis Minoris av Johann Elert Bode, som har blitt mistolka som Omicron Leonis Minoris.[3] Forvirrande er det òg at stjerna har eigennamnet Praecipua, som verkar å ha opphavleg blitt gjeve til 37 Leonis Minoris i 1814 i Palermo-katalogen til Giuseppe Piazzi, som feilaktig gav dette namnet til den sistnemnde stjerna.
Beta Leonis Minoris er ei dobbeltstjerne. Primærstjerna er ei kjempestjerne med spektralklasse G8 og tilsynelatande storleiksklasse 4,4. Ho hra kring dobbelt så stor masse, 7.8 gonger så stor radius og er 36 gonger så lyssterk som sola. Den primære og den sekundære er skilde av 11 bogesekund og den sekundære er ei gulkvit hovudseriestjerne med spektralklasse F8. Dei to går i bane rundt eit felles massesentrum kvart 38,62 år,[8] og ligg 154 lysår frå solsystemet.[9]
Kring 98 lysår borte og kring 10 gonger så lyssterk som sola, ligg 21 Leonis Minoris. Ho er ei raskt roterande, kvit hovudseriestjerne, som spinn kring aksen sin med ein perioden mindre enn 12 timar, og er særs flattrykt.[10] Ho har ein midlare tilsynelatande storleiksklasse 4,5 og spektralklasse A7V, og er ein Delta Scuti-variabel.[11] Desse er korte (seks timar på det meste) pulserande stjerner som har blitt nytta som standardlyskjelde og vert studert innan asteroseismologoi.[12]
SU og SV Leonis Minoris eller 10 og 11 Leonis Minoris, er gule kjemper med spektralklasse G8III, og ein midla storleiksklasse 4,54 og 5,34. Begge er RS Canum Venaticorum-variable,[13][14] og 10 Leonis Minoris varierer med 0,012 storleiksklasse over 40,4 dagar, og 11 Leonis Minoris med 0,033 storleiksklasse over 18 dagar.[15] 11 Leonis Minoris har ein raud dverg som følgjestjerne med spektralklasse M5V og tilsynelatande storleiksklasse 13,0.[16] 20 Leonis Minoris er eit fleirstjernesystem 49 lysår frå sola. Hovudseriesterja er ei gul stjerne, denne gongen ein dverg med spektralklasse G3Va og tilsynelatande storleiksklasse 5,4.[17] Følgjestjerna er ein gammal, aktiv raud dverg med relativt høg metallisitet med spektralklasse M6.5.
R og S Leonis Minoris er langperiodiske Mira-variable, medan U Leonis Minoris er ein halvregulær variabel;[18] alle tre er raude kjemper med spektralklassar M6.5e-M9.0e,[19] M5e [20] og M6.[21] R varierer mellom storleiksklassar 6,3 og 13,2 under ein periode på 372 dagar, S varierer mellom storleiksklassar 8,6 og 13,9 med ein periode på 234 dagar, og U varierer mellom storleiksklassar 10,0 og 13,3 med ein periode på 272 dagar. G 117-B15A, òg kalla RY Leonis Minoris, er ein pulserande kvit dverg med tilsynelatande storleiksklasse 15,5.[22] Med ein periode på kring 215 sekund, mistar han eitt sekund kvart 8,9 millionar år. Den 400 millionar år gamle stjerna er trudd å vere den mest stabile himmelklokka.[23]
SX Leonis Minoris er ein dvergnova av typen SU Ursae Majoris som vart identifisert i 1994.[24] Han består av ein kvit dverg og ei donorstjerne, som krinsar rundt kvarandre kvar 97 minutt. Den kvite dvergen sug materie frå den andre stjerna til ei akkresjonsskive og vert varma opp mellom 6000 og 10000 K. Dvergstjerna har utbrot kvar 34 til 64 dagar, og når storleiksklasse 13,4 i desse utbrota, og er elles storleiksklasse 16,8.[25] Den vesle løva inneheld ein annan dvergnova, RZ Leonis Minoris, som lyser opp til storleiksklasse 14,2 frå ein storleiksklasse på kring 17, men gjer dette i kortare intervall enn andre dvergnovaer.[26]
Ein har funne to stjernesystem med planetar. HD 87883 er ei oransje dvergstjerne med storleiksklasse 7,57 og spektralklasse K0V, 18 parsec frå jorda. Ho har ein diameter på tre fjerdedelar av sola, og er berre 31 gonger så lyssterk. Ho vert krinsa av ein planet med kring 1,78 gonger massen til Jupiter kvar 7,9 år, og der er mogelege andre småplanetar.[27] HD 82886 er ein gul dverg med spektralklasse G0 og tilsynelatande storleiksklasse 7,63.[28] Ho har ein planet 1,3 gonger massen til Jupiter med eit omlaup kvar 7,5 dagar, og vart oppdaga i 2011.[29]
Djupromsobjekt
endreDen vesle løva har mange galaksar som er mogeleg å sjå i amatørteleskop.[30] 3 grader søraust for 38 Leonis Minoris ligg NGC 3432 sett langs kanten. Ho vert kalla Strikkepinnegalaksen og har tilsynelatande storleik 11,7 og måler 6,8 gonger 1,4 bogeminutt.[1] Ho ligg 42 million lysår unna, og flyttar seg bort frå solsystemet med ein fart på 616 km per sekund. In 2000 lyste ei stjerne i galaksen galaxy opp til storleiksklasse 17,4, og har sidan blitt skildra som ein lyssterk blå variabel og supernovabedragar.[31] NGC 3003 er ein stavspiralgalakse med tilsynelatande storleiksklasse på 12,3.[32] NGC 3344 ligg 25 million lysår unna.[33] Han har ein tilsynelatande storleiksklasse på 10,45.[34] NGC 3504 erin starburst-stavspiralgalakse med tilsynelatande storleik 11,67.[35] Han hadde ein supernova i 1998[36] og 2001.[37] Denne og spiralgalaksen NGC 3486 har storleiksklasse 11,05.[38] NGC 2859 er ein linseforma galakse.[39]
Det er observert minst to par vekselverkande galaksar. Arp 107 er eit par galaksar som er i ferd med å sl åseg saman, 450 million lysår unna.[40] NGC 3395 og NGC 3396 er ein spiral- og irregulær stavspiralgalakse som vekselverkar, 1,33 grader sørvest for 46 Leonis Minoris.[41]
Det unike djupromsobjektet Hanny's Voorwerp vart oppdaga i Den vesle løva i 2007 av den nederlandske skulelæraren Hanny van Arkel då han deltok som frivillig i Galaxy Zoo-prosjektet. Det ligg nær 650 million lysår og er ein spiralgalakse IC 2497 med omtrent same storleik som Mjølkevegen.[42] Galaksen har eit 16 000 lysår breitt hòl.[43] Ein trur dette er eit synleg lysekko av ein kvasar som er blitt inaktiv,[44] kanskje så nyleg som for 200 000 år sidan.[42]
Meteorsverm
endreDick McCloskey og Annette Posen ved Harvard Meteor Program oppdaga i 1959[45] leonis minoridane som har ein topp mellom 18. og 29. oktober. Opphavet til svermen er den langperiodiske kometen C/1739 K1 (Zanotti).[46] Han er ein liten sverm som berre er synleg på den nordlege halvkula.[47]
Kjelder
endre- ↑ 1,0 1,1 Thompson & Thompson 2007, s. 290.
- ↑ 2,0 2,1 Ridpath, Star Tales Constellation – part two.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Wagman 2003, s. 189–90.
- ↑ 4,0 4,1 Ridpath & Tirion 2001, s. 168–69.
- ↑ SIMBAD 46 Leonis Minoris.
- ↑ Moore 2000, s. 103.
- ↑ Kaler, Praecipua.
- ↑ Kaler, Beta Leonis Minoris.
- ↑ SIMBAD Beta Leonis Minoris.
- ↑ Kaler, 21 Leonis Minoris.
- ↑ SIMBAD 21 Leonis Minoris.
- ↑ Delta Scuti and the Delta Scuti-variable.
- ↑ SIMBAD 10 Leonis Minoris.
- ↑ SIMBAD 11 Leonis Minoris.
- ↑ Skiff & Lockwood 1986.
- ↑ SIMBAD GJ 3,6 B.
- ↑ SIMBAD 20 Leonis Minoris.
- ↑ Levy 2005, s. 186–87.
- ↑ SIMBAD R Leonis Minoris.
- ↑ SIMBAD S Leonis Minoris.
- ↑ SIMBAD U Leonis Minoris.
- ↑ SIMBAD RY Leonis Minoris.
- ↑ McDonald Observatory.
- ↑ Nogami et al. 1997.
- ↑ Wagner et al. 1998.
- ↑ Robertson et al. 1995.
- ↑ Fischer et al. 2009.
- ↑ SIMBAD HD 82886.
- ↑ Planet HD 82886 b.
- ↑ Knoxville Observers – Leo Minor.
- ↑ O'Meara 2011, s. 196.
- ↑ NED NGC 3003.
- ↑ galaxy in a spin.
- ↑ NED NGC 3344.
- ↑ NED NGC 3504.
- ↑ Matheson et al. 2001.
- ↑ NED NGC 3486.
- ↑ NED NGC 2859.
- ↑ Spitzer Arp 107.
- ↑ Motz & Nathanson 1991, s. 180.
- ↑ 42,0 42,1 Hubble Zooms in on a Space Oddity.
- ↑ Radio observations shed new light on Hanny's Voorwerp.
- ↑ Rincon 2008.
- ↑ Jenniskens 2006, s. 83–84.
- ↑ Jenniskens 2012.
- ↑ IMO Meteor Shower Calendar 2012.
- Denne artikkelen bygger på «Leo Minor» frå Wikipedia på engelsk, den 25. juni 2016.
- Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:
- Allen, Richard Hinckley (1963) [1899]. Star Names: Their Lore and Meaning (reprint utg.). New York City: Dover Publications. ISBN 978-0-486-21079-7.
- Fischer, Debra; Driscoll, Peter; Isaacson, Howard; Giguere, Matt; Marcy, Geoffrey W.; Valenti, Jeff; Wright, Jason T.; Henry, Gregory W.; Johnson, John Asher (2009). «Five Planets and an Independent Confirmation of HD 196885 Ab from Lick Observatory». The Astrophysical Journal 703 (2): 1545–56. Bibcode:2009ApJ...703.1545F. arXiv:0908.1596. doi:10.1088/0004-637X/703/2/1545.
- Garnavich, P. (1998). «Supernova 1998cf in NGC 3504». IAU Circular 6914 (6914): 1. Bibcode:1998IAUC.6914....1G.
- Gizis, J. E.; Monet, D. G.; Reid, I. N.; Kirkpatrick, J. D.; Burgasser, A. J. (2000). «Two Nearby M Dwarf Binaries from 2MASS». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 311 (2): 385–88. Bibcode:2000MNRAS.311..385G. doi:10.1046/j.1365-8711.2000.03060.x. Arkivert frå originalen (abstract page) 15. desember 2018. Henta 25. juni 2016.
- Hevelius, Johannes (1687). Catalogus Stellarum Fixarum (på latin). Gdaņsk, Poland: Gedani, typis J.-Z. Stollii.
- Jenniskens, Peter (2006). Meteor Showers and their Parent Comets. Cambridge, Storbritannia: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-85349-1.
- Jenniskens, Peter (September 2012). «Mapping Meteoroid Orbits: New Meteor Showers Discovered». Sky & Telescope: 22.
- Kovtyukh, V. V.; Chekhonadskikh, F. A.; Luck, R. E.; Soubiran, C.; Yasinskaya, M. P.; Belik, S. I. (2010). «Accurate Luminosities for F-G Supergiants from Fe II/Fe I Line Depth Ratios». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 408 (3): 1568–75. Bibcode:2010MNRAS.408.1568K. doi:10.1111/j.1365-2966.2010.17217.x.
- Levy, David H. (2005). David Levy's Guide to Variable Stars. Cambridge, Storbritannia: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-60860-2.
- Matheson, P.; Jha, S.; Challis, P.; Kirshner, R.; Calkins, M. (2001). «Supernova 2001ac in NGC 3504». IAU Circular 7597 (7597): 3. Bibcode:2001IAUC.7597....3M.
- Moore, Patrick (2000). Exploring the Night Sky with Binoculars. Cambridge, Storbritannia: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-79390-2.
- Motz, Lloyd; Nathanson, Carol (1991). The Stjernebilete: An Enthusiast's Guide to the Night Sky. London, Storbritannia: Aurum Press. ISBN 978-1-85410-088-7.
- Nogami, Daisaku; Masuda, Seiji; Kato, Taichi (1997). «The 1994 Superoutburst of the New SU UMa-type Dwarf Nova, SX Leonis Minoris». Publications of the Astronomical Society of the Pacific 109: 1114–21. Bibcode:1997PASP..109.1114N. doi:10.1086/133983.
- O'Meara, Stephen James (2011). Deep-Sky Companions: The Secret Deep. Cambridge, Storbritannia: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-19876-9.
- Proctor, Richard Anthony (1870). A Star Atlas for the Library, the School and the Observatory. London, Storbritannia: Longmans, Green.
- Ridpath, Ian; Tirion, Wil (2001). Stars and Planets Guide. Princeton University Press. ISBN 0-691-08913-2.
- Robertson, J. W.; Honeycutt, R. K.; Turner, G. W.; Honeycutt; Turner (1995). «RZ Leonis Minoris, PG 0943+521, and V1159 Orionis: Three Cataclysmic Variables with Similar and Unusual Outburst Behavior». Publications of the Astronomical Society of the Pacific 107: 443–49. Bibcode:1995PASP..107..443R. doi:10.1086/133572.
- Russell, Henry Norris (October 1922). «The New International Symbols for the Stjernebilete». Popular Astronomi 30: 469–71. Bibcode:1922PA.....30..469R.
- Skiff, Brian A.; Lockwood, G.W. (1986). «The Photometric Variability of Solar-type Stars. V. The Standard Stars 10 and 11 Leonis Minoris». Publications of the Astronomical Society of the Pacific 98 (601): 338–41. Bibcode:1986PASP...98..338S. JSTOR 40678678. doi:10.1086/131763.
- Thompson, Robert Bruce; Thompson, Barbara Fritchman (2007). Illustrated Guide to Astronomical Wonders: From Novice to Master Observer. North Sebastopol, California: O'Reilly Media. ISBN 978-0-596-52685-6.
- Wagman, Morton (2003). Lost Stars: Lost, Missing and Troublesome Stars from the Catalogues of Johannes Bayer, Nicholas Louis de Lacaille, John Flamsteed, and Sundry Others. Blacksburg, Virginia: The McDonald & Woodward Publishing Company. ISBN 978-0-939923-78-6.
- Wagner, R. Mark; Thorstensen, John R.; Honeycutt, R. K.; Howell, S. B.; Kaitchuck, R. H.; Kreidl, T. J.; Robertson, J. W.; Sion, E. M.; Starrfield, S. G.; Thorstensen; Honeycutt; Howell; Kaitchuck; Kreidl; Robertson; Sion; Starrfield (1998). «A Photometric and Spectroscopic Study of the Cataclysmic Variable SX Leonis Minoris in Quiescence and Superoutburst». The Astronomical Journal 109 (2): 787–800. Bibcode:1998AJ....115..787W. doi:10.1086/300201.
- Baldwin, Emily (25. juni 2010). «Radio observations shed new light on Hanny's Voorwerp». Astronomi Now. Pole Star Publications Ltd. Henta 8. november 2012.[daud lenkje]
- Beck, Sara J. (16. juli 2010). «Delta Scuti and the Delta Scuti-variable». Variable Star of the Season. AAVSO (American Association of Variable Star Observers). Henta 8. november 2012.
- «Den vesle løva, Stjernebilete Boundary». The Stjernebilete. International Astronomical Union. Henta 15. oktober 2012.
- Schneider, Jean. «Planet HD 82886 b». The Extrasolar Planets Encyclopaedia. Paris-observatoriet. Henta 25. oktober 2012.
- «ESA/Hubble Picture of the Week: Galaxy in a spin». Hubble website. Henta 23. oktober 2012.[daud lenkje]
- «IMO Meteor Shower Calendar 2012 | International Meteor Organization». The International Meteor Organization. 1997–2012. Henta 321. august 2015.
- James, Andrew (7. februar 2011). «'The '"Stjernebilete : Part 2 Culmination Times"'». Southern Astronomical Delights. Sydney, New South Wales. Henta 19. oktober 2012.
- «Hubble Zooms in on a Space Oddity». Europaan Southern Observatory. 10. januar 2011. Henta 8. november 2012.[daud lenkje]
- Kaler, Jim. «Beta Leonis Minoris». Stars. University of Illinois. Henta 30. mars 2007.
- Kaler, Jim. «21 Leonis Minoris». Stars. University of Illinois. Henta 15. oktober 2012.
- Kaler, Jim. «Praecipua». Stars. University of Illinois. Henta 15. oktober 2012.
- Grant, Shawn. «Den vesle løva». Deepsky Online. Knoxville Observers. Arkivert frå originalen 1. april 2012. Henta 14. november 2012.
- McDonald Observatory (5 desember 2005). «Astronomers Find Most Stable Optical Clock in Heavens; Aids Understanding of Stars' Lives». Phys.Org. Henta 22. oktober 2012.
- Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology. «Results for NGC 2859». NASA/IPAC Extragalactic Database. National Aeronautics and Space Administration. Henta 23. oktober 2012.
- Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology. «Results for NGC 3003». NASA/IPAC Extragalactic Database. National Aeronautics and Space Administration. Henta 23. oktober 2012.
- Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology. «Results for NGC 3344». NASA/IPAC Extragalactic Database. National Aeronautics and Space Administration. Henta 23. oktober 2012.
- Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology. «Results for NGC 3486». NASA/IPAC Extragalactic Database. National Aeronautics and Space Administration. Henta 23. oktober 2012.
- Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology. «Results for NGC 3504». NASA/IPAC Extragalactic Database. National Aeronautics and Space Administration. Henta 23. oktober 2012.
- Ridpath, Ian (1988). «Urania’s Mirror». Old Star Atlases. Henta 5. november 2012.
- Ridpath, Ian (1988). «Stjernebilete – Part Two». Star Tales. Henta 20. oktober 2012.[daud lenkje]
- Ridpath, Ian (1988). «Den vesle løva». Star Tales. Henta 5. november 2012.
- Ridpath, Ian (1988). «Chapter One Concluded...Filling the Remaining Gaps». Star Tales. Henta 20. oktober 2012.
- Rincon, Paul (5. august 2008). «Teacher finds new cosmic object». BBC News. Henta 19. oktober 2012.
- «Beta Leonis Minoris». SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Henta 8. november 2012.
- «SU Leonis Minoris – Variable Star of RS CVn type». SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Henta 20. oktober 2012.
- «SV Leonis Minoris – Variable Star of RS CVn type». SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Henta 20. oktober 2012.
- «21 Leonis Minoris – Variable Star of delta Sct type». SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Henta 15. oktober 2012.
- «37 Leonis Minoris». SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Henta 5. november 2012.
- «46 Leonis Minoris – Variable Star». SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Henta 2. november 2012.
- «GJ 3,6 B – Star in double system». SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Henta 20. oktober 2012.
- «HD 82886». SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Henta 19. oktober 2012.
- «LHS 2216 – High Proper Motion Star». SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Henta 21. oktober 2012.
- «R Leonis Minoris – Variable Star of Mira Ceti type». SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Henta 22. oktober 2012.
- «RY Leonis Minoris – Pulsating White Dwarf». SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Henta 22. oktober 2012.
- «S Leonis Minoris – Variable Star of Mira Ceti type». SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Henta 22. oktober 2012.
- «U Leonis Minoris – Semi-regular pulsating Star». SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Henta 22. oktober 2012.
- «Interacting Galaxy Pair Arp 107». Spitzer Space Telescope website. Spitzer Science Sentral, California Institute of Technology. 9. juni 2005. Henta 19. oktober 2012.
Bakgrunnsstoff
endre
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Den vesle løva