Klesplagget vest

Sjå òg vest, ei av himmelretningane

Vest er ein type klesplagg for overkroppen, som oftast utforma som ei jakke eller ein genser, men utan armar.

Finvest.

Det finst mange typar vestar, og kva for ein type som er vanlegast skil seg frå stad til stad og land til land. I Noreg har vesten i nyare tid vore mest brukt av menn, og då først og fremst for å pynte seg, gjerne med ein tynn vest utanpå finskjorta, gjerne under dressjakka. Slike vestar er eit av dei få klesplagga ein kjenner historia til.

Finvesten si historie

Karl II av England med finvest. Måleri frå 1642 av William Dobson.

Kong Karl II av England introduserte vesten som ein del av korrekt dresskode. Samuel Pepys, sekretær og personleg tenar, skreiv i oktober 1666 at «Kongen deklarerte i går under råd ein resolusjon om ein mote for kle som han aldri vil endre. Det vil vere ein vest, men eg veit ikkje heilt korleis.» Denne kongelege kunngjeringa er første gongen ein vest av dette slaget er nemnd. Gjennom 1600-talet og 1700-talet var vestane gjerne svært forseggjorte og fargerike, inntil slutten av 1800-talet då moten dikterte at vestane skulle vere same fargen som resten av dressen.

Vesten var ein naudsynt del av ein mann sitt forretningsantrekk, og òg i fritidsdressen, fram til midten av 1900-talet. Ein del av populariteten kjem på grunn av det ekstra laget med varme som det skapte, men rasjonering av tøy under andre verdskrigen, aukande popularitet for genseren og andre typar toppar, i tillegg til den stendig mindre formelle klesstilen, førte til nedgang i bruken. I dag er den først og fremst brukt under svært formelle omstende og av meir konservative forretningsmenn.

Tidlegare vart det gjerne sagt at ein kunne sjå på ein mann om han var ein ekte herre ved å sjekke om den nedste knappen på vesten ikkje var knappa. Dette var visstnok eit resultat av ein vane som kong Edvard VII av England hadde. Medan han var prinsen av Wales, auka livvidda og han vart nøydd til opne den nedste knappen. Historia seier at undersåttane såg på dette som ein stilindikasjon og byrja å gjere det sjølv.

Andre typar vestar

Politimann med skotsikker vest utanfor 10 Downing Street. (Foto: Adrian Pingstone)

Alt etter samanheng, kan ein nytte vestar i andre material og utformingar.

• bunadsvesten for både menn og kvinner, er gjerne svært forseggjort
• skinnvesten som har vorte eit symbol for trønderar (ikkje minst for folk som ikkje er frå Trøndelag sjølv)
• selskinnsvesten til Steinar Bastesen har vore offer for mange kommentarar
• strikkavesten som gjerne er laga i ull kan varme utan at armane kjem i vegen
• boblevesten har vore fungert som eit moteprodukt i kortare periodar, særskilt mot slutten av 1900-talet
• skotsikre vestar vert nytta av politi og militære styrkar
• refleksvesten vert ofte nytta av dei som går eller spring mykje langs vegen for å gjere dei betre synlege for bilistane
• ein får kjøpt spesialtilpassa vestar til ymse aktivitetar, gjerne med lommer og andre funksjonar, til dømes sportsfiske, jakt og idrett
• makkotrøya og singleten er armlause klesplagg som som oftast vert nytta som undertøy