Masseutrydding
Masseutrydding eller masseutdøying er ein utbreidd og rask nedgang i det biologisk mangfaldet på jorda. Ei slik hending er kjenneteikna av ei kraftig endring i mangfaldet og rikdommen i talet på fleircella organismar. Ei masseutdøying finn stad når raten på utdøying blir større enn raten på artsdanning.
Det meste av mangfaldet og biomassen på jorda er danna av mikroorganismar, som er vanskelege å måla. Ein måler derfor masseutrydding gjennom dei meir biologisk komplekse organismane i biosfæren, og ikkje det totale mangfaldet og rikdommen av livet på jorda.[1]
Utdøying finn stad med ujamne ratar. Basert på fossilfunn reknar ein med at den normale utdøyingsraten på jorda er rundt to til fem taksonomiske familiar av marine dyr per million år. Marine fossil blir hovudsakleg brukt til å måla utdøyingsraten på grunn av at ein har betre grunnlag av fossilfunn og stratigrafi enn ein har for landdyr.
Oksygenkatastrofen var truleg den første store masseutdøyinga. Sidan den kambriske eksplosjonen veit ein om fem masseutdøyingar som overgår den normale utdøyingsraten. Krit-tertiær-utryddinga, som fann stad for rundt 66 millionar år sidan, var den nyaste og truleg den best kjende som råka både plantar og dyr i løpet av ein geologisk kort periode.[2] I tillegg til dei fem store masseutdøyingane finst det også fleire mindre. I tillegg er den pågåande masseutryddinga forårsaka av menneskeleg aktivitet blitt kalla den sjette utryddinga eller den holocene utryddinga.[3]
Kjelder
endre- ↑ Nee, S. (2004). «Extinction, slime, and bottoms». PLoS Biology 2 (8): E272. PMC 509315. PMID 15314670. doi:10.1371/journal.pbio.0020272.
- ↑ Ward, Peter D (2006). «Impact from the Deep». Scientific American.
- ↑
- Kluger, Jeffrey (July 25, 2014). «The Sixth Great Extinction Is Underway—and We’re to Blame». Time. Henta 14. desember 2016.
- The Sixth Extinction på YouTube (PBS Digital Studios, 17. november 2014)
- Kaplan, Sarah (June 22, 2015). «Earth is on brink of a sixth mass extinction, scientists say, and it’s humans’ fault». The Washington Post. Henta 14. desember 2016.
- Hance, Jeremy (October 20, 2015). «How humans are driving the sixth mass extinction». The Guardian. Henta 14. desember 2016.
- «Vanishing: The Earth's 6th mass extinction». CNN. Henta 19. desember 2016.
- Denne artikkelen bygger på «Holocene extinction» frå Wikipedia på engelsk, den 23. oktober 2017.