Max Weber

Maximilian Weber (21. april 1864–14. juni 1920), oftast kalla Max Weber, var ein tysk sosiolog, historikar og filosof. Han var fødd i Erfurt og budde mesteparten av sin barndom og ungdom i Berlin. Han blir rekna som ein av grunnleggarane av sosiologi. Weber skreiv også mykje innan økonomi, men dei fremste verka hans omhandlar religionssosiologi og politisk sosiologi. Weber definerte mellom anna ein stat som «ei eining som har monopol på legitim bruk av fysisk makt», ein definisjon som er blitt grunnleggande i vestleg statsvitskap.

Max Weber
Fødd	Maximilian Carl Emil Weber 21. april 1864 Erfurt
Død	14. juni 1920 München
Nasjonalitet	Kongedømet Preussen, Weimarrepublikken, Det tyske keisardømet
Område	religionssosiologi, historievitskap, samfunnsøkonomi, sosiologi, historie, økonomi, organisasjonssosiologi
Yrke	jurist, samfunnsøkonom, sosiolog, filosof, antropolog, advokat, universitetslærar, musikkforskar, politikar, historikar
Institusjonar	Ludwig-Maximilians-Universität München Albert-Ludwigs-Universität Universitetet i Heidelberg Universitetet i Wien
Alma mater	Universitetet i Heidelberg Universitetet i Göttingen Humboldt-Universität zu Berlin Kaiserin-Augusta-Gymnasium Université de Strasbourg
Doktorgradsrettleiar	Levin Goldschmidt August Meitzen Rudolf von Gneist
Ektefelle	Marianne Weber
Sambuar	Mina Tobler, Else von Richthofen
Medlem	Det alltyske forbund German Sociological Association Det bayerske vitskapsakademiet Heidelberger Akademie der Wissenschaften Heidelberger Akademie der Wissenschaften Burschenschaft Allemannia Heidelberg

Bakgrunn

Weber var elev av den tyske filosofen Heinrich Rickert (1863-1936). Weber var påverka av Rickert sitt skilje mellom natur- og kulturvitskapar, det vil seie skiljet mellom å forklare og å forstå. Han var også oppteken av objektivitet og verdiar innanfor vitskap. Når vi orienterer oss i røynda føretar vi alltid eit utval, og dette utvalet er forma av våre personlege, subjektive synspunkt og verdioppfatningar.

I boka Protestantismens etikk og kapitalismens ånd studerte Max Weber andelege og kulturelle føresetnader for kapitalismen. Konklusjonen var at protestantismen, i kalvinistisk versjon, har stimulert framveksten av kapitalismen.

Det rasjonelle byråkrati

Weber utvikla teorien om det rasjonelle byråkrati som innebar korleis eit byråkrati burde vere for å hindra korrupsjon og fremje objektivitet og produktivitet. Weber meinte hierarki, regelstyring og spesialiserte arbeidsoppgåver var viktig for å få til dette. Inntekta til dei tilsette skulle vere basert på stillinga deira i hierarkiet, og leiarstillingar skulle vere basert på ansiennitet og kompetanse og dimed ikkje arvelege.

Teorien hans fekk ein del kritikk for å vere for regelstyrt og for å vere for keisam med tanke på dei tilsette som blei sette til å gjere éi og den same einskilde oppgåva. I tillegg leia teorien hans i praksis til langvarige interne byråkratiske prosessar og ein modell som ikkje greidde å løyse samansette utfordringar, noka som resulterte i skipinga av New public management.

Opphavleg blei den norske offentlege forvaltinga basert på byråkrati-teorien til Weber under namn som tradisjonell byråkratimodell (TB) eller tradisjonell offentleg styring (TOS).

Utvalde verk

• 1891–1892: Die Verhältnisse der Landarbeiter im ostelbischen Deutschland
• 1904: Die 'Objektivität' sozialwissenschaftlicher und sozialpolitischer Erkenntnis
• 1904: Die protestantische Ethik und der 'Geist' des Kapitalismus
• 1915–1919: Die Wirtschaftsethik der Weltreligionen
• 1919: Wissenschaft als Beruf og Politik als Beruf tekst
• 1920: Gesammelte Aufsätze zur Religionssoziologie
• 1922: (posthumt): Wirtschaft und Gesellschaft (gjerne rekna som hovudverket til Weber)

Sjå òg

• Makt
• Byråkrati
• Idealtype
• Normaltype
• Protestantisk etikk

Litteratur

• Guenther Roth: Max Webers deutsch-englische Familiengeschichte 1800 - 1950, Mohr Siebeck Verlag, Tübingen 2001 ISBN 3-16-147557-7
• Marianne Weber: Max Weber. Ein Lebensbild, Mohr (1984), ISBN 3-16-544820-5 (auch München: Piper, 1989. Serie Piper 984. ISBN 3-492-10984-5)
• Karl Jaspers: Max Weber, Serie Piper, München 1988, ISBN 3-492-10799-0
• Talcott Parsons: The Structure of Social Action, 1937
• Tilman Allert: Die Familie. Fallstudien zur Unverwüstlichkeit einer Lebensform, de Gruyter, Berlin, New York 1998
• Dirk Kaesler: Max Weber. Eine Einführung in Leben, Werk und Wirkung. 3. aktualisierte Auflage. Campus Verlag, Frankfurt am Main 2003, ISBN 3-593-37360-2
• Korotayev A., Malkov A., Khaltourina D. Introduction to Social Macrodynamics. Moscow: URSS, 2006. ISBN 5-484-00414-4 [1] (Chapter 6: Reconsidering Weber: Literacy and "the Spirit of Capitalism").
• Nicolaus Sombart: Rendevous mit dem Weltgeist, S.Fischer Verlag, Frankfurt Main, ISBN 3-10-074422-5, darin Zweiter Teil, Kapitel „Max Weber“

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Max Weber

• http://www.dhm.de/lemo/html/biografien/WeberMax/index.html
• Weber-Fibel
• Max Weber - Ausgewählte Schriften (Potsdamer Internet Ausgabe)
• Gallica «Wirtschaft und Gesellschaft» in zwei Bänden
• Biografie und Bibliografie Max Weber Arkivert 2004-12-04 ved Wayback Machine.
• Webers Theorie, verständlich gemacht und interpretiert