David Keith Lynch (fødd 20. januar 1946) er ein amerikansk filmregissør, fjernsynsregissør, biletkunstnar, musikar og stundom skodespelar, fødd i småbyen Missoula i Montana. Han har utvikla sin eigen unike filmstil, som på engelsk har blitt kalla «Lynchian», ein stil prega av draumeaktige bilete og nøye planlagd lyddesign. Dei surrealistiske, og i mange tilfelle valdelege, elementa i filmane hans har vorte kalla «forstyrrande, støytande eller mystiske».[1]
| David Lynch |
|
|
| Fødd | 20. januar 1946 (78 år) |
|---|
| Fødestad | Missoula |
|---|
| Fødenamn | David Keith Lynch |
|---|
| Aktive år | 1966– |
|---|
| Verka som | filmregissør, skodespelar, manusforfattar, komponist, stemmeskodespelar, animatør, kunstmålar, filmklyppar, fjernsynsskodespelar, songtekstforfattar, biletkunstnar, filmskodespelar, filmprodusent, fotograf, skribent, regissør, produsent, låtskrivar, filmfotograf |
|---|
| Ektefelle | Mary Sweeney, Peggy Reavey, Mary Fisk, Emily Stofle |
|---|
| Sambuar | Isabella Rossellini |
|---|
| Born | Jennifer Lynch, Austin Jack Lynch, Lula Boginia Lynch, Riley Sweeney Lynch |
|---|
| Prisar | offiser av Æreslegionen, Goslarer Kaiserring, Ridder av Æreslegionen, Saturn Award, Gulløven, Gullpalmen, Beste regissør under festspillene i Cannes, César for beste utenlandske film, European Film Award for Best Non-European Film, Æres-Oscar, Eagle Scout, Sitges Grand Honorary Award |
|---|
Han vart fødd i ein middelklassefamile og reiste i barndomen mykje rundt i USA før han studerte måling ved Pennsylvania Academy of Fine Arts i Philadelphia, der han først gjekk over til å skape kortfilmar. Han valde å satse for fullt på filmskaping, og flytta til Los Angeles, der han skapte den første filmen sin, den surrealistiske grøssaren Eraserhead (1977). Etter Eraserhead vart ein kultfilm på nattkinoane, vart Lynch bede om å regissere The Elephant Man (1980), som han slo igjennom med. Han vart tilsett av De Laurentiis Entertainment Group, og lagde to filmar: den episke science-fiction-filmen Dune (1984), som både selde dårleg og fekk dårleg kritikk, og så ein neo-noir-krimfilm, Blue Velvet (1986), som vart kritikarrost.
Lynch laga så sin eigen fjernsynsserie med Mark Frost, det særs populære mordmysteriet Twin Peaks (1990–1991); og kinofilmoppfølgjaren Twin Peaks: Fire Walk with Me (1992). Han laga filmen Wild at Heart (1990) som var ein roadmovie og familefilmen The Straight Story (1999) i same perioden. I 1997 laga han den første av tre surrealistiske filmar med draumeaktig logikk og ikkje-lineær forteljarstil, Lost Highway (1997), ettefølgd av Mulholland Drive (2001) og Inland Empire (2006). Samstundes byrja Lynch å bruke Internett aktivt som medium, og produserte fleire nettbaserte filmar, som animasjonsfilmen Dumbland (2002) og den surrealistiske situasjonskomedien Rabbits (2002). I 2017 vende han tilbake til Twin Peaks med ein ny sesong.
I løpet av karrieren sin har Lynch vorte nominert til Oscarprisen tre gongar[2] for beste filmregissør og ein gong for beste manus. Lynch har to gongar vunne den franske César-prisen for beste utanlandske film, samt Palme d'Or på Cannes Film Festival[3] og ein Golden Lion-pris ved Venezia filmfestival. Han har òg blitt offiser i den franske Æreslegionen, den øvste sivile æresprisen i Frankrike,[4]. I 2007 skildra The Guardian Lynch som «den viktigaste filmregissøren i denne vår tid».[5] Allmovie kalla han «renessansemannen i moderne amerikanske filmskaping»,[6] medan suksessen til filmane har gjort at han har blitt kalla «den første populære surrealisten».[7]
- "Ghost of Love" (2007)
- "Good Day Today" / "I Know" (2010)
