Dies irae

«Dies irae» (latin for 'Vreidedagen') er ein latinsk hymne frå 1200-talet, truleg skriven av Thomas av Celano. Teksten er rekna som ein del av sekvens-diktinga i tida., og er difor gjerne kalla Dies irae-sekvensen.

Gregoriansk melodi til fyrste strofa av Dies irae

Kvar strofe har tre trokeiske verseliner som rimer. Diktet skildrar dommedag, «då redslerop mot himlen ljomar» og held fram med bøner om frelse frå helvete. Ei omsetjing ved Anders Hovden og Ragnhild Foss står i Norsk salmebok på nr. 252 («Vreidedagen, han skal renna» - 16 vers); ei omsetjing ved Ragnhild Foss står i den katolske salmeboka Lov Herren på nr 653 («Vreidedagen verdi tyner» - 17 vers).

«Dies irae» inngjekk tidlegare i den katolske dødsmessa, men dette vart endra ved liturgien av 1969.

Diktet

«Dies irae» som gregoriansk song.

	Latinsk tekst	Omsetjing ved Ragnhild Foss
1	Dies irae, dies illa, solvet saeclum in favilla: teste David cum Sibylla.	Vreidedagen verdi tyner og i oskevêret lyner Davids og Sibyllas syner.
2	Quantus tremor est futurus, quando judex est venturus, cuncta stricte discussurus!	Redslerop mot himlen ljomar, der han kjem den høge domar; tungt som klokkemalm det omar.
3	Tuba mirum spargens sonum per sepulcra regionum, coget omnes ante thronum.	Doms-basun med tunge tonar stemner heimsens millionar fram for han som høgast tronar.
4	Mors stupebit et natura, cum resurget creatura, judicanti responsura.	Daude, liv i redsle grundar: fram or mold og havsens brunnar daudingher til domen skundar.
5	Liber scriptus proferetur, in quo totum continetur, unde mundus judicetur.	All den synd på jord eg gjorde skrivi er i boki store, som dei ber til domarbordet.
6	Judex ergo cum sedebit, quidquid latet apparebit: nil inultum remanebit.	Røyna fær eg då med tåre: alt lyt fram i dagen klåre, løynast kann kje synden’ våre.
7	Quid sum miser tunc dicturus? Quem patronum rogaturus, cum vix justus sit securus?	Kva skal eg min domar svara, kvar skal foten av då fara? Skuld hev han som best seg vara.
8	Rex tremendae majestatis, qui salvandos salvas gratis, salva me fons pietatis.	Drott som kjem i domarvelde, kjøtet mitt til synd eg selde; fria meg, all godleiks kjelde!
9	Recordare, Jesu pie, quod sum causa tuae viae: ne me perdas illa die.	Jesus, Frelsar, eg vil gøyma meg hjå deg, du vil kje gløyma du for meg ditt blod lét strøyma!
10	Quaerens me, sedisti lassus: redemisti Crucem passus: tantus labor non sit cassus.	Trøytt for meg du sat ved brunnen, striden var kje enno vunnen, sigerdagen ikkje runnen.
11	Juste judex ultionis, donum fac remissionis ante diem rationis.	Rettsferds domar, vil du minnast, når eg må som skyldig finnast, at på krossen eg laut vinnast?
12	Ingemisco, tamquam reus: culpa rubet vultus meus: supplicanti parce, Deus.	Sjå, eg skjelv for synden’ mine, raudnar framfor augo dine, fri meg, Gud, frå helheims pine!
13	Qui Mariam absolvisti, et latronem exaudisti, mihi quoque spem dedisti.	Miskunn gav du syndekvinna, røvar lét du sæla vinna. Er der von for meg å finna?
14	Preces meae non sunt dignae: sed tu bonus fac benigne, ne perenni cremer igne.	Ring er bøni eg kann beda: Du er god, leid meg til gleda; lat kje meg i glohaug treda!
15	Inter oves locum praesta, et ab haedis me sequestra, statuens in parte dextra.	Lat meg millom lammi skrida til eit rom ved høgre sida, ikkje millom bukkan’ lida.
16	Confutatis maledictis, flammis acribus addictis: voca me cum benedictis.	Lat kje meg i synd og fæle skjelva for ditt domarmæle! Kalla meg med dine sæle!
17	Oro supplex et acclinis, cor contritum quasi cinis: gere curam mei finis.	Hjarta brenn i såre kvida; med min Frelsar lyt eg lida som for oss so tungt laut strida.
18	Lacrimosa dies illa, qua resurget ex favilla judicandus homo reus.	Å, du dag, då tåror fløymer! fram or eld og oske strøymer dei som er for domen saka.
19	Huic ergo parce, Deus: pie Jesu Domine, dona eis requiem. Amen.	Vil du syndi frå deim taka! Milde Jesus, Herren min, gjev deim alle freden din!

Musikken

Melodien er gregoriansk, nedteikna i Wittenberg i 1529. Temaet har vore bruka i ulike samanhenger, bl.a. i Hector Berlioz' Symphonie fantastique, Franz Liszts Totentanz og fleire stykke av Sergej Rachmaninov, samt i opningsscena i Stanley Kubricks film Ondskapens hotell (The Shining).

Teksten har som ein del av den romerskkatolske rekviemmessa blitt bruka av mange komponistar, mellom anna Mozarts, Berlio' og Verdi, og i Benjamin Brittens War Requiem.