Svibel
- For andre tydingar av oppslagsordet, sjå hyasint i geologi.
Svibel (Hyacinthos orientalis) eller hyasint er ein fleirårig laukplante i svibelslekta som er mykje brukt som prydplante. Blomane har sterk, søt lukt, og det finst ulike varietetar med mange ulike blomefargar. Planten har namn etter den greske sogefiguren Hyakinthos.
| Svibel | |
 Svibel | |
| Status | |
| Status i Noreg: Framandart med låg risiko | |
| Systematikk | |
| Rike: | Planteriket Plantae |
| Orden: | Aspargesordenen Asparagales |
| Familie: | Aspargesfamilien Asparagaceae |
| Underfamilie: | Scilloideae |
| Stamme: | Hyacintheae |
| Understamme: | Hyacinthinae |
| Slekt: | Hyacinthus |
| Art: | Svibel H. orientalis |
| Vitskapleg namn | |
| Hyacinthus orientalis | |
Svibel stammar frå Sørvest-Asia, og har vore dyrka i fleire hundreår. Han kan veksa på friland eller dyrkast i potter, særskide glas og liknande. Han er knytt til feiringa av persisk nyttår (navroz), der han ofte blir brukt til å pynta haft sin-bordet. I vestlege land som Noreg er det vanleg å driva han fram innandørs slik at han blomstrar ved juletider.
Allereie i 1768 var det kjend ca. 1800 sortar av sviblar. Særleg i Nederland har ein drive storstilt dyrking av planten, og landet er kjend for å produsera gode laukar.
Sviblar er rekna som giftige, og plantesafta deira kan vera irriterande. Den sterke lukta dei gjev frå seg kan også skapa allergiske reaksjonar.
I Noreg er svibel ein framandart som er kjend frå noke få funn i norsk natur.[1][2] I Framandartslista 2023 er arten rekna for å ha låg risiko (LO).[3]
Bilete
endre-
Bouquet of Hyacinths måla av Ellen Robbins (1828-1905). -
Opstilling med hyacinter og sommerfugl. Måleri av Alfrida Baadsgaard (1839-1912). -
Rosa svibel i glaspotte. -
Blå svibel i oppsats.
Kjelder
endre- ↑ Reidar Elven mfl. (2022). Norsk flora (8. utg.). Oslo: Det Norske Samlaget. s. 220.
- ↑ «Artsdatabanken: Svibel». Artsdatabanken. Henta 6. mars 2023.
- ↑ «Fremmedartslista 2023: svibel Hyacinthus orientalis L.». Framandartslista 2023. Artsdatabanken. 11. august 2023. Henta 12. februar 2024.
- Sissel Alvestad, «Hyasinter« Arkivert 2014-08-21 ved Wayback Machine., vea-fs.no
- «Hyasint» (30. desember 2013), Store norske leksikon. Henta 21. august 2014.
- «Jamshed Navroz Traditions», festivals.iloveindia.com
- «Navroz Mubarak! Nourouz Norouz Nawroz - Eid Mubarak!», amaana.org
Bakgrunnsstoff
endre
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Svibel
- (no) svibel hos Artsdatabanken
- (en) svibel i Encyclopedia of Life
- (en) svibel i Global Biodiversity Information Facility
- (sv) svibel hos Dyntaxa
- (en) svibel hos ITIS
- (en) svibel hos NCBI
- (en) svibel hos The International Plant Names Index
- (en) svibel hos Tropicos
- (en) Kategori:Hyacinthus orientalis – bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
- (en) Hyacinthus orientalis – galleri av bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
- Hyacinthus orientalis – detaljert informasjon på Wikispecies
