Artic
L'Artic (tanben nomenat Artida) es la zona geografica de la Tèrra qu'enròda lo pòl Nòrd, a l'extrèm opausat de l'Antartida. L'Artida inclutz l'ocean Artic, Islàndia, Groenlàndia (administrada per Danemarc) e las regions mai septentrionalas de Canadà, Alaska (Estats Units), Russia, Finlàndia, Suècia e Norvègia.
Etimologicament, artic ven del grèc αρκτικός (arktikos), "prèp de l'ors, artic, del nord" que el ven de άρκτος (arktos), que significa ors. Lo nom fa referéncia tant a la constellacion de la Granda Orsa, que se situa dins la seccion septentrionala de l'esfèra celestiala, coma la Pichona Orsa, qu'inclutz l'estela polara, al pòl nòrd celestial.
Òm pòt definir l'Artida coma la region de latitud superiora al cercle polar artic (66° 33′ N), qu'es lo limit aproximatiu del solelh de mièjanuèit e de la nuèit polara. Alternativament, òm la pòt considerar coma la region ont la temperatura mejana del mes mai calorós (julhet) passa pas los 10 °C o coma l'aira mai al nòrd delimitada per la linha de creissement dels arbres. La superfícia inclusa dins las doas darrièras definicions es fòrça semblanta. Socialament e poliíticament, la region artica inclutz los territòris septentrionals dels uèit estats artics malgrat que las sciéncias naturalas consideran la major part d'aquestes territòris coma subartics.
L'Artida constituís un ecosistèma unic de la Tèrra, format per una extensa banquisa (un ocean cobèrt de glaç, de còps considerat coma la part nòrd de l'ocean Atlantic) enròdada pel permafròst amb abséncia absoluta d'arbres. La vida en Artida compta d'organismes adaptats al gel, zooplancton e fitoplancton, peisses, mamifèrs marins, aucèls, animals terrèstres, plantas e societats umanas totalament adaptadas a las condicions extrèmas de l'entorn.
Degut a l'escalfament global, las isotermas an avançat en direccion del nòrd a un ritme superior a 50 km per decada durant los darrièrs 30 ans, de manièra que si definissem l'artic a partir de la temperatura o de la linha dels arbres, son extension se demesís, l'efièit mai vesedor essent, la reduccion de la banquisa. Existís una granda diferéncia entre los diferents modèls de prediccion subre la desaparicion de la mar de glaça artica. La mitat d'entre els ne preveson la totala o gaireben totala desaparicion en setembre de 2100. Las prediccions varian entre setembre de 2040 per las mens optimistas, fins aprèp 2100 las autras.[1]