Colómbia

Colómbia o Colòmbia (en espanhòl Colombia) es un país situat dins lo nòrd-oèst de l'America del Sud. A de frontièras amb Veneçuèla e Brasil a l'èst, Peró e l'Eqüator al sud, e Panamà al nòrd-oèst. Al nòrd es bordada per la Cariba e a l'èst per l'Ocean Pacific.

Colómbia

República de Colombia

Bandièra Escut d'armas

Devisa: Libertad y Orden

Capitala e ciutat mai granda Bogotà 4° 00′ N, 73° 15′ O

Forma de govèrn Republica

President Juan Manuel Santos

Independéncia Espanha

Data 19 d'agost de 1819

Superfícia 26en

• Totala 1,141,748 km²

• Aiga 8,8 % %

Populacion 28en

• Totala (2016) 48,786,100 ab.

• Densitat 40.74 ab./km²

Moneda COP

Indicatiu telefonic 57

ISO 3166 CO

Domeni internet .co

La capitala es Bogotà. Lo gentilici es colombian -a.

Istòria

Lo periòde precolombian

Lo territòri colombian sembla poblat dempuei 20 000 ans aperaquí. Pasmens, en causa de l'abséncia de documents escrichs, son istòria es mau coneguda avans l'arribada deis Europèus. En Colómbia, quauquei culturas liticas se formèron dins lei regions andinas. Lei doas pus ancianas son lei culturas de San Agustin e de Tierradentro qu'existiguèron probable entre lo sègle VI e lo sègle XVI. Après l'an 1000, d'autrei culturas apareguèron coma aquelei de Calima, dei Quimbayas e dei Muiscas que se mantenguèron fins a l'arribada deis Espanhòus.

Aquelei pòbles foguèron influenciats per lei civilizacions deis Andes Centralas ambé lo desvolopament d'una religion basada sus un culte solar. La basa de son economia sembla d'èsser una agricultura productritz de tartiflas e de gròs blat. L'excepcion principala èra probable la cultura dei Taironas, situada au nòrd lòng de l'ocean, que se destrièt per son mestritge de l'artesanat dei metaus natius (aur e coire) e per d'influéncias mesoamericanas.

Lo periòde coloniau

La conquista e l'ocupacion espanhòla

Leis Espanhòus arribèron lòng dau litorau de Colómbia a la fin dau sègle XV. Franc de l'airau culturau dei Muiscas, i trobèron ges de societat organizada e i fondèron sensa dificultat plusors ciutats coma Darién (1510), Cartagena (1533) ò Santa Marta (1536). La quista d'El Dorado foguèt lo motor principau de l'exploracion de la region durant lei premiers decennis. Devesits entre doas federacions rivalas, lei Muiscas poguèron pas empachar aqueleis incursions e foguèron somés a la fin deis annadas 1530.

En 1538, la fondacion de Santa Fe de Bogota per Gonzalo Jiménez de Quesada permetèt ais Espanhòus d'establir sa dominacion sus lei tèrras interioras. Puei, de negociacions ambé Sebastian de Belalcazar, que veniá de conquistar Quito, e Nicolas Federmann permetèron de definir pacificament lei limits d'influéncias respectius de cada conquistador e donèron sa premiera forma ai colonias a l'origina de la Colómbia actuala.

Lo Nuevo Reino

Segon lo contèxte, lo tèrme « Novèla Granda » pòu designar la Vice-Reialtat establit au sègle XVIII que gropava la Colómbia, lo Panamà, lo Veneçuèla e l'Eqüator actuau, lo territòri de l’audiencia de Novèla Granada que correspond a la Colómbia actuala ò la region de Santa Fe de Bogota somesa per Quesada. Dins aquela darriera region, s'installèt un nombre important de colons que prenguèron lo contraròtle dei tèrras e utilizèron la man d'òbra indigèna per leis esplechar. La resisténcia foguèt febla e la cultura muisca dispareguèt tre lo sègle XVIII.

Dins lei regions occidentalas, l'activitat miniera congreada per l'esplecha de jaciments d'aur dinamizèt l'economia de la colonia en despiech de volumes de produccion relativament febles a respèct dei minas de Mexic ò de Peró (solament 5% de la produccion americana d'aur durant lo sègle XVII). La man d'òbra foguèt inicialament d'origina locala mai l'importacion d'esclaus africans foguèt necessària a partir dau sègle XVII. Enfin, certanei jaciments pus pichons foguèron esplechats per de mulastres aguent l'estatut d'òmes liures (lei mazamorreros).

En 1781, la reorganizacion fiscala e administrativa de l'Empèri Espanhòu entraïnèt una revòuta de la classa mejana de la colonia (païsans, artesans e captaus locaus). Aperaquí 20 000 insurgents menacèron Santa Fe de Bogota. L'arribada de renfòrç espanhòus, l'execucion dei caps de la revòuta e una amnistia generala per lei subrevivents permetèron d'amaisar la situacion. Pasmens, lo ressentiment demorèt viu au sen de la populacion.

Lo pòrt de Cartagena

Fondat en 1533, Cartagena èra premier una escala e una crosiera per lei marchands d'esclaus. Aquò li assegurèt una activitat fòrta e sa prosperitat suscitèt lei cobesiás. Après cinc sètges durant lo sègle XVI, leis Espanhòus i construguèron de fortificacions poderosas. En parallèl, lo relarg de la vila venguèt un centre agricòla capable d'avitalhar una populacion e una flòta importantas.

L'independéncia

En 1808, Espanha foguèt ocupada per la França Napoleonenca e lo demorèt fins a sa liberacion en 1813. Aquò entraïnèt una agitacion viva en America. En Veneçuèla e en Nòva Granada, de juntas se formèron en 1810. Aquela de Caracas proclamèt l'independéncia de Veneçuèla sota la direccion de Francisco de Miranda e de Simón Bolívar. Pasmens, la republica novèla aboliguèt pas l'esclavatge e mantenguèt lei mulastres (pardos) en fòra de la vida politica. Ansin, en 1812, quand desbarquèron de tropas espanhòlas en Veneçuèla, lei pardos sostenguèron lei lealistas. Batuts, lei republicans deguèron s'enfugir en Nòva Granada. A partir de Cartagena, Bolivar capitèt d'organizar la reconquista de Caracas en 1813. En revènge, mau capitèt de redurre la guerilha dei pardos dins lo sud de Veneçuèla. En Nòva Granada, lei republicans conoguèron tanben una tiera de reviradas còntra lei pòchis de resisténcia lealistas de Panamà e de Popayan en 1814.

A partir de 1814, la desfacha francesa en Euròpa permetèt au govèrn espanhòu de mandar de renfòrç dins lei colonias. Ansin, lei lealistas capitèron de tornar ocupar Caracas, Sante Fe e Cartagena entre 1814 a 1816. Pasmens, la repression saunosa dau generau espanhòu Pablo Morillo li alienèt lei mulastres que contunièron de menar sa guerilha. En 1817, concluguèron una aliança ambé Bolivar que permetèt d'ara endavant ai republicans de passar per lei Llanos per contornejar lei fòrças lealistas. En 1819, poguèron ansin intrar dins Sante Fe (que prenguèt lo nom de Bogotà) e proclamar una « Republica de Colómbia » gropant Nòva Granada e Veneçuèla.

Après aquela victòria, lei fòrças espanhòlas perdiguèron l'avantatge. Entre 1820 e 1821, Cartagena e sa region foguèron definitivament ocupadas per Bolivar. Puei, en junh de 1821, la batalha de Carabobo entraïnèt la presa de Caracas. Un mes aperavans, un congrès aviá dotat la republica d'una constitucion. Simón Bolívar ne foguèt proclamat president en setembre. Enfin, dins lo corrent de 1822, lo sud dau país — l'Eqüator actuau — foguèt a son torn liberat.

La Granda Colómbia

Lo tèrme « Granda Colómbia » designa la Republica de Colómbia proclamada en decembre de 1819. Sa constitucion aviá instaurat un estat unitari dirigit per Simón Bolívar (president) e per Francisco de Paula Santander (vice-president). En 1823, lo segond assegurèt solet la direccion dau país après la partença de Bolivar en Peró.

Pasmens, l'elèit se devesiguèt entre doas tendàncias rivalas. Lo premier, subrenomat lei « juristas », èra eissit dei classas superioras e sostenguèt Santander. En revènge, lo second, que gropava lei caps de l'armada, s'i opausèt. En 1827, a son retorn de Peró, Bolivar foguèt obligat de negociar ambé son cap, José Antonio Paez per mantenir lo foncionament de l'Estat. Pasmens, aquel acòrd durèt gaire e un conflicte novèu opausèt rapidament lo partit de Bolivar, en favor d'un regime fòrt, e lei partisans de Santander, favorable au mantenement de la constitucion de 1821.

En 1828, una temptativa de còp d'estat permetèt a Bolivar d'obtenir lei plens poders. Puei, après una temptativa d'assassinat organizada per lei liberaus, ordonèt l'exili de Santander. Pasmens, aquela decision entraïnèt de trèbols intèrnes e l'autoritat dau govèrn centrau s'afondrèt. En 1830, lei proclamacions d'independéncia de Veneçuèla per Paez (en genier) e d'Eqüator per Juan José Flores (en mai) entraïnèron la demission de Bolivar e la disparicion de la Granda Colómbia.

Colómbia de 1830 a 1945

Après la fragmentacion de la Granda Colómbia, Colómbia foguèt dominada per una oligarquia devesida entre partisans de Santander, a l'origina dei liberaus colombians, e partisans de Simón Bolívar (que moriguèt lo 17 de decembre de 1830) que formèron lo corrent conservador dau país. Cada camp se devesiguèt rapidament entre una ala moderada e una ala radicala que nosèron d'alianças cambiantas. La question de la plaça de la Glèisa dins la societat, constestada per lei liberaus e defenduda per lei conservadors, foguèt l'enjòc principau deis afrontaments entre lei dos camps. Pasmens, dins lei fachs, un certan consensus reüniguèt lei diferentei faccions, especialament per gardar un estat descentralizat que permetiá ai captaus locaus de ben tenir sei fèus electoraus.

Lei combats entre liberaus

Dins un premier temps, lei liberaus dominèron la vida politica e sei luchas intèrnas entre moderats e radicaus (exaltados) animèron lo país. Arbitre dei conflictes entre lei doas alas, Santander foguèt elegit a la presidéncia en 1832. Foguèt remplaçat en 1837 per José Ignacio de Marquez, cap dei moderats, que se turtèt rapidament a l'oposicion deis exaltados. En 1840, lo generau José Maria Obando, figura principala dei radicaus, organizèt una revòuta que se transformèt en guèrra civila vertadiera après la mòrt de Santander en 1840. Lei combats durèron fins a mai de 1842 e s'acabèron ambé la desfacha deis insurgents.

Après aqueu conflicte, per amaisar la situacion, de moderats dei dos camps s'alièron per formar lei ministeriales que tornèron donar a la Glèisa un ròtle important dins la societat. En particular, demandèron lo retorn dei jesuistas expulsats per leis Espanhòus en 1767. Puei, en 1848, aqueu movement fondèt un movement conservador.

La « Revolucion Liberala »

De 1848 a 1855, Colómbia conoguèt tornarmai de trèbols intèrnes liats ais evolucions au sen dau camp liberau. D'efèct, una generacion novèla de liberaus apareguèt après la Revolucion Francesa de 1848. Aprofichant de divisions entre conservadors e, de còps, de fraudas electoralas, capitèron de prendre lo contraròtle ambé l'eleccion dau generau José Hilario López (1849-1853) e dau Congrès (en 1851). Tornèron expulsar lei jesuistas (1850) e aboliguèron mai d'un privilègi judiciari e financier de la Glèisa.

Pasmens, en 1852, lei liberaus se devesiguèron entre centralistas, menats per José María Obando que foguèt elegit a la presidéncia en 1853, e federalistas de Manuel Murillo Toro. En 1853, lei segonds prenguèron l'avantatge. Reüniguèron lo Congrès e adoptèron una constitucion federala e fòrça novatritz (separacion de la Glèisa e de l'Estat, maridatge civiu, divòrci...). La temptativa d'Obando de s'opausar a l'adopcion definitiva d'aqueu tèxte entraïnèt la presa dau poder per José Maria Melo a l'eissida d'un còp d'estat en 1854. Melo se proclamèt dictator e suprimiguèt lei clausas pus contestadas. Pasmens, foguèt vencut en 1855 per lei « constitucionalistas » (aliança dei conservadors ambé certanei liberaus).

Lo periòde confederau

Colómbia contunièt de conóisser de trèbols intèrnes liats a de questions constitucionalas. D'efèct, après l'eleccion dau conservator Mariano Ospina Rodríguez en 1856, una constitucion novèla instaurèt un regime de tipe confederau. Pasmens, lei relacions entre lo govèrn centrau e lei regions foguèron pas definidas. Aquò entraïnèt una tiera de conflictes entre liberaus e conservators. Puei, lo raprochament d'Ospina ambé la Glèisa e son projècte de laissar lo poder a Julio Arboleda, un conservator radicau, foguèron a l'origina d'una insureccion militara dirigida per lo generau Tomás Cipriano de Mosquera. Leis insurgents conquistèron la capitala en 1861 e Arboleda foguèt assassinat la meteissa annada. Mosquera comencèt una campanha de repression còntra la Glèisa (arrestacion de caps, venda a l'enquant de bens eclesiastics...).

Leis Estats Units de Colómbia

En 1863, de representents liberaus deis estats federats adoptèron una constitucion novèla. Fàcia a l'autoritarisme de Mosquera, obtenguèron de restrénher lo poder centrau e fondèron leis Estats Units de Colómbia. Lo mandat dau president foguèt reduch a doas annadas sensa possibilitat de reeleccion immediat. En mai d'aquò, cada estat foguèt dotat d'una autonòmia importanta. Aquò permetèt d'amaisar la situacion de 1864 a 1866 durant la presidéncia dau liberau Manuel Murillo Toro.

Pasmens, son remplaçament per Mosquera suscitèt tornarmai de tensions qu'entraïnèron un còp d'estat dei progressistas en 1867. Gràcias a divèrsei fraudas electoralas, dominèron la vida politica fins ais annadas 1870. Dins aquò, lei liberaus se devesiguèron mai a prepaus de la question de la Glèisa. Gropats a l'entorn de Rafael Núñez, la tendància deis « independents » assaièt d'amaisar la situacion per se concentrar sus lo desvolopament economic. Lo periòde calme durèt fins a 1884 quand de revòutas trebolèron l'eleccion de Núñez a la presidéncia. Reprimits en 1885, decidèron lo cap de l'Estat de fondar un regime novèu.

La « Regeneracion » e la Guèrra dei Mila Jorns

A l'iniciativa de Rafael Núñez, una constitucion novèla foguèt adoptada en 1886. De rebors dau tèxte precedent, instaurèt un estat unitari e transformèt leis estats federats en departaments. Lo mandat presidenciau passèt a sièis annadas e lo ròtle dau catolicisme — e sei privilègis — foguèt restaurat. Puei, Núñez, tornat elegir en 1886 e en 1892, dirigiguèt lo país fins a sa mòrt en 1894.

Durant aqueu periòde, lei liberaus perdiguèron sa plaça au Congrès entraïnant la formacion de divisions novèlas au sen dei corrents politics representats. Dins lo camp conservator, lei « nacionalistas » s'opausèron ais « istorics » (lei moderats) e dins lo camp liberau, lei moderats — favorables a una aliança ambé lei conservators moderats — s'opausèron a una generacion novèla de progressistas fòrça ostils ai nacionalistas.

En octòbre de 1899, lei progressistas organizèron de revòutas que foguèron a l'origina d'una guèrra civila saunosa (100 000 mòrts) dicha Guèrra dei Mila Jorns. En julhet de 1900, entraïnèt lo remplaçament dei nacionalistas per lei conservators istorics. Lei combats durèron fins a 1902 e lei liberaus foguèron batuts de pertot franc de Panamà. Sostenguts per leis Estats Units d'America, i proclamèron l'independéncia panamenca en novembre de 1903. Afeblida, Colómbia poguèt pas s'i opausar e perdiguèt lo contraròtle de l'istme.

Lo periòde conservator e lo desvolopament de la produccion de cafè

Après la Guèrra dei Mila Jorns, lei conservators dominèron la vida politica fins ais annadas 1930. Pasmens, dins lei fachs, en causa dei divisions tradicionalas dei dos camps entre alas radicala e moderada, lo país foguèt principalament dirigit per de govèrns centristas. En 1910, lo sufragi dirèct foguèt introduch per l'eleccion presidenciala. La Glèisa i sostenguèt lei candidats conservators mai poguèt pas empedir la resurgéncia dau liberalisme colombian dins lo corrent deis annadas 1920. Au contrari, l'influéncia dau clergat devesiguèt lei conservadors. Ansin, en 1929, presentèron dos candidats, çò que permetèt la victòria dau liberau Enrique Olaya Herrera.

En fòra de la dominacion conservatritz, lo periòde anant deis annadas 1890 ais annadas 1930 veguèt lo desvolopament de la produccion de cafè. En 1920, representava aperaquí 70% deis exportacions e Colómbia èra venguda lo segond productor mondiau darrier Brasil. La region entre Medellín e Cali, dominada per de pichons proprietaris, èra lo centre principau dei plantacions. En 1927, aquelei pichons plantaires fondèron la Federacion dei Plantaires de Cafè per defendre seis interès.

La « Republica Liberala »

Enrique Olaya Herrera contunièt de dirigir la politica colombiana d'un biais centrista gràcias au sostèn de conservators moderats. En revènge, son successor, Alfonso López Pumarejo, èra eissit de l'ala senèstra dau Partit Liberau. Encoratjèt la formacion de sindicats e intrèt en conflicte ambé la Glèisa a prepaus de l'ensenhament. Après un intermèdi pus moderat incarnat per Eduardo Santos que donèt la prioritat a l'industrializacion, López Pumarejo foguèt tornat elegir en 1942. Dins l'encastre de la Segonda Guèrra Mondiala, formèt un govèrn bipartisan avans de demissionar en 1945. Aquela politica foguèt perseguida per lo conservador Mariano Ospina Pérez qu'aprofichèt de divisions dins lo camp liberau per ganhar l'escrutinh.

Colómbia dempuei 1945

Dempuei 1945, Colómbia conoís de conflictes armats d'un biais quasi permanent ambé la guèrra de 1948-1953, l'emergéncia de guerilhas marxista a partir de 1960, la multiplicacion dei movements paramilitars d'extrèma drecha e lo desvolopament dei trafegues de dròga. Pasmens, au contrari de la màger part dei país d'America dau Sud, lo país conoguèt ges de dictatura militara e seis institucions democraticas se mantenguèron (mai son foncionament normau foguèt sovent pertubat per lei violéncias).

Lei presidéncias d'Ospina e de Gomez

Après l'eleccion d'Ospina, lei diferentei faccions politicas dau país comencèron de s'afrontar — per de rasons tant nacionalas que localas. En 1947-1948, lo nombre de mòrts aumentèt entraïnant una manifestacion de 100 000 sota la direccion de Jorge Eliecer Gaitán, cap de l'ala radicala dau Partit Liberau. Pasmens, lo 9 d'abriu de 1948, Gaitán foguèt a son torn assassinat.

Aquela mòrt entraïnèt d'esmogudas dins la capitala (lo bogotazo). Dirigidas còntra lei conservators, s'estendèron dins tot lo país. Culminèron en 1949 ambé la chausida d'un candidat extremista, Laureano Gómez, per lei conservators. Per lo privar de sa legitimitat, lei liberaus participèron pas a l'eleccion presidenciala mai aquò empachèt pas son eleccion. Ansin, de 1950 a 1953, l'autoritarisme dau regime foguèt largament renfòrçat.

La « Violencia » e la premiera presidéncia Rojas

Article detalhat: La Violencia.

Après lo bogotazo, de guerilhas liberalas se formèron dins lo país entraïnant lo començament d'un periòde saunós dich « La Violencia ». Dins lei fachs, lei combats opausèron guerilhas, fòrças de polícia e militars, clans liberaus ò conservators rivaus, grops d'autodefensa païsans enquadrats per de liberaus (e de còps per de comunistas) e milícias paramilitaras païsanas creadas per de conservators. Lei caps dei dos partits aguèron gaire de contraròtle sus aquelei movements e assaièron sensa succès de negociar una alta-au-fuòc. Ansin, de 1948 a 1960, de combats confüs causèron la mòrt d'au mens 300 000 personas.

En 1953, lo generau Gustavo Rojas Pinilla prenguèt lo poder a l'eissida d'un còp d'estat e prepausèt una amnista ai guerilhas. Plusors movements acceptèron mai lei violéncias contunièron, especialament dins la region de Medellín onte de grops de bandits èran a s'afrontar per lo contraròtle dei plantacions de cafè. En reaccion, de païsans comencèron d'organizar de grops paramilitars importants enquadrats per de comunistas. Menèron d'operacions còntra lei grands proprietaris e resistiguèron a una ofensiva de l'armada en 1955.

Per faciar aquela situacion, Rojas assaièt de s'inspirar dau peronisme argentin. Sostengut per lei sindicats e per una partida dei fremas (qu'obtenguèron lo drech de vòte en 1956), adoptèt una politica populista qu'inquietèt l'oligarquia tradicionala — tant liberala que conservatritz. Aquela darriera formèt alora un « Frònt Nacionau » per empachar sa reeleccion. Puei, après la victòra electorala Rojas en 1957, organizèt una grèva generala que s'acabèt ambé la demission e l'exili de son adversari.

Lo « Frònt Nacionau »

Après la partença de Gustavo Rojas Pinilla, lei partits liberau e conservator — lo « Frònt Nacionau » — concluguèron un acòrd de partiment dau poder. La presidéncia foguèt fisada ai dos camps d'un biais alternatiu e lei diferents pòstes publics foguèron repartits d'un biais paritari. Un referendum permetèt de legitimar aquela aliança. Tornat intrat en Colómbia en 1958, Rojas e son partit, l'Aliança Nacionala Populara (Anapo), ganhèron l'eleccion presidenciala en 1970 mai deguèron se clinar quand l'oligarquia proclamèt la victòria dau conservator Misael Pastrana. Puei, quand l'acòrd foguèt oficialament annulat en 1986, lei dos partits contunièron de collaborar.

Lo problema major de l'acòrd foguèt d'isolar la classa politica dau rèsta de la populacion. Dins un contèxte de desvolopament creissent dei trafegues de dròga, aquò favorizèt la corrupcion. De mai, après doas grèvas duras en 1977 e en 1981, lo president Julio César Turbay renforcèt l'aparelh repressiu de l'Estat.

La guèrra civila de 1964 a 1990

Après la victòria de la guerilha cubana menada per Fidel Castro en 1959, l'idèa de prendre lo poder per leis armas foguèt tornada lançar au sen dei movements comunista d'America dau Sud. Ansin, dins lo corrent deis annadas 1960, lei guerilhas se multipliquèron. En 1964, se formèt l'ELN d'inspiracion guevarista. Puei, en Tolima, lei grops d'autodefensa païsans formèron en 1966 una guerilha poderosa, dicha Fòrças Armadas Revolucionàrias de Colómbia (FARC), que se raprochèt dei posicions marxistas leninistas sovieticas. Un an pus tard, una guerilha maoïsta, l'Armada Populara de Liberacion (EPL), venguèt completar aquel ensems. Enfin, en 1973, foguèt fondat lo Movement dau 19 d'abriu (M-19) per de militants de l'Anapo.

Aquelei movements conoguèron inicialament de dificultats importantas. En particular, en 1973-1974, lei FARC perdiguèron mai de la mitat de seis efectius e l'ELN manquèt de disparéisser. En 1984, lei FARC, lo M-19 e l'EPL acceptèron de signar d'altas-au-fuòc. Pasmens, lo president Belisario Betancur, a l'origina d'aquelei temptativas de negociacion, deguèt tanben faciar la violéncia dei cartèls de dròga e dei paramilitars au servici dei grands proprietaris. Aquò entraïnèt una represa rapida dei combats dins tot lo país. Ansin, se lo M-19 acceptèt finalament d'abandonar la lucha armada en 1989, la situacion s'agravèt pauc a pauc fins a l'eleccion de César Gaviria Trujillo en 1990.

Lei presidéncias de Gaviria e de Samper

Après son eleccion, César Gaviria Trujillo convoquèt una assemblada constituenta en 1991. Elaborèt una constitucion relativament progressista (drechs de l'Òme, environament...). En parallèl, lei caps de cartèls obtenguèron de condicions especialas de rediccion e de negociacions comencèron ambé lei guerilhas. Pasmens, dins lei fachs, aquò aguèt gaire d'efècts sus lo conflicte. L'execucion dau cap dau cartèl de Medellín, Pablo Escobar, en 1993 renforcèt lo cartèl de Cali.

Lei discussions ambé lei guerilhas mau capitèron tanben e lei combats contunièron. Per contrar lei progrès dei FARC e de l'ELN, l'armada organizèt leis Autodefensas Unidas de Colómbia (AUC) per coordenar l'accion dei grops paramilitars. Pasmens, aquò entraïnèt sustot una multiplicacion deis exaccions còntra lei païsans e lei sindicats.

La presidéncia de Pastrana

Elegit en 1998, lo conservator Andrés Pastrana Arango decidèt de menar de negociacions vertadieras ambé lei FARC. Li laissèt una zòna de 42 000 km² au sud de Bogotà. Dins aquò, lei discussions tirassèron e, en 2000, lo govèrn cambièt d'estrategia. Ambé lo sostèn de Washington, recebèt una ajuda militara importanta per redurre lei trafegues de dròga. A partir de 2002, foguèt largament utilizada per tornar atacar lei FARC.

De l'intransigéncia a la negociacion

En 2002, Álvaro Uribe Vélez, candidat independent partisan d'una linha dura còntra lei guerilhas, foguèt elegit a la presidéncia. Tornat elegir en 2006, capitèt de demobilizar — nominalament — leis AUC. En parallèl, ordonèt d'ofensivas d'amplor còntra lei guerilhas. Pasmens, lei movements revolucionaris capitèron de resistir. Ansin, Juan Manuel Santos Calderón, lo successor d'Uribe, decidèt de tornar negociar ambé lei FARC. Menadas de 2012 a 2016 a L'Avana, permetèron la signatura d'un acòrd de patz lo 24 d'aost de 2016.

Politica

Colómbia es una republica presidenciala. Lo president es lo cap d'Estat e tanben lo cap de govèrn, elegit dirèctament per la populacion per un periòde de quatre ans.

Geografia

Relèu de Colómbia

Los Andes dominan la mitat occidentala de Colómbia, e se devesisson en tres grandas sèrras: l'Occidentala, la Centrala e l'Orientala. Entre las sèrras, los flumes Magdalena e Cauca s'escolan cap a las planas bassas de la còsta cariba. En las parts mai nautas de las sèrras se tròban de volcans, que qualqu'uns son encara actius. Lo punt pus naut es lo Mont Cristóbal Colón a la Sierra Nevada de Santa Marta, amb una altitud de 5 775 m enr dessús del nivèl de la mar.

La part orientala de l'estat se caracteriza per de tèrras planas, en partida densament cobèrta de bòsques e amb fòrça aigas coma Putumayo, lo Yapura, lo Meta e lo Guaviare, que rejonhon lo flume Orinòco o Amazonas. Colómbia ten tanben divèrsas pichonas islas dins l'ocean Atlantic e Pacific.

Lo clima local es en caud sus las còstas e a las planas orientalas, mentre que las sèrras e las tèrras nautas pòdon èsser fòrça fredas. La vila pus granda de Colómbia es sa capitala, Bogotà. D'autras vilas importantas son Medellín, Cali, Cartagena, Barranquilla, Ibagué, Manizales, San Juan de Pasto, Cúcuta e Bucaramanga.

Economia

Article detalhat: Economia de Colómbia.

Demografia

La diversitat etnica en Colómbia es un resultat de la barreja de amerindis indigènas, colons espanhòls e esclaus africans, causa qu'a produsit una mescla de mestís (48%), blancs (30%), mulats (14%), negras (4%) e una barreja negra-ameríndia (3%). Uèi, solament aperaquí 1% de las gents pòt èsser identificada coma totalament ameríndia sus la basa de la lenga e las costumas. La religion predominanta en Colómbia es lo catolicisme roman.

Per la populacion, Colómbia es lo tresen estat d'America Latina, après Brasil e Mexic. Lo movement de populacion rurala dins los airals urbans foguèt fòrt durant lo sègle XX. La populacion urbana aumentèt de 57% de la populacion totala en 1951 a aperaquí 74% cap a 1994. Trenta vilas an una populacion de 100 000 abitants o mai. Los nòus departaments de tèrras bassas de l'èst, que constituisson aperaquí 54% de la superfícia de Colómbia, an mens de 3% de la populacion e una densitat de mens d'una persona per quilomètre carrat.

Liames extèrnes

• Presidéncia de la Republica de Colómbia en castelhan.
• Lo Senat de Colómbia
• La Cambra dels Deputats de Colómbia