Nomadisme

Lo nomadisme es un biais de viure fondada sul deplaçament; es per consequéncia un mòde de pòblament. La quista de noiritura motiva los desplaçaments dels Òmes: una economia de culhida e de caça pòt n'èsser l'origina, mas las mai grandas societats nomadas practican lo pastoralisme, ont la recerca de pastenc e lo desplaçament dels animals fondan la mobilitat dels òmes.

Familha nomada lapona al Nòrd de la Norvègia.

Camps de roms en Ongria.

Nomads pastorals campant près de Namtso (Tibet) en 2005.

Istòria

Camp nomad dins lo desèrt (Giulio Rosati)

L'umanitat a vecut a l'estat nomad pendent tot lo Paleolitic, amb l'Australopithecus, Homo habilis, Homo erectus, Homo heidelbergensis, Homo neanderthalensis e vèrs la fin del Paleolitic amb Homo sapiens. I a enseguida l'epòca mesolitic que venguèt pauc a pauc seminomada per començar a se sedentarizar pendent lo Neolitic.

Lo nomadisme es sovent associat a una organizacion sociala de tipe tribal o a çò que los antropològs nomenan « una societat segmentària », es a dire una societat estructurada en linhatge, clans, tribú e eventualament confederacions tribalas: ara, sol aqueste tipe de societats practica una economia nomada o seminomada.

Nomads premodèrnes

Tenda ojibwé

Nomads de la region de Djelfa, Argeria, 1971

Los pòbles del desèrt coma los Bedoïns, los Berbèrs e d'autres nomads vivent dins lo Sahara, Desèrt d'Arabia, Desèrt de Siria, aquestes de las estèpas d'Asia centrala o encara los Amerindians dins tot lo continent american pratican encara aqueste biais de viure. Pasmens, los Estats qu'aqueste nomads percorrisson ensajan mai sovent de los sedentarizar.

De grops de pòbles Roms, practican tanben aqueste biais de vuire, e d'autres grops umans l'an practicat dins un passat pro recent e lo practican encara. Per aquò, los tsigans utilizava, mai sovent de rotlòtas, e mai recentament de caravana (veicul).

Los Mercheros d'Espanha son un grop minoritari, d'en primièr nomad, que parteja l'estil de vida dels Roms d'Espanha. Lor origina es incertana, benlèu èran de païsans sens tèrra al sègle XVI. Los Mercheros son sovent demorats destriats dels Roms, quitament se partejavan las mèmas persecucions.

En Alemanha, en Soïssa, en França et en Àustria, existís tanben un grop de « Tsigans blancs », los Ieniches que la lenga sembla èsser identica gramaticalament als autres dialèctes soïsses alemanics, l'origina del lexic mesclal l'alemand, lo romani, lo yiddish e d'autres mots.

Campament de nomads Tibetans, Ngari meridional, Tibet

En Norvègia, e a un mendre gra en Suècia e al Danemarc, los Tatèrs foguèron sovent confonduts amb lo Roms qu'èran, coma eles, a vegada emplegats a bastir de carrirèras e de camins de fèrre. Lor nom ven d'una cresença segon que serián aparentats als Tatars.

Nomads modèrnes

I a en Irlanda, al Reialme Unit e als Estats Units, un grop nomenat Travellers (« viatjaires ») o Irish Gypsies (« Gitans irlandeses »). En Escòcia, son nomenats Tinkers, de l'irlandés tinceard (« ferblanquièr »). Aqueste tèrme venguèt pejoratiu, e lo mot Irish Travellers es ara preferit, mas d'espereles se nomenavan Pavees. Son pas ligats geneticament als Rom, mas lor cultura nomada foguèt influenciada per eles. Lor lenga, lo shelta, es basat subretot sus un lexic gaelic e une gramatica basada sus l'anglés, amb d'influéncias romani.

Recentament, de grops nomads novèls apareguèron en Euròpa, constituidas subretot de musicians jogant de musicas electronicas, dins lo vam tecno.

Los nomads de la mar son de populacions d'Asia del Sud-Èst que vivon sus de naus.

Seminomadisme

Iorta Kazakh dins la Prefectura autonòma kazakhe d'Ili, al Xinjiang, China

Se designa par « seminomadisma », de mòdes de vida intermediaris, coneissent una pluralitat de luòcs de residéncia, mas en nombre limitat e sus d'emplaçaments predeterminats. Mai sovent, s'agís de l'associacion d'una residéncia màger e d'un o mai luòcs de residéncia secondària, utilizats de biais regular, per un periòde restrench, sovent al moment de la transumància estivala dins las societats practicant l'elevatge extensiu.

Per exemple pendent lo movement de collectivizacion de las tèrras dins las republicas ex-sovieticas en Asia centrala los elevaires cazacs e subretot quirguises prenguèron una residéncia principal e lo seminomadisme venguèt lor mòde de vida de nombreux éleveurs kazakhs et surtout kirghizes.

Les Changpas, vivent dins la region autonòma del Tibet, en China e al Ladac, en Índia, son tanben una comunautat seminomada.

Mai, las grandas transumàncias estivalas del mond modèrne pendent que los dos terces de l'Euròpa contemporanèa se desplaçan per de setmanas per an d'un cap a l'autre de l'Euròpa pòdon relevar del mòde de vida nomada que representan una mobilitat de massa.

Nomads novèls

Al sègle XX apareguèt de grops nomads novèls. D'un costat, uness individús s'amassant en comunautats e practicant una novèla forma de nomadisme (o de seminomadisme) pel plaser. D'autre, de grops socioprofessionnels o son constrench al nomadisme per subreviure, o desvelopèron una activitat demandant una vida nomada. Unes exemples permeton de far mòstra de l'importança d'aquestes grops.

Las comunautats nomadas

De comunautats nomadas o seminomadas nasquèron als EUA, mas tanben pel mond, coma los snowbirds. Aqueste tèrme correspond als Americans del Canadà e de Nòrd dels Estats Units que passan tot o partida de l'ivèrn dins d'Estats de la Sun Belt dins d'autocaravanas. Es un cas de seminomadisme que lor domicil d'estiu es fixe per gaireben totes.

Los grops socioprofessionals nomads

En Euròpa, lo vam del nucleari civil aguèt per consequéncia la creacion d'una classa de trabalhadors nomenats los nomads del nucleari. Lor trabalh consistís e realizar los pretzfachs mai dangierosas dins los reactors. Van e tornan d'un reactor cap l'autre segon de l'arrèst del còr d'aqueste. Aquestes trabalhadors venon per centenas e s'installan de biais gaireben precari dins de campatges a l'entorn.

Endacòm mai, en America del Sud, de milièrs d'obrièrs e d'engenhaires migran per bastir de restancas. Del moment qu'un projècte de centrala idroelectrica de dessenhan, aquestes trabalhadors venon e una vila efemèra naís a l'entorn del campatge d'aquestes que trabalhan sus la restanca. Foguèt lo cas, per exemple, per la restanca de Guri al Veneçuèla.

Las darrièrs nomads apareguts son d'entreprenaires viatjant per gerir sus plaça lor(s) societa(s) e utilizant fòrça tecnologias numericas nomadas. Al contrari del primièr cas, lo nomadisme es per eles una consequéncia de lor capitada financièra, e non pas una necessitat ligada a lor emplec precari e pas gaire causit. Unes viatjan tant qu'an pas pus vertadièrament de "Home, Sweet Home" e pas pus de ponch de ligam.

Cal pas obliar de mencionar lo trabalh nomad en entrepresa. Lo trabalh nomad fa referéncia a totas las formas de trabalh realizada fòra del pòste de trabalh abitual dins l'entrepresa. Constituís ja una tendéncia importanta que se desvolopa. Lo trabalh nomad se limita pas al teletrabalh al domicili. Tot emplegat, que que siá son perfil, pòt èsser tocat. Atal, tot salariat pòt, a son escala, desvelopar de comportaments nomads.

Los nomads dins los Estats

Recensament

En França, a la fin del sègle XIX e començament del XX, se fornís de quasernets antropologics als nomads. En 1951, lo ministèri de l'interior ne censava 6 830

Genocids

En America, los Europèus (Espanhòls, puèi los Angleses, e los Estats Units amb conquista de l'Oèst), exterminat de biais gaireben sistematic las populacions americanas nativas, majoritàriament nomadas.

Pendent la Segonda Guèrra mondiala, los Nazis organizèron lo genocidi dels Roms.

Expulsion de las populacions nomadas

Quand los Nomads refusan la sedentarizacion, son sovent expulsats. Al sègle XXI, des campanhas d'expulsions son realizada al subjècte dels Roms que n'an pas la nacionalitat fòra de França.

En Israèl, lo govèrn destrusís regularament los campatges de las populacions de bedoïns

Antonimia

• Sedentaritat

Annèxes

Bibliografia

Articles

• René Rebuffat, « Nomadisme et archéologie : L'Afrique dans l'Occident romain (Ier siècle av. J.-C. - IVe siècle ap. J.-C.) », Actes du colloque de Rome, Rome, École française de Rome, no 134,‎ 3-5 décembre 1987, p. 231-247 (lire en ligne)
• Joào Pedro Marques, « Sur la Nature du nomadisme des steppes eurasiatiques », L'Homme, t. 28, no 108. Les Animaux : domestication et représentation,‎ 1988, p. 84-98 (DOI 10.3406/hom.1988.369045, lire en ligne)
  
• B. Ely, « Nomadisme et sédentarisation des Tsiganes en France. », Bulletins et Mémoires de la Société d'anthropologie de Paris, vol. XI° Série, t. 6,‎ 1964, p. 339-351 (DOI 10.3406/bmsap.1964.1279, lire en ligne)

Obratges

• Gérard Chaliand, Les Empires nomades de la Mongolie au Danube : Vème siècle - XVIème siècle, Perrin, 1995 (2e éd. revue et corrigée)
• Isabelle Ohayon, La sédentarisation des Kazakhs dans l'URSS de Staline, collectivisation et changement social (1928-1945), Maisonneuve et Larose, Paris, 2006
• Michel Maffesoli, Du nomadisme : Vagabondages initiatiques, La Table Ronde, 2006
• Jones Lang LaSalle, Étude sur le travail nomade, janvier 2012, Paris, 32 pages