Plastic
Los plastics son una larga gama de materials sintetics o semisintetics eissits dels combustibles fossils coma lo gas natural o lo petròli e qu'utilizan de polimèrs coma ingredient principal. Sa plasticitat permet al plastic d'èsser molat, extrudat o pressat en objèctes solids de formas variadas. Aquela adaptabilitat, e una larga gama d'autras proprietats, coma sa leugieretat, sa durabilitat, sa flexibilitat e son feble cost de produccion, an menat a son utilizacion generalizada.
Amb aperaquí 400 millions de t/an (en 2022), quantitat susceptibla de doblar abans 2040, es vengut omnipresent. E sol aperaquí 9 % del plastic es reciclat (12 % incinerats e lo resta mes en descarga o perdut dins la natura, pauc a pauc degradat en microplastics e en nanoplastics), çò que fa del descai plastic un problèma preoccupant. En març de 2022, los dirigents mondials e los ministres de l'environament an entamenat de negociacions per un primièr tractat internacional (juricament constrenhent) al monde visant a eliminar la polucion plastica.
Lo succès e la dominacion dels plastics a partir del començament del sègle XX an causat de problèmas environamentals generalizats, en rason de sa lenta velocitat de decomposicion dins los ecosistèmas naturals. Vèrs la fin del sègle XX, l'industria del plastic promulguèt lo reciclatge per fin d'apasimar las preoccupacions environamentalas en tot contunhar de produire de plastic e de regetar la responsabilitat de la polucion plastica sul consomator. Las principalas entrepresas productrises de plastics dobtavan de la viabilitat economica del reciclatge a l'epòca, e la viabilitat economica s'es pas jamai melhorada. La collecta e lo reciclatge del plastic son largament ineficaças en rason dels defalhiments e de la complexitat contemporana requesidas dins lo netejatge e la tria dels plastics post-consomacion per una reutilizacion eficaça. La màger part dels plastics produits son pas estats reutilizats, siá abandonats dins de descargas, siá persistents dins l'environament coma polucion plastica. La polucion plastica es presenta dins totas las grandas estendudas d'aiga del monde, per exemple, en crear d'escobilhièrs dins totes los oceans del monde e contaminar los ecosistèmas terrèstres. De tot lo plastic getat fins uèi, aperaquí 14 % son estat incinerats e mens de 10 % son estat reciclats.
Dins las economias desvolopadas, aperaquí un terç del plastic es utilizat dins los embalatges e a pauc près aitant dins los bastiments dins d'aplicacions coma la tudelariá, la plombariá o los revestiments de vinil. Las autras utilizacions incluson las automobilas (fins a 20 % de plastic), los mòbles e las joguinas. Dins lo monde en desvolopament, las aplicacions del plastic pòdon diferir ; 42 % de la consomacion indiana es dins los embalatges. Dins lo domeni medical, los implants polimèrs e autres dispositius medicals son derivats al mens parcialament del plastic. Dins lo monde, aperaquí 50 kg de plastic son produits cada an per persona, la produccion doblant cada detz ans.
Lo primièr plastic entièrament sintetic al monde èra la baquelita, inventada a Nòva York en 1907, per Leo Baekeland, qu'a inventat lo tèrme « plastics ». De desena de tipes de plastics diferents son produits uèi, tals que lo polietilèn, qu'es largement utilizat dins l'embalatge dels produits, e lo clorur de polivinil (PVC), utilizat dins la construccion e los tudèls en rason de sa resisténcia e de sa durabilitat. Nombroses quimists an contribuït a la sciéncia dels materials plastics, dont lo laureat del prèmi Nobel Hermann Staudinger, que foguèt sonat "lo paire de la quimia dels polimèrs" e Herman Mark, conegut coma "lo paire de la fisica dels polimèrs".