Prèire Joan
Lo Prèire Joan èra un legendari sobeiran crestian d'Orient qu'aviá de foncions de patriarca e de rei, correspondent, dins la realitat, a l'Emperaire d'Etiopia. Se ditz qu'èra un òme virtuós e un governaire generós. Lo reialme del Prèire Joan foguèt l'objècte d'una cerca qu'estimulèt l'imaginacion de generacions d'aventurièrs, mas que sempre demorèt fòra portada.
Son reialme reünís lo reialme crestian-monofisit d'Abissinia e los crestians nestorians d'Asia Centrala. Se ditz tanben qu'èra lo descendent de Baltasar, un dels Tres Reis Magues. Coma las informacions tangiblas sus aquel empèri crestian èran escassas, creissèron los fantasmas al subjècte d'aquel reialme: se parlava de mostres divèrses (coma d'òmes amb cap de can), de paisatges edenics, eca, i situant quora l'Infèrn quora lo Paradís.
Dins lo Libre de la Meravilhas, de Marco Polo, Prèire Joan èra de fach Ong-Can, rei dels Turcs Oengut de Mongolia, puèi la Glèisa Nestoriana penetrèt en Asia Centrala e anèt fins a Manchoria e nombre d'aquestes èran de crestians nestorians e prèires ereditaris.
Las informacions (jos fòrma de legenda) sul Prèire Joan arribèron en Euròpa per la boca dels ambaissadors, peregrins e mercants, e mai tard confirmadas per l'infant Pèire, que viatjèt "per las set partidas del mond", e mai pel sieu enemic Anfós I Duc de Bragança, que faguèt lo peregrinatge en Tèrra Santa.
En 1487, Joan II de Portugal envièt Anfós de Paiva per cercar la localizacion del reialme mitic (que correspondiá a l'actuala Etiopia) dins una temptativa de ne far un possible aliat per una expedicion cap a Índia, que planificava. Pasmens morriguèt abans de comunicar lo raconte, Pêro da Covilhã - que l'aviá acompanhat fins a çò que se separèsson e qu'el anèsse far una reconeissença en Índia - anarà mai tard acabar sa mission. Son los racontes de Pêro da Covilhã a Francisco Álvares que permetèron de ne saber mai de l'istòria qu'aquel darrièr descriguèt dins son libre Verdadeira Informação das Terras do Preste João das Índias
Trajectòria d'un mite
modificarEn 1145, un evesque armenian de Jabala arribèt a la Santa Ses amb la novèla de la conquista del Comtat d'Edessa (1144) pels musulmans. L'evesque crenhiá que l'eveniment poguèsse metre en dangièr las comunautats crestianas d'Orient e cridèt que los crosats abandonèsson pas sas posicions en Tèrra Santa.
Segon lo religiós, un rei crestian, del nom de Joan, que lo reialme se localizava en Asia, al delà de Pèrsia, marchava en Occident al cap d'una armada que ja aviá desbandat fòrça musulmans pel camin. Mentretant, tocat per una epidèmia, lo rei e sos òmes èran estat obligats de dintrar a çò sieu, mas tornarián salvar lo reialme crestian de Jerusalèm. Aquela visita de l'evesque de Jabala, enregistrada pel prèire alemand, Oto da Frisinga (c. 1114–1158) coma un episòdi vertadièr que conta l'istòria d'una armada musulmana, en 1141, formada de guerrièrs turcs seldjucids que foguèt vencuda en Asia Centrala, pas per un rei crestian, mas per la tribú mongòla Kara-kitai venent d'una region vesina de China. Aquel grop èra bodista, mas la preséncia de crestians nestorians contribuiguèt a la naissença de la lengenda.
La legenda s'espandiguèt per Euròpa tota. L'anóncia de l'evèsque armenian evocava de letras supausadament signadas pel prèire Joan e adreiçadas al papa Alexandre III; a l'emperaire Frederic Bararossa; al rei Loís VII de França; e al Anfós Enric de Portugal. Aqueles messatge asseguravan al Preire Joan de domènis territorials que s'estendián a las "Tres Índias" e d'autres païses, e a de desenas de reialmes subordonats, coma las detz "tribús perdudas d'Israèl", qu'Alexandre lo Grand, auriá perdut al delà de la Muralha de Gòg e Magòg. Segon las letras de Prèire Joan, quand partiguèt a la guèrra prenguèt amb el detz croses d'aur ornadas e de pèiras preciosas e darrièr caduna d'elas marchavan detz mila cavalièrs e cent mila òmes a pé. .
E mai seguent las letras, Prèire Joan disiá èsser proprietàri d'una font de jovença que fasiá que quin que siá òme que s'i banhariá tornariá als 32 ans e contava d'esperel, dels sieus 562 ans, s'i èra banhat mai d'un còp. Afirmava tanben qu'un reialme d'Israèl li enviava, cada an, un tribut de 200 cavals cargats d'aur e pèiras preciosas.
Aquelas fablas èran presas al seriós pels òmes de l'Edat Mejana, e mai se noirissent de la pression de l'Islam sus la Tèrra Santa, mai la cresença en l'existéncia del Prèire Joan prengava de fòrça en Euròpa. Pas degun saviá exatament ont se situava lo reialme de Pèire Joan. Sonque se supausava qu'aquelas tèrra devián èsser endacòm en Orient Extrèm. Pel fraire franciscan Giovanni da Pian del Carpine, lo rei èra Moamed, lo "sultan de Karezm". Lo monge e cronicaire Guilherme de Rubruck, afirmava que Prèire Joan èra lo cap d'un grop mongòl, los naimans. Ja Marco Polo afirmava que lo misteriós rei èra lo cap de la tribú turca, "ongut", originària da region font delFluvi Jaune.
Lo verdadièr reialme de Prèire Joan
modificarAmb l'espandiment de l'Empèri de Genghis Khan al sègle XII, e amb l'intensificacion dels contats entre Occident e Orient, monges e mercants crestians constatèron que lo verdadièr reialme de Preire Joan se situava pas en Asia Centrala, nimai en Orient Extrèma, mas en Índia, ont la crestianetat europèa l'anava cercar. I aviá a l'epòca de las ancianas comunautats de crestians indians, nomenats "segueires de San Tomas".
L'ipotèsi indiana èra sostenguda per de viatjaires qu'afirmavan avèr encontrat un sobeiran crestian al nòrd d'Índia, a la cort de Tamburlan. L'existéncia d'un empèri etiopian ja conegut pels occidentals mercé als monges africans que visitavan Jerusalèm e las letras enviadas al papa "negús", preire etiopian e sobeiran d'aquel reialme. Aquele empèri tanben es citat pel fraire Jordano de Sévérac, evèsque de la còsta de Malabar. L'idèa qu'Etiopia poiriá èssser lo reialme misteriós de Prèire Joan, cercat dempuèi qu'una embaissada enviada pel "negusa nagast" (rei dels reis d'Etiopia) arribèt a la cort papala d'Avinhon, venguèt fòrta (1310). Aquel movement enforcèt l'ipotèsi de l'existéncia, "edacòm luòc del nòrd èst d'Africa", d'un reialme en guèrra amb los musulmans. Los europèus volgavan s'aliar al Prèstre Joan per afrontar los musulmans. Pasmens avián de dificultats a de localizar lo misteriós rei e preire.
Los navegadors portugueses, desembarquèron sus la còsta d'Africa (1486), cercant una rota cap a Índia, entendiron los "notables" del Reialme de Benin dire que lo grand rei "Ogané", a qui devián leialtat, regnava a "vint lunas de marcha cap al nòrd, al sud d'Egite". Al entender aquel raconte, lo rei Joan II de Portugal envièt dos òmens al rei Ogané, segur qu'aquel èra Prèire Joan.
Los lusitanians, Pêro da Covilhã e Afonso de Paiva, amb una soma en argent realizèron un planisfèri per marcar lo local exacte del reialme misteriós. Lo 7 de març de 1487 partiguèron. Sol Covilhã i arribèt. Desbarquèt a Zeila, ancina pòrt etiopian, seguent cap a l'interior fins a Gondar. Covilhã foguèt recebut pel "negús" Alexandre, Lion de Judá, "Rei dels Reis"..
Atal coma lo Prèire Joan, l'emperaire etiopian governava un reialme que pel passat aviá dominat la còsta orientala d'Africa e que, amb l'espandiment de l'islam, foguèt sacat de l'interior del continent e resistirduèt pendent de sègles a las atacas musulmanas. A la mòrt del "negús" Alexandre, lo sieu filh e sucessor, Naod, invitèt Covilhã a demorar al reialme. Covilhã acceptèt la proposicion de prene demorança e esposa etiopianas, amb que aguèt de filhs. Vint ans après (1520), una nòva embaissada portuguesa foguèt enviada en Etiopia. Al partir, Covilhã refusèt de los seguir e i demorèt find a la mòrt, segond lo raconte d'un dels participants a aquela amabaissada, lo paire Francisco Álvares, dins sa "Verdadeira informação das terras do Preste João das Índias". Foguèt a partir d'alara (lo sègle XVI) que lo lendari rei venguèt un sobeiran verai, aliat als portugueses dins disputa amb los musulmans pel contraròtle de las rotas comercialas de la mar Roja.
Pasmens l'aliança èra fragila. L'armada del rei etiopian èra equipada d'armas blancas. Alara que los musulmans possedavan arcabusas e canons provesits pels turcs, que s'aprochavan totjorn mai de la mar Roja. Los portugueses avián de dificultats per cobrir aquela avança. Los etiopians foguèron desbandats e obligats a se refugiar pels monts. Menaçats e sens ressorças demandèron ajuda als portugueses que desbarquèron (1541) amb una tropa de 400 òmens armats de canons, comandats por Cristóvão da Gama. Los lusitanians venquèron los musulmans, mas foguèron desbandats al sofrir contra d'ataca islamica e perdèron la mitat de la tropa, amb lo comandanta. Los sobrevivents reuniguèron alara los agriculteurs etiopians jol comandament del jove "negús" Galawdewos (Claudi) e foguèron vitoriosos suls musulmans lo 21 de febrièr de 1543.
Dins un revirament de la legenda, los europèus salvèron lo rei Prèire Joan acaban amb la recerca mitica. Al subjècte de la fe, la situacion tanben se revirèt. L'inquisicion portuguesa envièt lo jesuistas en Etiopia per jutjar de las practicas religiosas del Prèire Joan e qualifiquèt lo monarca e los sieus seguidors d'erètges. Lo "negús", alara refusèt la conversion al catolicisme. En 1634, los darrièrs jesuistas foguèron expulsats d'Etiopia acabant amb 140 ans de relacion amistosas entre l'empèri etiopian e Portugal.
Vejatz tanben
modificarLigams extèrnas
modificarBibliografia
modificar- COSTA, Ricardo da. "Por uma geografia mitológica: a lenda medieval do Preste João, sua permanência, transferência e morte". In: História 9. Revista do Departamento de História da UFES. Vitória: Ufes, Centro de Ciências Humanas e Naturais, EDUFES, 2001, p. 53-64 (ISSN 1517-2120).[1]