Socrates

Socrates (vèrs 470 avC, Atenas, 399 avC, Atenas) es un filosòf grèga d'Atenas que visquèt durant lo sègle V avC. Considerat coma lo fondator de la filosofia morala, es mau conegut car laissèt ges de tèxte. Actor important de la vida intellectuala atenenca, foguèt un pensaire liure qu'irritèt una partida de la populacion de la vila après la desfacha enregistrada durant la Guèrra de Peloponès. Accusat de corrompre la jovença, foguèt donc condamnat a mòrt.

Bust de Socrates realizat au sègle I apC durant lo periòde roman.

Pasmens, la pensada de Socrates foguèt transmesa gràcias a sei discipóls dirèctes (Platon, Xenofont) e desvolopada per divèrsei filosòfs ulteriors coma Aristòtel. Marquèt una rompedura importanta amb lei corrents de pensada precedents, qualificats desenant de presocratics, gràcias a la generalizacion dins lei reflexions filosoficas d'otís coma la dialectica e la recèrca sistematica de rasonaments exigents, universaus e sensa defaut.

Biografia

Una figura intellectuala d'Atenas

La vida de Socrates es mau coneguda car laissèt pauc de traças dirèctas de son existéncia en fòra deis elements contats per Platon, Xenofont e Aristofanes. Pasmens, aquelei tèxtes son malaisats d'utilizar car Platon es fòrça favorable a Socrates mentre qu'Aristofanes lo ridiculisèt dins una pèça de 423 avC. Originari d'un mitan modèst, Socrates èra lo fiu d'un escultor e d'una levairitz. Destinat a una carriera artistica dins l'escultura, abandonèt aquela via per se consacrar a la filosofia. Venguèt ansin una figura de l'Agòra d'Atenas onte parlava amb sei conciutadans. Foguèt tanben lo paire de tres enfants eissits d'un ò de tres maridatges. Sortiguèt unicament quatre còps en defòra de sa ciutat : en 432-429 avC per lo sètge de Potidèa, en 424 avC per la batalha de Delium, en 422 avC per la campanha d'Amfipòlis e, a una data desconeguda, per consultar l'oracle de Dèlfes.

En Atenas, Socrates adoptèt pas leis abituds deis intellectuaus dau periòde. En particular, fondèt ges d'escòla e escriguèt pas de tractats per explicar son òbra. De mai, au contrari de mai d'un mèstre (especialament lei sofistas), demandava pas de pagament per sei leiçons. Dins aquò, aquela practica l'empediguèt pas d'atraire de discípols famós coma Platon, Alcibiade ò Xenofont. Sa richessa es desconeguda mai, maugrat una reputacion de pauretat, Socrates èra pron fortunat per combatre coma oplita. Òr, aquò necessita de crompar un armament pesuc e costós.

Lo procès e la mòrt de Socrates

Pintura de David representant la mòrt de Socrates.

Vencuda a l'eissida de la Guèrra de Peloponès (431-404 avC) per una coalicion de ciutats grèga menada per Esparta, leis Atenencs deguèron acceptar la mesa en plaça d'un govèrn oligarquic dins la ciutat. Pasmens, tre 403 avC, aqueu regim foguèt reversat per Trasibul que restaurèt la democracia. De lèis foguèron alora adoptadas per assaiar d'amaisar lei tensions intèrnas e empedir una guèrra civila.

Dins un tau contèxte, Socrates, pensaire liure e admirator d'Esparta, irritava una partida deis Atenencs. En 399 avC, au mens tres ciutadans l'acusèron donc « d'aver onorat d'autrei dieus qu'aquelei de la ciutat e assaiat de corrompre la jovença ». Lo pretèxte principau èra la preséncia de plusors discípols de Socrates entre lei caps de l'oligarquia. Lo filosòf s'ocupèt eu meteis de sa defensa mai refusèt d'invocar la pietat dei ciutadans cargat de lo jutjar. Aquò agravèt l'ostilitat dau public e Socrates foguèt ansin condamnat a mòrt per 281 votz còntra 278. Puei, refusèt de s'enfugir per respectar lei lèis de la ciutat e acceptèt de beure una copa de poison a basa de ceguda.

L'òbra de Socrates

La filosofia de Socrates es parcialament coneguda gràcias ai trabalhs de sei successors coma Platon e Aristòtel. Es subretot formada de principis e de metòdes fondametaus destinats a melhorar lei capacitats de reflexion de seis interlocutors. Lo pus conegut es probablament l'injonccion inscricha au fronton dau temple d'Apolon de Dèlfia – « Conoisse tu » – que venguèt la maxima preferida de Socrates e la basa d'una filosofia destinada a guidar lei consciéncias, après una presa de consciéncia de son ignorància iniciala, d'un saber aparent vèrs un saber vertadier.

Ansin, dins la filosofia de Socrates, lo savi venguèt un ideau. Aquela idèa èra una evolucion fòrça importanta car, a l'epòca, existiá ja d'individús considerats coma de savis. En afiermant son imperfeccion e sa desirança de se melhorar, Socrates rompèt amb aquel esquèma e descurbiguèt un principi fondamentau de la filosofia modèrna. Per aquela rason, es sovent considerat coma lo premier filosòf vertadier.

Per sostenir son apròchi, Socrates utilizava fòrça l'ironia per combatre leis arguments de seis adversaris e lei possar vèrs sei retrencaments. L'art dau dialòg contradictòri, dich dialectica, e l'art de questionar la conoissença, dich maïeutica, venguèron tanben d'otís fòrça utils per lo filosòf afin d'estudiar e de cambiar d'arguments. Largament adoptats per sei successors, venguèron la nòrma de la filosofia antica.

L'influéncia de Socrates

Estatua contemporanèa de Socrates installada en fàcia de l'Acadèmia d'Atenas.

Socrates aguèt una influéncia considerabla sus la filosofia occidentala gràcias a son accion estructuranta e a l'òbra fòrça importanta de sei successors principaus, Platon (427-348 avC) e Aristòtel (384-322 avC). De mai, foguèt un personatge recurrent dei dialògs platonicians. Ansin, lei filosòfs anteriors son qualificats de presocratics e lo trabalh dei pensaires socratics marquèt lo començament d'un periòde important de l'istòria de la filosofia.

Regardant l'òbra de Socrates eu meteis, se fau nòtar l'importància de la dialectica qu'es vengut, après divèrsei transformacions e evolucions, un concèpte de basa de la filosofia totjorn utilizat a l'ora d'ara. De mai, la pensada de Socrates es totjorn ensenhada dins mai d'un país e estudiada ò revendicada per de filosòfs contemporanèus.

Liames intèrnes

• Aristòtel, discipól important dau corrent socratic.
• Dialectica.
• Filosofia.
• Platon, discipól de Socrates.
• Presocratics.
• Sofisme.
• Xenofont, discipól de Socrates.

Bibliografia

• (en) Thomas C. Brickhouse e Nicholas D. Smith, The Philosophy of Socrates, Westview Press, 2000.
• (fr) Gilles Guigues, Recueillement de Socrate. Sur l'âme, source et principe d'existence, L'Harmattan, coll. « Ouverture philosophique », 2014.
• (fr) Jean Humbert, Socrate et les petits socratiques, PUF, 1967.
• (fr) Claude Mossé, - 399. Le Procès de Socrate, Complexe, coll. « La mémoire des siècles », 1987.
• (fr) Philippe Nemo, Histoire des idées politiques dans l'Antiquité et au Moyen Age, Presses Universitaires de France - PUF, 2007.
• (fr) Gregory Vlastos (trad. Catherine Dalimier), Socrate : Ironie et philosophie morale, Aubier, coll. « Philosophie », 1994.