Christopher Clavius

Christopher Clavius (25 de març de 1538 - 6 de febrièr de 1612), èra un jesuista aleman, matematician, astronòm e un grand gnomonicista. Se pòt considerar coma un dels primièrs promotors del Calendièr gregorian. A la fin de sa vida èra l'astronòm fòrça respectat en Euròpa e los seus libres de tèxte foguèron difusat per las universitats dins lo monde pendent de temps, que d'unes son considerats coma d'autenticas enciclopedias del saber. Clavius foguèt nomenat de còps qu'i a coma l'Euclides del sègle XVI .

Biografia

Clavius nasquèt a Bamberg lo 25 de març de 1538. Se sap pauc sus son enfança, per exemple la data exacta de naissença es gaire segura seriá entre 1537 o 1538. Lo seu nom vertadièr es tanpauc pas conegut e l'origina es degut a que los seus collègas de l'epòca lo nomenavan Christoph Clau o Klau e segon la prononciacion dins l'Alemanha de l'epòca poiriá sonar coma "Clavius", mas tanben poiriá èsser lo mot "Schlüssel" (mot alemand per a "clau") e latinizat (prenent lo mot latin "clavis"). Pasmens la paraula clau indica qu'èra pres per una persona intelligenta capabla d'obrir e resòlvre los problèmas mai ocults.

Clavius integrèt dins l'òrde dels Jesuistas en 1555. Foguèt escolan a l'Universitat de Coïmbra al Portugal ont aguèt lo clèbre matematician portugués Pedro Nunes (Petrus Nonius) coma professor. Aprèp s'anèt en Itàlia i estudiar la teologia al Collegio Romano (ara Pontificia Universitat Gregoriana), institucion pedagogica fondada pels jesuistas a Roma. Demorèt al Collegio Romano e alá donèt de classas de matematicas.

Se pòt dire que levat los periòdes que vitjèt a Nàpols, en 1596, e la visita que faguèt en Espanha en 1597, Clavius demorèt professor de matematicas al Collegio Romano pendent lo resta de sa vida. En 1579 foguèt dessignat pel Vatican per calcular las basas de la reforma del calendièr amb l'objècte de donar una solucion al constant desplaçament de las fèstas religiosas cristianas lo long dels ans. Bastiguèt una solucion que fin finala foguèt adoptat en 1582 dins lo païses catolics per òrdre del papa Gregòri XIII e qu'ara encara es utilizat dins la majoritat del mond, lo conegut Calendièr gregorian.

La prepausa de Clavius èra que lo dimècres 4 d'octobre de 1582 (Calendièr julian) seriá seguit pel dijòus 15 d'octubre de 1582 (Calendièr gregorian). Prepausant en mai que los ans bisèsts sián los ans divisibles per quatre, levat d'aqueles que lor chifra sont acabats per 00 e que sián divisibles per 400. Aquela règla foguèt aprovada e ara encara se contunha de l'aplicar, nos donent atal un calendièr estable per milanta ans.

L'idea de Clavius foguèt pas sostenguda sul còp, de matematicians coma Viète mostrèron una grand oposicion e se disputèt amb lo matematicians del Papa Gregóri, indicant en tot moment que aquel cambi de calendièr èra pas qu'una granda conspiracion papala per raubar 11 jorns al calendièr. La disputa arribèt a de nivèls personals fins a vegadas cap a l'insult personal, a Clavius li cridèt Vièlha bota Alemanda allusion a la seuna corpuléncia. Contra aquela resisténcia Clavius escriguèt sa celèbra letra Novi Calendarii romani apologia (1595) que justificava l'usatge d'aquel nòu calendièr se defendent atal dels atacs.

Al subjècte de l'astronomia èra clar per el que la Tèrra èra al centre de l'univèrs, foguèt un defensor afogat de la teoria geocentrica, s'opausant a tot moment als nòus corrents que defendavan la Teoria eliocentrica sostenguda pel seu contemporanèu Galileo Galilei.

Quand Galileu començava amb las seunas observacions astronomicas mejans lo seu telescòpi Clavius ja èra pro edat, mas encara en activitat. Vesiá pas mal çò que mòstrava Galileu dins las seuna observacions, mas estava pas d'acòrdi amb las interpretacions que fasián. Per exemple, Estava ges d'acòrd amb l'interpretacion que las tacas que Galileu vesiá sus la Luna èran de muntanhas e vals. Lo paradoxal es que alara que cresiá pas en eles, ara un dels cratèrs de la Luna pòrta son nom.

Daissèt fòrça libres (que foguèron publicats en d'edicions fòrça espandidas e ara encara se pòt adquirir de las seunas òbras originalas) e tanben faguèt de dissipòls coma Matteo Ricci que donèt una traduccion de las seunas òbras en Chinés, donant una escasença a la China de coneisser de tèxts d'Euclides. L'influéncia de Clavius es evidenta encara vesent l'importenta correspondéncia epistolara encara preservada dins diferents fichièrs de l'Universitat Gregoriana a Roma. Se compta 291 letras (que d'unas pòdon èsser de vertadièrs tractats).

Quand Clavius atenguèt 73 ans la seuna santat l'obliguèt a abandonar los seu trabalhs e moriguèt pauc aprèp lo 12 de febrièr de 1612.

Òbras astronomicas, matematicas e gnomonicas

In Sphaeram Ioannis de Sacro Bosco commentarius, 1585

• In Sphaeram Ioannis de Sacro Bosco commentarivs (Roma 1570): es un comentari de l'òbra d'astronomia de Sacrobosco, foguèt publicat pel primièr còp en 1570. Es un dels libres mai influents de Clavius dins l'airal de l'astronomia. D'aquel libre se faguèt d'edicions nòva en 1581, 1585, 1593, 1607, e 1611. Lo libre conten grand quantitat de referéncies a son estudi prealabla sus elements d'Euclides. Aquel libre foguèt fòrça important dins las Universitats de l'epòca per tota Euròpa e tornèt èsser estampat aprèp la mòrt de Clavius en 1612. Se pòt considerar del punt de vista astronomic coma una presentacion d'una vision de la cosmologia Ptolemaïca.
• Evclidis elementorvm libri XV. Accessit XVI (Roma, apud Vicentium Accoltum 1574)
• Gnomonices Libris VIII (Roma, apud Franciscum Zanettum 1581): se pòt considerar una òbra enciclopedica (mai de 800 paginas amb fòrça illustracions, editada mai d'un còp) se descriu e se mòstra geometricament cada una de las possibilitats de bastir una mòstra de solelh e cita los principis per la mesura del temps. Per qualques savents aquel llibre és una de les explicacions més extenses de la Gnomònica i per a altres es tracta d'un larg e complèxe ensems de demostracions dificil de legir. Jean-Étienne Montucla diguèt dins lo se clèbre libre de l'istòria de la matematica, qu'es preferible d'inventar la gnomonica que seguir las demostracions de Clavius). Lo fach es que tracta totes los problèmes plantat a l'epòca e conta lo biais de los resòlvre mejans la geometria.
• Epitome Arithmeticae practicae (Roma, apud Dominici Basae 1583)
• Theodosii Tripolitae Sphaericorum libri III (Roma, apud Dominici Basae 1586)
• Fabrica et usus instrumenti ad horologiorum descriptionem peropportuni (Roma, apud Bartholomaeum Grassum 1586)
• Novi Calendarii romani apologia , (Roma, apud Sanctius 1588)
• Astrolabium, (Roma, apud Bartholomaei Grassi 1593)
• Elenchus et castigatio calendarii Gregoriani, (Roma, apud Aloysium Zanettum 1595)
• Computus ecclesiasticus per digitorum articulos, & tabulas traditus, (Roma, apud Aloysium Zanettum 1603)
• Romani calendarii a Gregorio XIII. P. M. restituti explicatio, (Roma, apud Aloysium Zanettum 1603)
• Geometria practica , (Roma, apud Aloysii Zanetti 1604)
• Tabulae Astronomicae, (Roma, apud Aloysii Zanetti 1605)
• Tabulae Sinuum, Tangentium et Secantium, (Maguncia, apud Ioannis Albini 1607)
• Algebra, (excudebat Stephanus Gamonetus 1609)
• Opera Mathematica (Roma, apud Antonii Hierat 1611)

Curiositat

Dins lo filme 2001, una odissèa de l'espaci de Stanley Kubrick (scenari d'Arthur C. Clarke), la base de la Luna ont se tròba lo celèbre monolit, pòrta lo nom de Basa Clavius.

Bibliografia

• (en)Gregorian reform of the calendar: proceedings of the Vatican Conference to commemorate its 400th anniversary, 1582-1982 [1], ed: G. V. Coyne, Michael A. Hoskin, Olaf Pedersen (eds.), Pontificia Academia Scientiarum, Roma

Lo libre descriu amb detalh l'apòrt de Clavius de la reforma Gregoriana.

• (fr) Eberhard Knobloch, Sur la vie et l'œuvre de Christophore Clavius (1538-1612) [2], pub: Revue d'histoire des sciences, Vol. 41, Num. 3-4, 1988, p:331-356, issn 1969-6582, doi 10.3406/rhs.1988.4100
• (en)James M. Lattis, Between Copernicus and Galileo: Christopher Clavius and the collapse of Ptolemaic Astronomy [3], 1994, ed:The University of Chicago Press, Chicago,isbn 0-226-46929-8

Se tracta d'una font pro complèta de tèxts tradusits en anglés.

Ligams extèrnes

• Enciclopèdia Catòlica
• (en)James M. Lattis. Clavius, Christoph. Complete Dictionary of Scientific Biography. 2008. Encyclopedia.com.