Desir

Lo desir es un efsòrç de reduccion d'una tension eissida d'un sentiment de manca e dins aquel sens, coma o disiá Platon dins Lo Banquet, « se desira pas qu'aquò que nos manca ». Quand avèm trobat d'objèctes o de tòcas consideradas coma una font de satisfaccion, s'anam cap a eles. Lo desir, quora es considerat de biais positiu que se considèra l'objècte desirat coma font de plaser o de contentament, veire de bonaür, e quora es considerat negativament coma una font de sofrença, una forma d'insatisfaccion.

Cançon nordamericana sul desir de la preséncia de l'aimat.

D'un punt de vista psicologic, lo desir es una tendéncia venguda conscienta d'esperela, que s'acompanha de la representacion de la tòca d'aténher sovent d'una volontat de realizar las aisinas per aténher l'objectiu. Lo desir es similar al besonh, que sont censats colomar una manca. Lo besonh fasent el partit de la piramida dels besonhs, alara que lo desir es pas qu'inconscient.

En filisofia

Los filosòfs, dempuèi las originas de la filosofia, se demandèron quina plaça far als desirs. Las responsas son fòrça variadas. Dins lo Fedon, Platon expausa l'idèa d'una vida ascetica ont l'òme deu lutar contra las turbuléncias de son còrs; los Cirenaïcs, al contrari, fan de la satisfaccion de totes los desirs lo ben suprèma. Totes aquelas reflexions menan a fòrça distinctions, coma se lo vei per exemple dins Epicur.

La classificacion dels desirs

La morala epicuriana es una morala que fa del plaser lo sol ben, e de la dolor lo sol mal. Per aténher lo bonaür (l'ataraxia), l'epicurian seguís las règlas del quadruple remèdi, nomenat lo Tetrapharmakos:

• los dieus, se los deu pas crénher;
• la mòrt, se la deu pas crénher;
• la dolor es aisida de suprimir;
• lo bonaur es aisit d'aténher.

Es al vejaire d'aquel darrièr que cal subretot pensar lo desir. Epicur classa atal los desirs:

Classificacion dels desirs selon Epicur

Desirs naturals				Desirs vans
Necessaris			Simplament naturals	Artificials	Irrealisables
Pel bonaür (ataraxia)	Per la tranquillitat del còrs (proteccion)	Per la vida (noiritura, sòm)	Variacion dels plasers, recerca de l'agradable	riquesa, glòria	desir d'immortalitat

Aquela classificacion es pas separabla d'un art de viure, ont los desirs son l'objècte d'un calcul en vista d'aténher lo bonaür.

Segon Epicur "D'entre los desirs naturals, los uns son necessaris pel bonaür los autres pels fach de viure."

Existís tanben sièis grands desirs qu'animan los òmes e correspondon al meteis temps al siès dels sèt pecats capitals citat per la religion crestiana:

• Desir de noiritura: la golardisa
• Desir de la carn: la luxúria, la concupiscéncia
• Desir de l'argent: la cupiditat
• Desir del poder: l'enveja
• Desir dels onors: l'orguèlh

Per completar la gama, cal tanben citar lo desir esperital o los desir de vertat: lo desir de se subrepassar, d'anar cap avans, lo desir de conéisser, ligat al plaser de cercar e de trobar, del plaser extatic de la transcendéncia, del subrepassament de se.

Lo calcul dels plasers

Per Epicur, lo calcul (o « aritmetica ») dels desirs se destria a l'encòp de l'ascetisme, ont se dona per règla de cercar pas mai qu'una vida frugala per respectar una lei "morala", e de la gorrinariá, que provòca de sofrenças del còrs e de trèbles de l'alma.

Mai sovent, lo plaser es necessari al bonaür, e se lo recerca fugissent la dolor. Dins d'escasenças pasmens, tractam lo ben coma un mal, que cal fugir un plaser leugièr qu'auriá per consequéncia una dolor. Per exemple, pel còrs, beure d'alcoòl es agradable, mas de bais excessiu cercar aquel desir pòt provocar un plaser que mèna a la descasença fisica; e per l'alma, l'amor es de segur la suppression d'una manca, mas pòt provocar la dolor a causa qu'una union perfiècha es impossibla (vejatz lo mite dels androgins contat per Aristofan dins Lo Banquet, IV, de Platon e çai dejós « Metafisica platoniciana del Desir »).

Dins d'autres escasenças, acceptam la dolor s'es passatgièra, e s'es la condicion d'un plaser mai naut. Per exemple, l'exercici fisic del còrs es dolorós, mas la santat que ne resulta es un plaser. Lo desir es ligat a la volontat, mas cal pasmens pas confondre desir e volontat, que son de segur de nocions diferentas.

S'utilizam un calcul veridic dels plasers, lo bonaür serà benlèu aisit d'aténher. Un ipotetic resultat seriá l'autarciá, estat ont se sufiriá a se meteis limitant sos desirs: dependriam pas dels autres, e passariam pas sa vida a la perseguir d'objèctes exteriors. Se limitar sa quista insaciabla d'objècte exterior es possible dins una certa mesura, èsser independent dels autres es un fantasma qu'es pas realisable e qu'es pas totjorn desirable. Sèm per natura en armonia amb lo rèste del mond.

Se contentent de satisfar de desirs naturals, se reduguèt lo desir als besonhs naturals. Mas aquela limitacion dels desirs pausa la question de saber se se pòt reduire lo desir al besonh; e se podèm rasonablament destriar de besonhs naturals e de besonhs artificials.

Problèma moral del desir

Lo desir supausa la consciéncia d'una manca que traduiriá segon d'unes la nòtra "imperfeccion". Atal, los moralistas insistisson sul caractèr dolorós del desir, e sus son aspècte illimitat quand vira de contunh sus d'objèctes novèls. Lo bonaür demorariá alara dins la non satisfaccion dels desirs.

Aquela concepcion negativa del desir implica de questions:

• Se deu contrarotlar los nòstres desirs?
• se deu far al nom del dever moral aquel mestritge?
• Mena al bonaüro mestritge dels desirs?

Aquelas questions son de topics de la reflexion morala dempuèi l'Antiquitat. Se pòt esquematicament opausar dos tipes de responsa:

• lo desir deu èsser mestrejat; lo bonaür seriá alara puslèu dins la frustracion e donc dins la non satisfaccion dels désirs
• lo desir pòt pas e tampauc deu èsser mestrejat: es essencial a la vida. La morala deu donc reconéisser sa valor.

Lo desir de vertat

Aquela mòstra de la doctrina epicuriana revèla qu'es pas aisir de destriar la realitat dels desirs. L'epicurisme supausa qu'una insatisfaccion fondamentala fonda l'òme en esperit. Quin es alara lo vertadièr desir de l'òme e cossí lo satisfar?

Per Platon, aquel desir es lo desir de vertat e cal per lo satisfar se desliurar d'« aquela causa marrida » qu'es lo còrs. Fa d'aquel desir lo desir suprèma que al contrari als desirs fals, sa tòca es pas qu'esperitala e tend pas a la satisfaccion d'un "besonh" de carn. Los desirs fals son aqueles dels còrs que trebola l'alma, l'empachan d'aténher la vertat e son font d'illusions.

Aquel idealisme platonician fa donc del còrs una font d'error e de mal:

• los desirs del còrs son moralament condamnables que s'opausan al rasonament.
• lo desir de vertat es lo desir del Ben.

Totes los filosòfs condamnèron pas lo desir; cal mai remarcar que se Platon condamna moralament lo desir, aquel darrièr demora la condicion d'una espiritualizacion dels instinctes que passa per la filosofia e la politica e qu'es l'expression del desir d'immortalitat.

Mas se pòt condamnar tan categoricament lo desir? S'es la causa de las nòstras actions, se lo deuriá pas, que seriá alara la quita esséncia de la nòstra natura.

Destriament entre besonh e desir

Dins lo destriament del "desir" e del "besonh", se pòt veire lo desir coma una caracteristica de l'individú dins çò qu'a d'unic. Atal lo desir es particular e donc pròpri a cadun.

Tot lo mistèri de l'uman demorariá dins lo fach qu'existís en el doas dimensions del desir: l'una animala, cercan d'objèctes, de situacions, de plasers, en vista de la subrevida e de la perpetuacion de son organisme fisic e de son genòma (procreacion), e una autra dimension, que cerca pas un objècte mas un fantasma resultant de la confrontacion entre lo viscut intrauterin memorizat e lo viscut extrauterin après la naissença. Aquela dimension, plan umana, subvertís la dimension fisica animala en nosalte, la sanctificant o la diabolizant.

Se pòt d'en primièr realizar un primièr destriament possible segon que lo besonh pòt èsser vist coma un besonh d'òrdre natural veire fisiologic, i.e. que concernís la subrevida (coma se noirir) alara que lo desir a pas de caractèr de necessitat naturala, implicant atal la futilitat. Es encara la tèsi que se trapa amb Epicur dins sa Letra a Menecèu: expausa en efièch sa filosofia coma avent per tòca uan vida de plaser mejans la seleccion dels desirs segon lor finalitat. S'agís per el de destriar la capacitat dels desirs de provocar lo bonaür sens lo comprometre; destria per aquó los desirs naturals e necessaris (manjar, dormir…) dels desirs non naturals e donc vans (desir de riquesa, d’immortalitat, de glòria, d’amor…). Cal donc gardar los besonhs naturals que totes los autres son vans e futils. Alara utiliza la senténcia estoïciana « limita-te als desirs que pòs satisfar » que s'apièja sus la morala de la Grècia Antica segon que l’òme deu cercar pas que la satisfaccion dels sieus besonhs e non as aquela dels sieus desirs. Lo sol desir acceptable seriá alara lo desir de desirar pas, mas una tala concepcion reduiriá alara l’òme a l’estat d’animal.

La màger objeccion a una tala distinccion seriá donc de mòstrar en que lo rebut del quita desir seriá reduire segurament l'òme a una animalitat. Per aquò, s'agís alara de mòstrar que se dins lo desir i a pas de necessitat naturala, pòt pasmens i aver una imperativitat (s'ai un desir amorós per ela e que me remanda, alara depression). Del meteis, se vei plan que lo besonh es pas simplament natural (se pòt tanben aver besonh d’una veitura o d’un boligraf) que l’objècte del besonh se definís per sa foncionalitat, i.e. son adequacion a una finalitat. Es requerit del besonh sonque de realizar una foncion, es per aquò que l’objècte del besonh es en pròpri substituable, es donc pas determinat dins sa singularitat. Alara que lo desir, el, pòrta sus un objècte precís e non substituable (vòli aquela Maria e pas una autra).

L'objècte d'un besonh procedís donc d'una foncion que miri mejans el, alara que l’objècte del desir representa quicòm d’autre qu'el meteis (se desiri un gòt de Riesling, es que soi un pichon alsacian e qu'aquò me remembra ma jovença). I a donc dins lo desir una dimension simbolica de representativitat de l’objècte mirat, es en aquò donc proprament uman. Alara que dins lo besonh, s’agís d’aver l’objècte per sa foncionalitat, dins lo desir, l’objècte es mirat que cal èsser aquel objècte. Es aquela distinccion que se pòt far entre la reclama e la publicitat: alara que las reclamas èran censadas provocar lo besonh de possedar un quita objècte per sa foncionalitat (se lausa los meritis d'una veitura a causa qu'es mai performanta), la publicitat mòstra de personas idealas a qui s’agís de s’identificar mejans la consomacion (s’agit de crompar una bèla veitura per èsser un ric e bèl òme incarnant la capitada sociala).

Metafisica platoniciana del Desir

Per Platon, lo Desir es una mièjaconeissença. L'insatisfaccion radicala, l'impossibilitat de trobar l'objècte del Desir deu nos fa comprene qu'existís un autre mond, e que çò que desiram mira aquel autre mond. Se torna alara a la distinccion platoniciana entre mond sensible (aquel de las aparéncias, fugaças e cambiadissas) e mond intelligible (aquel de la vertat absoluda, que s'i accedís per la reflexion filosofica e metafisica).

L'impression d'incompletud que nos daissa en permanéncia lo Desir es explicada pel mite dels Androgins. Abans tota causa, cal èsser pas còp sec feròç amb los mites; pòdon tant traduire una deficiéncia de coneissença (mites infraracionals, supersticion) coma de concèptes que la rason sap pas exprimir (es precisament çò que pretend èsser lo mite dels Androgins, explicant de biais metaforic aquel sentiment persistent d'incompletud).

Autrescòps, existissián tres sèxes: òmes, femnas, e androgins. Aqueles darrièrs èran la fusion d'un còrs mascle e d'un còrs femenin, comprenent dos caps, un còl perfièchament redond, quatre brases, quatre cambas. Podavan avançar aviat, fasent un mena de ròda melhorada. Un jorn, unes volguèron pujar l'Olimp per prene la plaça dels Dieus; mas, se ritz pas amb los Dieus, e Zeus (Jupitèr) los castiguèt los separant fisicament, fasent d'eles de miègèssers, que sonhan pas que tornar trobar lors mitats, e un còp trovada, a formar amb ela pas mai qu'un còrs.

Dins lo sistèma platonician, lo Desir es l'accession cap a la Vertat jos sa forma sensibla, lo Bèl, per la "dialectica de l'amor": d'un còrs bèl, ne veni a amar los còrs bèls, puèi las almas bèlas e las acion bèlas (coïncidéncia Bèl/Ben), puèi, las valors que son enrè, e torni bastir lo caminament intellectual que me mena aquelas valors (coïncidéncia Bèl/Ben/Verai).

Lo Desir es donc bèl e ben una mobilizacion cap a l'Absolut, lo mond intelligible. E pasmens, son estatut demora ambigú: aquela dinamica ambiciosa es frenada de contunh, nòtre desir s'arrapant sempre sus d'objèctes sensibles, imparfièchs, impropres a lo satisfar. Es una dinamica arrestada. D'ont lo nòstre interés benlèu, en vista de purificar aquela dinamica, de soscar als respècte qu'entretenam amb lo nòstre desir.

Desir e èsser

Lo desir es sovent considerat coma lo "daquòs" de çò que l'objècte percep e sentís. Atal, lo desir es sinonim, es foncion d'èsser. En efièch, l'un pòt pas existir sens l'autre. Una armonia vertadièra, simbiòsi s'installa entre aqueles dos tèrmes, que a la basa, son mai que fòrça alunhats l'un de l'autre. Fin finala, l'èsser (l'èsser o lo pòt pas èsser), es aisit d'insercion dins lo domèni de definicion del concèpte: desir.

En psicanalisi

La dicotomia entre besonh e desir es pas en primièr evidenta e ven d'una soscadissa sul sens que se lor dona. Demora que lo desir se pòt considerar coma l'esséncia de l'òme que representa un quita òrdre simbolic. Es çò que mostrèt Freud, per qui lo desir se constituís sempre coma desir d’un objècte mas objècte mirat d'un biais smbolic. Es a dire que l’objècte desirat es desirable dins la mesura que representa inconscientament autra causa qu'el meteis de per abans viscut. Lo principi del plaser (satisfaccion dels desirs mai dirècte) es donc diferit pel principi de realitat mejans un desviament simbolic. Lo desir es dempuèi l'ora, per Freud, encara desir de tornar trobar una satisfaccion anteriora e adven que la primièra d'aquelas satisfaccions es aquela de l’experiéncia fusionala amb la maire.

Repeticion, desir, fantasma

Prenèm lo cas d'un besonh, d'un tot primièr besonh: seguís una satisfaccion de la dolor sentida, la primièra satisfaccion. Quand l'individú sentirà un autre còp aquel besonh, emergirà simultanèament lo remembre de la satisfaccion antan obtenguda. Lo desir es virat cap al passat; l'individú vòl lo reviscòlament de la satisfaccion qu'obtenguèt pel primièr còp. S'investís afectivament, e lo besonh s'orla d'una espessor psicologica. Es aquela consideracion novèla al respècte del besonh que fa que que lo desir pòt pas èsser entièrament colomat, e que sèm vodats a una insatisfaccion perpetuala: se la dolor ligada al besonh pòt èsser apasimada, coma foguèt lo cas un primièr còp, pas res pòt venir apasimar aquel investiment afectiu creat tot de nòu.

A mens que comprene qu'aquel investisment afectiu siá un element neutre qu'es pas rasonnable: en l'abséncia de satisfaccion la dolor serà majorada, en revenge se capitam a la satisfaccion aquela serà aumentada.

Desir, manca, interdit

Çò qu'es mirat dins lo desir es donc lo gausiment, i.e. una preséncia immediata, una completud que Lacan, après Freud, nomena Lo Daquòs (das Ding), autrement dich çò que se pòt pas nomenar. L’òme essent parlant, son desir se pòt far sonque sul biais simbolic del lengatge, per consequéncia, pòt jamas aténher l’objècte del gaudiment; es a dire, que son gaudiment se pòrta sus d'objèctes fenomenals que son pas propriament parlant l’objècte del desir (objècte a), pòt èsser pas que confrontat a l’insatisfaccion. Mas aquela insatisfaccion permet alara de far tornar lo desir en l’òme, es a dire que se Lo Daquòs èra quicòm que se podava gausir, i aurà pas mai de desir. Lo gausiment es donc plan mirat dins lo desir, mas demora inaccessible, melhor, interdit.

Lo Daquòs es en efièch una badança que fa que cada objècte es insatisfasent. Atal après lo gausiment de cada objècte, lo desir es donc tornat cap un autre per la dinamica que procedís Lo Daquòs, es donc entre dos objèctes del desir, aqueles dos objèctes que pòdon èsser pas mai que « dich »: es inter-dich. Aquel vuèj impenetrable del Daquòs, aquela manca perpetuala es donc constitutiva del desir.

E es mai dins aquel luòc d'aquel vuèj insatisfasent que Platon plaça l’illusion del Sobeiran Ben, perdent aquí de mira l’enjòc aporetic dels dialògs socratics que la concluson es sempre lo saber del non-saber (es a dire lo vuèj). Per Platon los dialògs son en efièch pas que pura negacion, son de segur un mejan de se desfar d'opinions falsas mas sonque per mirar la coneissença. Lo dialòg se concep segon un esquèma lineari que deu al final acabar a la coneissença del Sobeiran Ben.

« La Schwärmerei de Platon es d’aver projetat sur çò que nomeni lo vuèj impenetrable l’idèa de Sobeiran Ben. »

Es a dire, Platon es aquel que prenguèt per realitat çò qu'es pas qu’illusion, una illusion que Freud comencèt a avalir.

Se manca de que? Quin es aquel objècte perdut e absoludament irrecuperable? Perqué, coma o dich Lacan, "corrissèm de significant cap a significant" sens jamai trapar una responsa a la question "per quin significat"? La psicologia dona tres responsas que tòcan mai o mens a:

• L'objècte perdut, es l'intensitat de la nòstra primièra font de satisfaccion.
• L'objècte perdut, es lo contèxte d'aquela primièra font.
• L'objècte perdut, es la vida intra-uterina; Rank parla de "traumatisme de la naissença".

Que que siá, se pòt pas amagar la connivéncia estructurala entretenguda entre Desir e interdit. Pensam per exemple a La Barba Blava, de Perrault: perqué la femna de Barba blava pren lo risc mortal d'obrir la cambra interdita, senon qu'es interdita? Pels psicanalistas, l'interdit sevís a enganar l'inconscient, li fasent creire que quicòm a de valor. Melhor: permet de reprimir l'intuicion que justament, lo Desir a pas d'objècte. Aquel alunhament forçat, provocat per l'interdit, garda de la decepcion per la simpla dissuasion. Demora dins un rapòrt de fantasma al respècte de l'objècte.

Existís una citacion fòrt coneguda d'un autor tan mai celèbre, filosòf de l’escòla estoïciana: Epictet

" Desira sonque çò que depend de te ", dins lo [Manual d'Epictet], sufís a l'Òme d'aver de desirs accessibles, e atal poirà aténher la plenitud e l'ataraxia. Se capita a acabar de vagar dins la quista de l'impossible alara accedís a la vertadièra libertat; libertat que resulta de la coneissença de çò que depend d'el e çò que ne depend pas e de l'acceptacion de l'òrdre del mond.

Lo desir mimetic de René Girard

L'exemple familhar per totes, donat per René Girard, d'enfants que se carpinhan de joginas semblablas en quantitat sufisenta, mena a reconéisser que lo fondament del desir es pas dins l'objècte, nimai dins lo subjècte, mas qu'es sempre imitacion d'un autre desir. Lo desir es mimetic. Es la convergéncia dels desirs que definís l'objècte e que desencadena una dinamica mimetica que Girard desciu: apareisson d'una rivalitat, transformacion del modèl del desir en obstacle, veire cerca de l'obstacle qu'es lo signe mai segur e la mesura de la valor del nòstre desir, etc. Per René Girard, lo desir a un caractèr metafisic. Es l'« èsser » del modèl qu'es cercat: « Tot desir es desir d’èsser »

La Rochefoucauld aviá avertit: "I a de gents que jamai serián estat amoroses s'aviá jamai entendut parlar de l'amor."(Reflexions o senténcias e maximas moralas Modèl:Numéro). Es evident (quitament se se deu demorar vigilant al subjècte d'una reduccion quina que siá) que vivèm los nòstres sentiments de biais mimetic. Per Rousseau, lo Desir naís amb l'Estat Civil, l'estat de societat: a l'estat de natura, l'òme a sonque de besonhs. Es la proximitat amb altrú, que fa naícer en ièu l'amor-propri, l'amor d'un cèrt imatge de ièu: autrú es constitutiu d'aquel imatge.

Lo Desir es tanben, o cal pas negligir, desir de l'autre. Mas qu'amam dins l'amor? Lo quita sentiment amorós? L'autre? Nosaltres? Lo desir d'altrú se compausa a l'encòp del desir de l'autre coma persona, e del desir que l'autre me desira. Sartre definís la seduccion coma la volontat de captar, de determinar la libertat de l'autre. Mas vejam immediatament qu'es una impossibilitat dins los tèrmes. Pòdi pas voler qu'un automata m'ama liurament… Es tot lo debat filosofic entre los partisans de la sinceritat e aqueles de la fidelitat. Mas una soscada mai avançada pòt nos menar a l'idèa que los dos concèptes se pòdon tornar definir per èsser pas mai contradictòris.

Vejatz tanben

Bibliografia

• Lo Banquet, Platon
• Fedon, Platon
• De l'alme, Aristòtel
• Letra a Menecèu, Epicur
• Etica, Espinoza
• Genealogia de la morala, Friedrich Nietzsche
• Crepuscul dels idòls, Friedrich Nietzsche
• L'Anti-Edip, Gilles Deleuze e Félix Guattari
• Pensar lo desir, Foerster Maxime
• Geometrias del desir, René Girard
  

Articles connèxes

• Bonaür | Seduccion
• Besonh | Satisfaccion
• Frustracion
• Concupiscéncia | Libidò (desir sexual)
• Volontat | Passion | Morala