Epicurisme
L'epicurisme es una doctrina creada per Epicur, qu'existiguèt entre los sègle III AbC a sègle III ApC.
Se nomenan epicurians tant los seguidors d'Epicur de son viu, coma los contunhadors de l'escòla fins que aquela s'arrèste, e tanben per qualques punt d'escrivans de la posteritat fins a l'epòca modèrna (l'exemple mai remarcable benlèu es Marx).
L'epicurisme, originalament, (pasmens qu'Epicur foguèt totjorn fòça refractari a revelar las fonts que basava sa doctrina, fins a que el meteis se disiá "autodidacte"), se basa sus fòrça filosofias anterioras (levat benlèu la platoniciana, que combatèt fermament). Atal, l'epicurisme recuèlh subretot l'atomisme de Democrit e la teoria del plaser d'Aristip, tot en respondent a las criticas de Platon e Aristòtel dels dos sistèmas. (Tanben mòstra resons de la doctrina sceptica, d'Anaxagòras, dels filosòfs cinics e de l'estoïcisme. En general, Epicur faguèt un ensems d'idèas sistematicas e coerentas, mas non originalas).
L'epicurisme segon Epicur es pauc original; totes los membres de l'escòla epicuriana, de vida d'Epicur coma aprèp la fin del "Jardin" (escais de l'escòla epicuriana), pasmens exprimissián sens equivòca fòrça l'admiracion per la vida e doctrina del fondator de l'escòla, mas que seguèron gaireben o fòrça fidelament sa pensada.
Los discípols mai importants del vièlh savi del plaser son Diogènes d'Enoanda (un epicurian ric que, d'un biais sosprenent, daissèt inscritas, sus una paret d'un mercat de la ciutat d'Enoanda, d'inscripcions de granda talha amb de doctrinas epicurianas), Filodem (un erudit respectable que daissèt una bibliotèca de tèxtes epicurians, parcialament conservada), Diogènes Laèrci e Lucrèci (sens comptar d'autras centenas de disciples simples e comuns, segurament, perque la doctrina d'Epicur foguèt coneguda per tota Grècia e Itàlia, e fins a Asia e Egipte, mas essent totjorn dins l'ombra de estoïcisme alara predominant ).
Lucrèci, l'epicurian roman pus important, que viviá al sègle I AbC, escriguèt una òbra, "Sus la natura" ("De rerum natura"), en sèt libres, que representa sens dobte lo tèxte mai important de l'epicurisme en mai d'Epicur. Los tèmes basics tractats per Lucrèci son la constitucion atomica de l'univèrs, una teoria sus la sensacion empirica, la passion amorosa, un elògi de la persona e de l'òbra d'Epicur, los fenomèns de l'astronomia epicuriana, e d'autres. Pasmens, al contrari de la cresença populara, Lucrèci copièt pas textualament Epicur, mas se diferencia sus qualques punts, per exemple sus la doctrina del bonaür, perque Lucrèci elabòra una teoria pessimista e dramatica de la vida («la passion amorosa, mai que fa mai paur que la volontat, totjorn pana a l'òme son bonaür»), Plen contra la serenitat inalterabla de l'arma que predica Epicur (que, per exemple, recomanda: «practiques pas de sèxe pendent la digestion, per que li fagas pas de mal»).
Diogènes Laerci foguèt un biograf que viviá al darrièr sègle de l'epicurisme (sègle III). Fòrça comentators lo considèran epicurian (mas qualques uns lo descrivon coma neoplatonician, doctrina alara recenta). D. Laerci, dins son òbra Vida e opinions dels filosòfs illustres, dedica lo libre 10 e darrièr a de tèxtes epicurians. A aquel escrivan li devèm subretot la conservacion de la Carta a Menecèu e las Maximas Capitalas (ambedós de resumits fachs per D. Laerci sus de tèxtes epicurians, uèi perduts).
Al sègle IV (segon lo testimòni de Sant Agustin) avián desaparegut totalament las escòlas epicurianas e los escrits d'Epicur demorèron espandits pel monde antic.
Mejans los autors de l'umanisme (coma Cosimo Raimondi) e aqueles de la Renaissença (coma Pèire Gassendi) l'epicurisme tornèt èsser conegut per tota Euròpa. Baruch Spinoza e John Locke, per exemple, reconeguèron l'importància (del punt de vista istoric coma dins una influéncia dins los pròpris escrits) d'Epicur e Lucrèci. Fins finala se tròban de ressons de l'epicurisme dins d'autors pus contemporanèus coma Nietzsche, Friedrich Hegel, Karl Marx e Auguste Comte.
Bibliografia
modificar- (ca)leisson d'"Epicuro", Carlos Gual.