Estat
L'estat es una dei formas d'organizacion politica e juridica d'una societat (coma comunautat de ciutadans o de subjèctes) o d'un país. Foguèt precedit per la Polis grèga, la res publica romana, lo Sant Empèri Roman Germanic... Es delimitat per de frontieras territorialas qu'a l'interior sei leis s'aplican e es constituit d'institucions per exercir autoritat e poder; la legitimitat d'aquela autoritat repausa sus la sobeiranetat (dau pòble o de la nacion per exemple).
Lo concèpte d'Estat varia segon leis autors; d'unei lo definisson coma un ensems d'institucions que tenon autoritat e poder per establir lei nòrmas que regulan una societat avent sobeiranetat intèrna e extèrna sus un territòri determinat. Max Weber, en 1919, definís l'Estat coma una organizacion que reclama per se meteissa, amb succès, lo "monopòli de la violéncia legitima"; segon eu, dintre de l'Estat s'incluson d'institucions coma lei fòrças armadas, l'administracion publica, lei tribunaus e la polícia; assumís tanben l'estat lei foncions de defensa, govèrn, justícia, securitat, e lei relacions exterioras.
L'evolucion dau concèpte menèt au desvolopament de « l'Estat de drech » que s'articula a l'entorn dau règne de la lei, de la division dei poders (executiu, legislatiu, judiciari) e d'autrei foncions mai subtilas coma l'emission de sa moneda pròpria.
Istòria
modificarL'Estat es probable aparegut durant lo Neolitic a la fin dau Temps de la Pèira. Lei condicions d'aquela aparicion son desconegudas e son l'objècte de discussions entre istorians, arqueològs e filosòfs. Lo foncionament dei premiereis Estats identificats pòu èsser documentat a partir de l'Anquitat Auta en Mesopotamia e en Egipte. Pasmens, aqueleis Estats aparéisson ja ben desvolopats amb una autoritat centrala capabla d'impausar sa volontat a de desenaus de miliers d'individús. Lo drech e l'activitat legislativa son una dimension importanta de l'activitat d'aqueleis Estats coma lo mòstran lei sobeirans legendaris e legislators presents dins lei mites fondators de mai d'una vila, lei còdis juridics descubèrts en Mesopotamia, lei lèis dei ciutats-Estats grègas e l'invencion dau drech modèrne per lei Romans.
Durant lo Temps Mejan, en Euròpa, la fragmentacion dau poder politic per la feudalitat empachèt pas l'emergéncia de poissanças pus importantas coma la papautat o lo Sant Empèri Roman Germanic. Lo cas de l'Empèri Bizantin es particular car es lo successor dirècte de l'Empèri Roman. Seis estructuras resistiguèron donc lòngtemps mai son modèl se difusèt pas[1]. Pasmens, aqueleis autoritats declinèron lentament e la reafiermacion dau poder estatau foguèt puslèu l'òbra dei rèis, magerament lei rèis de França, d'Anglatèrra e de Castelha. Aquela transformacion foguèt marcada per una vision pus nacionala e pus laïca de l'Estat e per una reduccion progressiva dau ròtle de la Glèisa dins leis afaires estataus.
La Reforma Protestanta aguèt un impacte considerable sus l'estructura politica europèa. D'efiech, lei Guèrras de Religion limitèron mai lo poder de la papautat en Euròpa e renforcèt lo poder dei princes. De mai, lo principi dau cujus regio, ejus religio, formalizat en Alemanha, establiguèt l'idèa que leis Estats avián desenant de domenis reservats. L'Estat modèrne es ansin probable nascut amb la signatura dei Tractats de Vestfàlia en 1648. Aquel Estat foguèt transformat per lo desvolopament de la borgesiá que prenguèt pauc a pauc lo poder au detriment de la noblesa e dau clergat. La Revolucion Francesa e l'industrializacion foguèron leis etapas decisivas d'aquela evolucion. Foguèron acompanhadas per l'aparicion d'ideologias novèlas que prenguèron en còmpte lo ròtle de l'Estat dins la societat (liberalisme, marxisme...).
A la fin dau sègle XIX, la necessitat d'arbitrar pacificament lei conflictes entre Estats menèron a l'aparicion d'organizacions internacionalas e supranacionalas. Lo movement foguèt accelerat per lei doas guèrras mondialas amb la creacion de la SDN e de l'ONU. La necessitat d'un partiment pus egalitari dei ressorsas e dei bens produchs donèt tanben de ròtles novèus a l'Estat en matèria de partiments dei richessas (Estat-Providéncia). Pasmens, aqueu renforçament intèrne de l'Estat dèu desenant faciar lei fòrças centrifugas eissidas de la mondializacion, de la multiplicacion deis institucions supranacionalas, de l'aparicion de domenis onte lo poder de la lèi es mau definit (internèt) e de l'influéncia de l'ideologia neoliberala qu'es partisana d'un Estat limitat au minimom.
L'Estat dins lo drech
modificarL'Estat dins lo drech intèrne
modificarEn drech intèrne, l'Estat es generalament considerat coma la forma d'organizacion que la societat utiliza per s'orientar e se gerir. Un aspècte major d'aquela vision es que l'Estat, gràcias a seis institucions, a lo monopòli de la constrencha fisica legitima sus son territòri. En particular, es encargat d'assegurar lo foncionament de la polícia e de la justícia. Pasmens, d'un ponch de vista etic, aquò significa pas que totei lei violéncias exercidas per l'Estat sus sa populacion son legitimas. Aquò èra clarament presentat dins l'article 35 de la Declaracion dei Drechs de l'Òme e dau Ciutadan de 1793.
L'Estat dins lo drech internacionau
modificarLei elements e lei ròtles de l'Estat
modificarUn Estat es constituït de tres elements constitutius que son una populacion, un territòri e una organizacion politica comuna. L'Estat es l'institucion que detèn lo poder sus la populacion e sus son territòri. La sobeiranetat es lo poder suprèm reconegut a l'Estat qu'implica l'exclusivitat de sa competéncia sus son territòri (sobeiranetat intèrna) e son independéncia absoluda dins l'òrdre internacionau (sobeiranetat extèrna).
La definicion de son ròtle es variabla. Sa foncion pus basica es de defendre e de protegir seis individús e sa populacion còntra seis enemics interiors e exteriors. Aqueu domeni es sovent resumit per lo tèrme de « missions regalianas », un concèpte qu'englòba la seguretat interiora (mantenement de l'òrdre public), la seguretat exteriora (diplomacia e defensa dau territòri) e la definicion e l'aplicacion dau drech e dei lèis. La definicion de la moneda e sa fabricacion, la definicion, la levada e la collècta de l'impòst e la gestion dei finanças publicas son sovent estacadas a aquel ensemble.
A aquela vocacion iniciala, d'autrei ròtles se son estats aponduts, magerament dins lei domenis economics e sociaus. Ansin, dins fòrça Estats modèrnes, l'Estat dèu assegurar la redistribucion dei richessas entre seis individús o defendre leis interès de sei productors a l'internacionau. Au nivèu sociau, l'Estat es sovent encargat de la gestion de la santat publica e de l'educacion. Lei projèctes pus importants (construccion d'infrastructuras...) li son tanben generalament fisats.
La formacion, la reconeissença e la disparicion deis Estats
modificarLa creacion d'un Estat es un eveniment qu'a luòc quand una comunautat umana reunís lei tres elements constitius d'un Estat. Pasmens, dins lo monde contemporanèu, la reconoissença de la sobeiranetat d'aquel Estat per leis autreis Estats (la « comunautat internacionala ») es un quatren element indispensable per perennizar son existéncia. D'efiech, en l'abséncia d'aquela reconoissença, l'Estat pòu èsser atacat per l'Estat reconegut coma lo possessor legitim de son territòri. En practica, un Estat novèu se forma donc dins un nombre reduch de cas : accession a l'independéncia d'un territòri semi-autonòm (protectorats, dominions...), d'un territòri colonizat (èx-colonias europèas...), division d'un Estat existent (Checoslovaquia, Iogoslavia...) o fusion d'Estats existents (Itàlia en 1866, Alemanha en 1871...).
La reconeissença de la sobeiranetat pòu èsser tacita o efectiva. Dins lo premier cas, lei dos Estats entretènon de relacions fòrça limitadas e la situacion es sovent la traduccion d'un conflicte. Per exemple, a l'ora d'ara, França reconoís pas oficialament l'existéncia de la Corèa dau Nòrd. Dins lo segond cas, lei dos Estats pòdon entretenir de relacions comercialas, culturalas, politicas, etc. La reconeissença juridica es lo nivèu pus fòrt de reconoissença entre dos Estats. Se tradutz per l'establiment de relacions diplomaticas.
Durant son existéncia, un Estat pòu conéisser de transformacions importantas coma l'annexion o la pèrda de territòris. La guèrra es istoricament lo motor principau d'aqueleis evolucions mai d'autrei causas existisson (venda de territòris, scission negociada...). Un Estat disparéis quand la totalitat de son territòri es annexat per un autre Estat (Polonha en 1792, RDA en 1990) ò per d'Estats novèus eissits de sa fragmentacion (URSS en 1991). Dins aquela situacion, un Estat pòu refusar de reconéisser aquela disparicion. Se met alora en plaça una ficcion diplomatica. Lo govèrn en exili de l'Estat disparegut es totjorn reconegut coma legitim maugrat son abséncia de poders efectius. Una restauracion d'aquelei poders es possible en cas de reconquista d'una partida dau territòri (govèrns aliats en exili de la Segonda Guèrra Mondiala).
Lei formas e l'organizacion politica de l'Estat
modificarLei formas de l'Estat
modificarL'Estat unitari
modificar
L'Estat unitari es caracterizat per una aplicacion identica de la lèi per totei lei ciutadans. Aquò es assegurat per una centralizacion importanta que permet de la concentracion dau poder au nivèu nacionau. En retorn, l'autonòmia dei collectivitats territòrialas es reducha. França es sovent presentada coma l'exemple tipic d'un Estat d'aqueu tipe[2]. L'Estat unitari decentralizat es una varianta onte la concentracion dau poder es compatibla amb una decentralizacion territòriala o foncionala. Dins aqueu cas, lei collectivitats territòrialas an de poders vertadiers mai lo govèrn dispausa de mejans de susvelhança e de contraròtle que li permèton d'annular una decision locala. Lei comunautats autonòmas espanhòlas son sovent citadas coma exemples d'aqueu mòde d'organizacion.
L'Estat federau
modificar
Lo federalisme es un sistèma estatau organizat a l'entorn de dos nivèus relativament independents. Un Estat federau es ansin constituït de mai d'un Estat o províncias que dispausan d'una sobeiranetat mai o mens importanta. Aqueleis entitats tènon generalament de lèis e d'institucions civilas e penalas pròprias e pòdon administrar dirèctament de domenis importants coma l'educacion o la santat. Au nivèu nacionau, son liadas entre elei per una lèi comuna, sovent una constitucion, que definís sei drechs e sei competéncias. Aqueu modèl es frequent dins lo monde contemporanèu. Per exemple, leis Estats Units, la Federacion de Russia, Alemanha, Mexic e Índia son de federacions[3].
L'Estat confederau
modificarUn Estat confederau es una associacion d'Estats independents que delègan de competéncias a un poder centrau comun. L'unanimitat es generalament necessària per adoptar una decision. Aqueu tipe d'Estat es rar dins lo monde modèrne car la complexitat estructurala deis Estats contemporanèus favoriza una evolucion dau modèl confederau vèrs una forma federala. Leis exemples pus famós de confederacion son la Confederacion Elvetica avans 1848 e leis Estats Confederats d'America. L'Union Europèa es de còps presentada coma una confederacion car l'unanimitat i es exigida per prendre una decision importanta[4].
L'organizacion politica de l'Estat
modificarGeneralitats
modificarDins cada Estat modèrne, tres foncions de basa son distinguidas. La foncion executiva (o governamentala) s'ocupa de l'aplicacion efectiva dei lèis. La foncion legislativa es encargada de definir la legislacion. Enfin, la foncion judiciària a per ròtle de jutjar leis infraccions a la lèi. Lo mòde de recrutament deis agents encargats d'assegurar lo foncionament d'aquelei foncions e lei relacions entre elei son formalament regidas per la constitucion de l'Estat. Pasmens, en realitat, l'usatge dei tèxtes constitucionaus pòu s'alunchar considerablament dei disposicions previstas.
A temps passat, la diferéncia entre republica e monarquia èra importanta. Dins una monarquia, lo cap de l'Estat, lo monarca exercís sei foncions fins a sa mòrt. Arriba au poder en vertut d'un principi ereditari (Reiaume Unit), d'una eleccion (Polonha-Lituània) o d'un plebiscit (Segond Empèri Francés). Dins una republica, lei mandats son generalament d'una durada limitada. La foncion de cap de l'Estat es assegurada per un president de la Republica o per un conseu suprèm (Directòri).
La democracia dirècta
modificar
Dins un sistèma de democracia dirècta, la sobeiranetat es exercida per lo pòble entièr que se reünís periodicament en assemblada. Aqueu tipe d'organizacion èra frequent durant l'Antiquitat. Lo cas pus sovent citat es aqueu d'Atenas. Pasmens, dins lei democracias anticas, lo « pòble » èra una fraccion limitada de la populacion de la Ciutat. En Atenas, èra constituït per lei ciutadans, es a dire per leis òmes nascuts dins una familha atenenca e capables de participar a la defensa de la vila. Les femnas, leis enfants, leis estrangiers, les esclaus, etc. èran excluchs e lo còrs dei ciutadans representavan au finau 10% deis abitants.
Cau tanben nòtar que la democracia dirècta empacha pas l'existéncia d'un govèrn, d'una administracion e d'un sistèma judiciari dispausant de foncionaris e de magistrats. Es ansin necessari de definir de procès de designacion dei personas encargadas d'ocupar aquelei pòstes (eleccion, tiratge au sòrt, pòste ereditari...).
Uei, la democracia dirècta es venguda fòrça rara dins leis Estats modèrnes. Subreviu dins dos cantons soís pauc poblats (Glaris e Appenzell Innerrhoden). Pasmens, de procès frequents dins lei democracias representativas, coma lo referendum, l'iniciativa populara o la revocacion deis elegits, son de practicas eissidas de la democracia dirècta.
L'aristocracia participativa
modificarDins un sistèma « d'aristocracia participativa », una fraccion de la populacion adulta participa a la chausida e au contraròtle dei dirigents. La natura d'aquela fraccion varia segon leis Estats aguent adoptat aqueu principi (armada, partit politic, administracion, classa sociala, etc). Per exemple, es lo cas deis Estats que demandan un cens per participar ai procès electoraus. Pasmens, lo sufragi censitari es vengut fòrça rar dins lo monde modèrne.
En revènge, lei regimes politics assimilables a una aristocracia participativa existisson encara dins fòrça regions. D'efiech, lei regimes dictatoriaus de fach, lei regimes dictatoriaus legaus e lei regims de partit unic foncionan segon de principis similars. Dins lo premier cas, lei formas constitucionalas de l'Estat foncionan pas (suspension, irrespècte, foncionament nominau, etc) e l'ensemble dei decisions es concentrada entre lei mans dau grop que tèn lo poder. Dins lo segond, existís una constitucion qu'es aplicada. Pasmens, aqueu tèxte prevetz ges de mesura permetent un contraròtle dei dirigents per lo pòble. Dins lo tresen cas, de mecanismes de contraròtle existisson mai lor exercici es limitat ai sòcis dau partit.
La democracia representativa
modificarDins un sistèma de democracia representativa, l'ensemble de la populacion adulta participa a la chausida e au contraròtle dei governants. Pasmens, dins lei fachs, lo ròtle dau pòble es generalament moderat per l'abstencion d'una part dei ciutadans a cada procès electorau, per lo ròtle dei partits politics dins la vida politica e per l'influéncia de l'administracion auta sus la definicion e la mesa en òbra de la politica generala dau país.
Dins lo monde contemporanèu, existís tres formas principalas de democracia representativa. La premiera es lo regime presidenciau. Lo cap de l'Estat i es elegit per lo pòble. I tèn la màger part dau poder executiu e parteja una partida dau poder legislatiu amb un parlament. Per exemple, es lo cas deis Estats Units d'America. La segonda forma es aquela dei regimes parlamentaris. Dins aqueu cas, i a un equilibri entre lo govèrn e lo parlament. Lo premier fixa la data deis eleccions e tèn lo poder executiu e lo segond dispausa dau poder legislatiu e pòu contrarotlar l'activitat dau premier. Lo sistèma britanic es un exemple caracteristic d'aqueu tipe de sistèma. La tresena forma de democracia representativa es aquela dau regime d'assemblada. Dins aqueu cas, lo govèrn es una emanacion dau parlament que garda la màger part dau poder. La IIIa Republica èra un exemple de regime d'assemblada.
Annèxas
modificarArticles connèxes
modificarBibliografia
modificar- (en) Olivier Costa, Sylvain Brouard e Thomas König, The Europeanization of domestic legislatures. The empirical implications of the Delors' Myth in nine countries, Springer, 2012.
Nòtas e referéncias
modificar- ↑ Au contrari, l'Empèri Bizantin foguèt pauc a pauc influenciat per la feudalitat.
- ↑ Dempuei 2003, la constitucion francesa precisa que lo país es decentralizat. Dins lei fachs, lei procès decisionaus son demorats identics e França demòra de facto un país relativament centralizat.
- ↑ Cau nòtar que Soïssa es una federacion dempuei 1848. Pasmens, es sovent dicha Confederacion Elvetica car, a sa creacion, èra una confederacion.
- ↑ En mai de l'UE, Belgica, lo Commonwealth e la liura associacion entre Nòva Zelanda, Niue e leis Illas Cook presentan de trachs confederaus. Pasmens, son de confederacions complètas.
